Nękanie przez rodziców

Uporczywe nękanie przez własnych rodziców

W sprawie nękania przez rodziców należy zwrócić uwagę na treść art. 190a Kodeksu karnego, dalej K.k., zgodnie z którym:

„§ 1. Kto przez uporczywe nękanie innej osoby lub osoby jej najbliższej wzbudza u niej uzasadnione okolicznościami poczucie zagrożenia lub istotnie narusza jej prywatność,

podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

§ 2. Tej samej karze podlega, kto, podszywając się pod inną osobę, wykorzystuje jej wizerunek lub inne jej dane osobowe w celu wyrządzenia jej szkody majątkowej lub osobistej.

§ 3. Jeżeli następstwem czynu określonego w § 1 lub 2 jest targnięcie się pokrzywdzonego na własne życie, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.

§ 4. Ściganie przestępstwa określonego w § 1 lub 2 następuje na wniosek pokrzywdzonego”.

Trzeba wskazać na stanowisko doktryny. Według niej „w razie wystąpienia skutku polegającego na naruszeniu prywatności innej osoby przez jej uporczywe, nieustanne dręczenie ustawodawca wymaga dodatkowo, aby było ono – verba legis [łac. brzmienie ustawy] – »istotne«. Wyklucza to zatem przyjęcie, że w grę wchodzi stalking, gdy ingerencja w sferę prywatności innej osoby będzie się mieściła »w granicach normy«, a formy niepokojenia będą błahe i zwyczajowo akceptowane. Wobec tak sformułowanego przepisu oczywiste staje się pytanie o owe granice. Przyjęcie, że wyznaczają je szeroko pojęte zasady współżycia społecznego, nie wydaje się wystarczające. Przykładowo bowiem, wysłanie wiadomości tekstowej czy nawiązanie połączenia telefonicznego z zasady wiąże się z wkroczeniem w sferę prywatności innej osoby. W granicach akceptowanych przez tę osobę nie stanowi ono zachowania bezprawnego, i to nawet wówczas, gdy odbywa się »ponad przeciętną miarę«, uwzględniając częstotliwość wysyłania SMS-ów, czas trwania rozmowy, nocną porę rozmowy telefonicznej itp. W takiej sytuacji ewentualne stosowanie art. 190a § 1 K.k. będzie wyłączone z uwagi na akceptację takiego zachowania przez drugą osobę (zgoda jako swoisty kontratyp pozaustawowy). Sprawca przestępstwa uporczywego nękania musi mieć zatem świadomość, że jego zachowanie stanowi istotne naruszenie prywatności innej osoby”¹.

Do istoty uporczywości należą swoiste skutki, jakie w odczuciu pokrzywdzonego wywołuje swoim zachowaniem stalker. Warunkiem koniecznym jest wzbudzenie u odbiorcy poczucia zagrożenia lub spowodowania istotnego naruszenia prywatności. Niezbędne jest także ustalenie treści wysyłanych SMS-ów.

Czym jest stalking?

Stalking jest czynem zabronionym od 6 czerwca 2011 r., zatem nękanie przez rodziców przed tym terminem nie może stanowić podstawy odpowiedzialności karnej. Zgodnie z art. 1 § 1 K.k. odpowiedzialności karnej podlega ten tylko, kto popełnia czyn zabroniony pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia. Innymi słowy, tylko i wyłącznie zachowanie Pani rodziców od dnia 6 czerwca 2011 r. może być oceniane pod kątem wypełnienia przesłanek niezbędnych do pociągnięcia ich do odpowiedzialności karnej.

W treści pytania nie wskazuje Pani, z jaką częstotliwością wysyłane są do Pani wiadomości ani jak często rodzice telefonują. Proszę zwrócić na to uwagę. Istotne jest także, w jakich porach dnia wysyłane są SMS-y i jaka jest ich treść. Zasadne jest zatem utrwalenie otrzymywanych wiadomości na nośniku danych. Ustalenie liczby połączeń jest możliwe dzięki wydrukowi, który powinien otrzymywać każdy abonent. Jeśli nie ma Pani telefonu na abonament, organy ścigania mogą wystąpić do operatora sieci komórkowej z wnioskiem o przedstawienie billingu rozmów wychodzących i przychodzących na Pani numer telefonu.

