Nękanie przez sąsiada, co zrobić?

Pociągnięcie do odpowiedzialności za uporczywe nękanie swoim zachowaniem

Po analizie przedstawionego stanu faktycznego sprawy należy stwierdzić, iż w zaistniałej sytuacji ma Pan możliwość podjęcia kilku różnych działań w celu pociągnięcia sąsiada do odpowiedzialności za jego zachowanie.

W pierwszej kolejności trzeba wskazać, że opisywane przez Pana działania sąsiada zdają się wypełniać dyspozycję przepisu art. 107 Kodeksu wykroczeń, zgodnie z którym „kto w celu dokuczenia innej osobie złośliwie wprowadza ją w błąd lub w inny sposób złośliwie niepokoi, podlega karze ograniczenia wolności, grzywny albo karze nagany”.

Znieważanie innej osoby w jej obecności albo pod jej nieobecność 

Jeżeli z kolei ten sąsiad – poza nękaniem Pana swoim zachowaniem – obraźliwie się do Pana odnosi, zastosowanie mógłby znaleźć również przepis art. 216 § 1 Kodeksu karnego (w skrócie K.k.), który stanowi, że „kto znieważa inną osobę w jej obecności albo choćby pod jej nieobecność, lecz publicznie lub w zamiarze, aby zniewaga do osoby tej dotarła, podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności”.

O ile wspomniane wykroczenie jest ścigane z urzędu (organy ścigania muszą podjąć odpowiednie działania po otrzymaniu informacji o zajściu takiego wykroczenia i ewentualnie ukarać taką osobę lub skierować wniosek o ukaranie do sądu), o tyle ww. przestępstwo jest ścigane z oskarżenia prywatnego, a to oznacza, że musiałby Pan samodzielnie wystąpić do sądu z prywatnym aktem oskarżenia i działać dalej w tym postępowaniu jako oskarżyciel.

Uporczywe nękanie innej osoby - stalking

Należy zwrócić uwagę również na nowo wprowadzony przepis art. 190a § 1 K.k. określający znamiona przestępstwa tzw. stalkingu.

Jak podaje ten przepis, kto przez uporczywe nękanie innej osoby lub osoby jej najbliższej wzbudza u niej uzasadnione okolicznościami poczucie zagrożenia lub istotnie narusza jej prywatność, podlega karze pozbawienia wolności do 3 lat.

W jaki sposób może przejawiać się uporczywe nękanie?

Według raportu Instytutu Wymiaru Sprawiedliwości pt. „Stalking w Polsce. Rozmiary – formy – skutki” pod redakcją A. Siemaszki (Warszawa 2010, s. 4) uporczywe nękanie może przejawiać się szczególnie poprzez:

• uporczywe wydzwanianie, „głuche telefony”,
• kręcenie się w okolicy domu ofiary,
• nawiązywanie kontaktu z ofiarą za pomocą osoby trzeciej,
• wypytywanie o ofiarę w jej otoczeniu,
• wysyłanie listów, e-maili, SMS-ów lub prezentów,
• składanie w imieniu ofiary zamówień,
• śledzenie i kontrolowanie ofiary,
• oszczerstwa (rozpowszechnianie plotek, fałszywych informacji),
• włamania do domu lub samochodu ofiary,
• kradzież rzeczy należących do ofiary,
• nękanie rodziny i przyjaciół ofiary,
• napaści oraz pobicia rodziny i przyjaciół ofiary.

Podjęcie kroków prawnych wobec stalkera

Jeżeli zachowanie Pana sąsiada spełnia również niektóre z ww. przesłanek, zasadne byłoby zgłoszenie organom ścigania takich działań z żądaniem podjęcia kroków karnych wobec tej osoby.

Składanie fałszywych zawiadomień o rzekomo popełnionych przestępstwach

Odnośnie składania przez sąsiada obciążających Pana fałszywych zawiadomień o rzekomo popełnianych przestępstwach – działanie takie również jest czynem karalnym określonym przepisem art. 234 K.k. Zgodnie z nim „kto, przed organem powołanym do ścigania lub orzekania w sprawach o przestępstwo, w tym i przestępstwo skarbowe, wykroczenie, wykroczenie skarbowe lub przewinienie dyscyplinarne, fałszywie oskarża inną osobę o popełnienie tych czynów zabronionych lub przewinienia dyscyplinarnego, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2”.

Okoliczności Pana sprawy – a w szczególności wielość wszczynanych z inicjatywy sąsiada postępowań przeciwko Panu oraz fakt ich notorycznego umarzania przez organy ścigania jako bezpodstawnych – legitymują Pana również do zgłoszenia tym organom popełnienia przez owego sąsiada ww. przestępstwa i żądania ścigania go z tego tytułu.

