Należność części domu po rodzicach

Spadek po ojcu

Po śmierci Pani ojca należy się Pani normalnie część spadku, bowiem jest Pani spadkobierczynią swojego ojca. Zgodnie z art. 931 § 1 Kodeksu cywilnego w pierwszej kolejności powołane są z ustawy do spadku dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek; dziedziczą oni w częściach równych. Jednakże część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż jedna czwarta całości spadku.

Jeżeli zatem Pani ojciec nie pozostawił po swojej śmierci testamentu, to dziedziczenie po nim odbyło się zgodnie z powyższym przepisem. Zatem spadek po ojcu nabyła Pani, Pani dwie siostry i żona zmarłego, każda z Pań po 1/4 udziału w spadku. W skład spadku po Pani ojcu weszła połowa wartości wspólnego małżeńskiego majątku Pani rodziców oraz cały majątek osobisty Pani ojca. Zatem po ojcu odziedziczyła Pani 1/4 połowy domu Pani rodziców, a więc 1/8 całości domu. Aby prawnie nabyć spadek po ojcu, powinna Pani przeprowadzić postępowanie spadkowe przed sądem lub poświadczyć nabycie spadku u notariusza.

Dziedziczenie na podstawie testamentu

Inna jest sprawa w kwestii majątku po Pani mamie. Z uwagi na to, że sporządziła ona testament, to po jej śmierci nastąpiło dziedziczenie na podstawie tego właśnie testamentu. Zatem Pani siostrzenica w tym testamencie wskazana odziedziczyła po Pani mamie połowę domu plus 1/4 z połowy Pani ojca, która wcześniej z dziedziczenia przypadła Pani mamie.

Uprawnienie do zachowku

Z kolei Pani jako pominiętej w testamencie należy się od siostrzenicy zachowek. Uprawnienie do zachowku wynika z art. 991 Kodeksu cywilnego, zgodnie z którym:

„§ 1. Zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni – dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach – połowa wartości tego udziału (zachowek).

§ 2. Jeżeli uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku bądź w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny, bądź w postaci powołania do spadku, bądź w postaci zapisu, przysługuje mu przeciwko spadkobiercy roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia”.

Z cytowanego powyżej przepisu wynikają następujące zasady:

• roszczenie z tytułu zachowku jest zawsze roszczeniem o zapłatę określonej sumy pieniężnej (równowartość w pieniądzu 2/3 – gdy uprawniony do zachowku jest trwale niezdolny do pracy albo małoletni lub 1/2 udziału spadkowego – w pozostałych wypadkach – przysługującego spadkobiercy ustawowemu, który nie został powołany do dziedziczenia z mocy testamentu);
• roszczenie z tytułu zachowku przysługuje wtedy, gdy dany spadkobierca należy do kręgu spadkobierców ustawowych, a przy dziedziczeniu testamentowym nie został powołany do spadku i nie otrzymał od spadkodawcy darowizny i/lub zapisu w testamencie; należy pamiętać, że o zachowek można wystąpić tylko w ściśle określonym okresie czasu.

Krąg uprawnionych do zachowku

Uprawnienie do zachowku opiera się na istnieniu bliskiej więzi rodzinnej między spadkodawcą a uprawnionym. Ustawa zakreśla więc krąg uprawnionych podmiotów stosunkowo wąsko. Zgodnie z powyższym przepisem są to jedynie zstępni (dzieci, wnuki, prawnuki itd.), małżonek oraz rodzice spadkodawcy.

Jako zasadę ustawa przyjmuje, że wysokość zachowku należnego uprawnionemu odpowiada połowie wartości udziału, który przypadałby mu przy dziedziczeniu ustawowym. Odstępstwo od tej zasady zostało przewidziane jedynie w przypadku małoletnich zstępnych oraz dla osób trwale niezdolnych do pracy. Te kategorie uprawnionych są traktowane w sposób uprzywilejowany – ich zachowek wynosi 2/3 wartości udziału spadkowego, który otrzymaliby przy dziedziczeniu ustawowym.

Wynika z tego, że jeżeli w chwili śmierci mamy była Pani zdolna do pracy, to będzie się Pani należał zachowek w wysokości połowy tego, co by Pani odziedziczyła, gdyby testamentu nie było. Z kolei gdyby testamentu nie było, to spadek po mamie odziedziczyłaby Pani i Pani siostry, czyli każdy po 1/3 udziału w spadku. Zatem należny Pani zachowek wynosi połowę tego udziału, czyli 1/6 wartości spadku po mamie i o taki zachowek może Pani wystąpić do siostrzenicy. Aby mogła Pani wystąpić o zachowek, najpierw musi zostać otwarty i ogłoszony testament po Pani mamie i przeprowadzone postępowanie spadkowe przed sądem lub o notariuszem. Dopiero po zakończeniu tego postępowania może Pani wystąpić do siostrzenicy o zapłatę zachowku.

Roszczenie z tytułu zachowku przedawnia się w terminie 5 lat od dnia ogłoszenia testamentu (art. 1007 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego) i jest to czas w, którym ma Pani prawo wystąpić o zachowek.