Nakaz rozbiórki

Nakaz rozbiórki obiektu budowlanego

Należy zawiadomić Powiatowy Inspektorat Nadzoru Budowlanego (PINB), ponieważ tylko on może zadziałać i podjąć jakiekolwiek kroki.

Zdarza się, że organ wydający decyzję o rozbiórce obiektu określi, do kiedy najpóźniej ma być wykonana. Jednakże zgodnie z orzecznictwem Naczelnego Sądu Administracyjnego określenie w decyzji terminu rozbiórki obiektu budowlanego nie znajduje podstawy w przepisach ustawy Prawo budowlane (patrz wyroki NSA IV SA 1160/97 1995.10.15; NSA IV SA 2776/98 1999.08.06), bowiem przepisy milczą na temat takiego terminu.

Jeśli zatem w decyzji nakazowej określono termin wykonania rozbiórki, można stwierdzić, że decyzja została wydana bez podstawy prawnej, a tym samym jest nieważna – ale jedynie w części dotyczącej określenia terminu rozbiórki obiektu budowlanego.

Z kolei jeżeli w decyzji nie ma wskazania, do kiedy trzeba obiekt rozebrać, nie należy sądzić, że można odwlekać jej wykonanie. Otóż decyzja nakazująca rozbiórkę podlega wykonaniu z dniem, w którym stała się ostateczna, czyli po upływie terminu do wniesienia odwołania. Oznacza to, że w momencie uprawomocnienia się decyzji o nakazie rozbiórki obiekt budowlany (lub jego część) powinien być rozebrany niezwłocznie, adekwatnie do możliwości technicznych wykonania prac rozbiórkowych.

Jeśli adresat decyzji nie dokonał dobrowolnie rozbiórki, właściwy organ powinien podjąć czynności zmierzające do zastosowania środków egzekucyjnych zgodnie z ustawą o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (wyrok NSA IV SA 1502/97).

Niezastosowanie się do nakazu rozbiórki

W świetle art. 48 oraz art. 49b ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane (j.t.: Dz. U. 2006 r. Nr 156, poz. 1118) właściwy organ nakazuje, w drodze decyzji, rozbiórkę obiektu budowlanego lub jego części, będącego w budowie albo wybudowanego bez wymaganego pozwolenia na budowę lub zgłoszenia, bądź też pomimo wniesienia sprzeciwu przez właściwy organ (oczywiście wtedy, gdy nie zachodzą przesłanki pozwalające na legalizację samowoli). W przypadku niezastosowania się do nakazu następuje wdrożenie środków przymusu przewidzianych przez przepisy ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (j.t.: Dz. U. 2005 r. Nr 229, poz. 1954; dalej jako P.e.a.), które mają doprowadzić do wykonania nałożonego obowiązku.

Zakończenie egzekucji nie wymaga wydania jakiegokolwiek postanowienia. Wydanie postanowienia jest natomiast konieczne w przypadku umorzenia postępowania egzekucyjnego. Ma to miejsce wtedy, kiedy trzeba przerwać postępowanie na skutek wystąpienia okoliczności określonych w art. 59 P.e.a. Oczywiście postanowienie to kończy postępowanie, ale nie przez wyegzekwowanie obowiązku, tylko z powodu niemożności jego wyegzekwowania.

Warto rozpatrzyć sytuację, w której nastąpiło już wykonanie obowiązku, ale po terminie określonym w decyzji o rozbiórce. Po pierwsze, zobowiązany może bronić się przez złożenie wniosku o przywrócenie terminu, jeżeli tylko uprawdopodobni, że uchybienie nastąpiło bez jego winy (art. 58-60 Kodeksu postępowania administracyjnego). Następnie – jeżeli wykonanie obowiązku dotyczącego rozbiórki nastąpiło przed wszczęciem postępowania – następuje umorzenie postępowania w drodze postanowienia (art. 59 § 1 pkt 1 P.e.a.). Organ ma obowiązek wydać z urzędu postanowienie w przedmiocie umorzenia, co nie stoi na przeszkodzie, żeby żądał go zobowiązany albo wierzyciel (art. 59 § 4 P.e.a.).

Należy zaznaczyć jednak, że można umorzyć postępowanie egzekucyjne tylko wtedy, jeżeli stwierdzono wykonanie obowiązku przed jego wszczęciem. Jeżeli po wszczęciu postępowania egzekucyjnego zobowiązany przystąpił do rozbiórki, postępowanie egzekucyjne nie zostanie wstrzymane. W przypadku wydania przez organ pierwszej instancji postanowienia o jego umorzeniu postanowienie takie należy uchylić jako pozbawione podstawy prawnej (art. 138 i art. 144 Kodeksu postępowania administracyjnego w związku z art. 18 P.e.a.).

Wyegzekwowanie zakazów lub zakazów wydawanych w toku procesu budowlanego

Powiatowe organy nadzoru budowlanego są obowiązane wszczynać i prowadzić postępowanie egzekucyjne przy pomocy środków przymusu administracyjnego, w stosunku do adresatów – zobowiązanych, w celu wyegzekwowania zakazów lub zakazów wydawanych w toku procesu budowlanego. Za naruszenie ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane (j.t.: Dz. U. 2006 r. Nr 156, poz. 1118) przy wykonywaniu robót budowlanych, organy nadzoru budowlanego mogą wymierzać karę grzywny w postępowaniu mandatowym za wykroczenia określone w tej ustawie lub wydawać odpowiednie nakazy w drodze postanowienia lub decyzji w stosunku do inwestora lub osób pełniących samodzielne funkcje techniczne na budowie.