Pociągnięcie rodziców do odpowiedzialności karnej za uporczywe nękanie

Konieczną przesłanką pociągnięcia rodziców do odpowiedzialności karnej jest wykazanie uporczywości charakteryzującej ich zachowanie.

„Znamię uporczywości, którym posłużono się w art. 190a § 1 K.k., wymaga od sprawcy na tyle negatywnego nastawienia, że nie jest możliwe dopuszczenie się tego przestępstwa przy braku chęci, a jedynie przez przewidywanie możliwości jego popełnienia i godzenie się na realizację znamion typu czynu zabronionego przez sprawcę. Innymi słowy, uporczywy charakter czynu wyklucza zachowanie z zamiarem ewentualnym (wynikowym). Zastrzec jednak wypada, że element podmiotowy, którego wymaga wykładnia znamienia uporczywości, nabierze szczególnego znaczenia, gdy chodzi o stalking. »Zła wola« czy »negatywne nastawienie« sprawcy w tej sytuacji powinny być interpretowane przede wszystkim przez pryzmat obiektywnych okoliczności, a nie nastawienia sprawcy do pokrzywdzonego i podejmowanego względem niego zachowania. W takim wypadku o elemencie tym będzie świadczyło podejmowanie bezprawnego zachowania mimo świadomości, że jest ono niechciane przez adresata”².

Poza tym trzeba przywołać także art. 190 K.k., zgodnie z którym:

„§ 1. Kto grozi innej osobie popełnieniem przestępstwa na jej szkodę lub szkodę osoby najbliższej, jeżeli groźba wzbudza w zagrożonym uzasadnioną obawę, że będzie spełniona, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

§ 2. Ściganie następuje na wniosek pokrzywdzonego”.

Zasadnym jest zatem wyjaśnienie zwrotu „groźba bezprawna”. Jego definicję zawiera art. 115 § 12 K.k. Zgodnie z nim groźbą bezprawną jest zarówno groźba, o której mowa w art. 190, jak i groźba spowodowania postępowania karnego lub rozgłoszenia wiadomości uwłaczającej czci zagrożonego lub jego osoby najbliższej; nie stanowi groźby zapowiedź spowodowania postępowania karnego, jeżeli ma ona jedynie na celu ochronę prawa naruszonego przestępstwem.

Jak podkreślił Sąd Najwyższy w wyroku z 17 kwietnia 1999 r. (II KKN 171/96, Orz. Prok. i Pr. 1997, nr 10, poz. 4), do wypełnienia stanu faktycznego groźby karalnej „nie jest konieczne, aby sprawca miał rzeczywiście groźbę wykonać, ani też by istniały obiektywne możliwości jej spełnienia [...] wystarczy, aby groźba wzbudziła w zagrożonym przekonanie, że jest poważna i zachodzi prawdopodobieństwo jej ziszczenia” (zob. też postanowienie SN z 23 lutego 2006 r., III KK 262/2005, LexPolonica, w uzasadnieniu którego podniesiono, że „dla bytu przestępstwa z art. 190 § 1 K.k. nie ma znaczenia, czy jego sprawca chce w przyszłości zrealizować groźby, ale czy urzeczywistnia zamiar wywołania obawy (u osób pokrzywdzonych) spełnienia gróźb”).

Kierowane do Państwa groźby stanowić będą czyn karalny, ale tylko wówczas, gdy nękanie przez rodziców wywołuje w Pani i Pani przyszłym mężu poczucie zagrożenia, tj. mają Państwo subiektywne odczucie, że groźby mogą być spełnione. Z powyższym związane są lęk, strach, niepokój.

Reasumując: zachowanie Pani rodziców może stanowić czyn karalny z art. 190 § 1 K.k. i art. 190a § 1 K.k.

Pragnę jednocześnie poinformować, że serwis ePorady24.pl świadczy także usługi w zakresie sporządzania pism procesowych, reprezentacji przedsądowej oraz sądowej.

1. A. Golonka, Uporczywe nękanie jako nowy typ czynu zabronionego, w: „Prokuratura i Prawo” 2012.1.88. 

2. Tamże.