Prawo domagania się ochrony prywatności i dobrego imienia na drodze postępowania cywilnego

Poza powyższymi sankcjami karnymi, które ewentualnie mogłyby objąć uciążliwego sąsiada, przysługuje Panu również prawo domagania się ochrony Pana prywatności i dobrego imienia na drodze postępowania cywilnego.

Zgodnie bowiem z przepisem art. 23 Kodeksu cywilnego „dobra osobiste człowieka, jak w szczególności zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska, pozostają pod ochroną prawa cywilnego niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach”.

Przepis ten nie jest katalogiem zamkniętym dóbr osobistych objętych ochroną prawną i niewątpliwie dobrem takim jest właśnie Pana prywatność oraz dobre imię. Może domagać się Pan, aby sąsiad nie nagrywał Pana kamerą video, nie zaczepiał Pana ani w inny sposób nie ingerował w Pana prywatne życie. Ponadto można ubiegać się o nakazanie sąsiadowi zaprzestania rozgłaszania nieprawdziwych informacji, wszczynania bezpodstawnych postępowań karnych itp.

Art. 24 Kodeksu cywilnego

Naruszenie wspomnianych dóbr osobistych legitymuje Pana do podjęcia wobec owego sąsiada konkretnych kroków prawnych. Stosownie zatem do treści przepisu artykuł 24 K.c.:

„Art. 24. § 1. Ten, czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne. W razie dokonanego naruszenia może on także żądać, ażeby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności ażeby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie. Na zasadach przewidzianych w kodeksie może on również żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny”.

Powództwo o zaprzestanie naruszania prywatności oraz dobrego imienia 

Wobec powyższego – ze względu na przedstawione przez Pana okoliczności – jest Pan uprawniony do wystąpienia przeciwko sąsiadowi z powództwem o zaprzestanie naruszania Pana prywatności oraz dobrego imienia, a także zapłaty zadośćuczynienia za wyrządzoną krzywdę oraz na przykład przeproszenia Pana za bezpodstawne pomówienia na łamach lokalnego pisma czy gazety.

Dowody obciążające stalkera

Jednocześnie należy wskazać, iż we wszystkich ww. przypadkach najlepszym rozwiązaniem jest podejmowanie w pierwszej kolejności działań zmierzających do zgromadzenia obciążających sąsiada dowodów, a następnie dopiero wszczynanie odpowiedniego postępowania.

Dowodami takimi mogą być zeznania zarówno świadków naocznych, jak i pośrednich (czyli takich, którzy dobrze znają Pana relacje z sąsiadem, są na bieżąco informowani o jego poczynaniach), w tym również zeznania innych osób nękanych przez tę osobę. Jeżeli istnieje taka możliwość, dobrze byłoby spróbować nagrać – np. na dyktafon – wypowiedzi tego sąsiada kierowane w Pana stronę.

Warto także gromadzić wszelkiego typu listy, pisma czy inne wiadomości pochodzące od uciążliwego sąsiada, a nawet zrobić dokumentację fotograficzną skutków jego zachowań, jeżeli na przykład dochodzi do niszczenia mienia.

W sytuacji podjęcia decyzji o wszczęciu postępowania sądowego warto jako dowód uporczywych i bezprawnych naruszeń Pana dóbr osobistych załączyć dokumentację związaną z postępowaniami karnymi prowadzonymi z inicjatywy sąsiada wobec Pana, które zostały umorzone. Wielość tych postępowań i fakt ich ciągłego umarzania niewątpliwie świadczy o złośliwym i bezprawnym dążeniu sąsiada do zakłócenia Pana spokoju.

Na koniec warto wskazać, aby pod żadnym pozorem – choć podejrzewam, że może to w praktyce być trudne – nie dawać się sprowokować sąsiadowi i nie wdawać się z nim w żadne dyskusje, nie obrażać go i nie odpowiadać na jego zaczepki, gdyż takie zachowanie z Pana strony mogłoby być przez sąd uznane za bezprawne i osłabiłoby Pana argumentację przeciwko sąsiadowi.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
2. Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny - Dz.U. 1997 nr 88 poz. 553
3. Ustawa z dnia 20 maja 1971 r. Kodeks wykroczeń - Dz.U. 1971 nr 12 poz. 114
4. Raportu Instytutu Wymiaru Sprawiedliwości pt. „Stalking w Polsce. Rozmiary – formy – skutki” pod redakcją A. Siemaszki (Warszawa 2010, s. 4)