Źródłem obowiązków egzekwowanych w trybie postępowania egzekucyjnego w administracji są przepisy Prawa budowlanego nakładające powinność określonego zachowania się wskazanego podmiotu (adresata decyzji administracyjnych – zobowiązanego). Każdy organ, w tym organ nadzoru budowlanego, który wydał decyzję nakładającą obowiązek, staje się w powstałym stosunku wierzycielem. Wierzyciel reprezentuje interes państwa. Należy do niego troska i dbałość o wykonanie obowiązku. Organ nadzoru budowlanego – wierzyciel obowiązany jest podejmować czynności przewidziane przez ustawę o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, a w szczególności czuwać nad tym, czy nałożony obowiązek został wykonany w wyznaczonym terminie, a jeżeli nie – sporządzić tytuł wykonawczy dla właściwego urzędu skarbowego.

Stosowanie środków egzekucyjnych powinno być poprzedzone następującymi czynnościami ustalonymi przepisami P.e.a.:

1. upomnieniem;
2. doręczeniem tytułu wykonawczego i postanowienia o zastosowaniu środka egzekucyjnego (art. 26 i następne P.e.a.).

Środki egzekucyjne w zakresie obowiązków o charakterze niepieniężnym

Zgodnie z przepisami P.e.a. środkami egzekucyjnymi w zakresie obowiązków o charakterze niepieniężnym są:

1. grzywna w celu przymuszenia;
2. wykonanie zastępcze na koszt zobowiązanego;
3. odebranie rzeczy ruchomej;
4. odebranie nieruchomości, opróżnienie lokalu i innych pomieszczeń;
5. przymus bezpośredni.

Tryb i zakres stosowania grzywny w celu przymuszenia do wykonania przez zobowiązanego (adresata decyzji) obowiązku nałożonego decyzją jest następujący:

1. Wysokość grzywny w celu przymuszenia wynosi do 5000 zł w stosunku do osób fizycznych i 25 000 zł w stosunku do osób prawnych i jednostek organizacyjnych jednorazowo. Grzywny nakładane wielokrotnie nie mogą przekroczyć łącznie kwoty 10 000 zł w stosunku do osób fizycznych i 100 000 zł w stosunku do osób prawnych i jednostek organizacyjnych (art. 121 § 2 i 3 P.e.a.).
2. Jeżeli egzekucja dotyczy spełnienia przez zobowiązanego (adresata decyzji) obowiązku wynikającego z przepisów Prawa budowlanego, grzywna w celu przymuszenia jest jednorazowa (art. 121 § 4 P.e.a.).
3. Wysokość grzywny w przypadku przymusowej rozbiórki obiektu lub jego części stanowi iloczyn powierzchni zabudowy budynku lub jego części, objętego nakazem przymusowej rozbiórki i 1/5 ceny 1 m² powierzchni użytkowej budynku mieszkalnego, ustalanej przez ministra właściwego do spraw budownictwa, gospodarki przestrzennej i mieszkaniowej do obliczania premii gwarancyjnej dla posiadaczy oszczędnościowych książeczek mieszkaniowych, obowiązującej w kwartale, w którym grzywna jest nakładana (art. 121 § 5 P.e.a.). Przedmiotowa cena 1 m² powierzchni użytkowej budynku mieszkalnego jest co kwartał ogłaszana w Dzienniku Urzędowym Monitor Polski. W wydanym dnia 17 lutego 2003 r. komunikacie Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego ogłoszono, że cena ta za IV kwartał 2002 r. wyniosła 2330 zł.

Organem właściwym dla egzekucji obowiązków o charakterze pieniężnym jest urząd skarbowy.

Wykonanie zastępcze stosuje się, gdy egzekucja dotyczy obowiązku wykonania czynności, którą można zlecić innej osobie do wykonania za zobowiązanego (adresata decyzji nakazowej) i na jego koszt (art. 127 P.e.a.).

Środek egzekucyjny w postaci odebrania nieruchomości

W przypadku wykonywania nakazu rozbiórki w drodze wykonania zastępczego niezbędne jest opróżnienie obiektu. Organ nadzoru budowlanego zastosuje więc środek egzekucyjny w postaci odebrania nieruchomości, opróżnienia lokalu i innych pomieszczeń. Może wyniknąć także potrzeba skorzystania ze środka egzekucyjnego służącego odebraniu rzeczy ruchomej. Dlatego przy korzystaniu z tych środków może okazać się niezbędne zastosowanie również przymusu bezpośredniego. Przymus bezpośredni polega na doprowadzeniu do wykonania obowiązku podlegającego egzekucji drogą zagrożenia zastosowania lub drogą zastosowania bezpośrednio skutecznych środków, nie wyłączając siły fizycznej, w celu usunięcia oporu zobowiązanego i oporu innych osób, które stoją na przeszkodzie wykonaniu obowiązku. W szczególności za pomocą przymusu bezpośredniego doprowadza się do opuszczenia nieruchomości (lokalu, pomieszczenia) przez zobowiązanego, wydania rzeczy, zaniechania czynności lub przeszkadzania inne osobie w wykonywaniu jej praw (art. 148 P.e.a.).

Przystępując do czynności egzekucyjnych, egzekutor doręcza zobowiązanemu odpis tytułu wykonawczego (o ile nie został on wcześniej doręczony) oraz postanowienie organu egzekucyjnego o wezwaniu zobowiązanego do wykonania obowiązku wskazanego w tytule wykonawczym, z zagrożeniem zastosowania przymusu bezpośredniego. Egzekutor może zastosować przymus bezpośredni również w toku postępowania egzekucyjnego, które zostało wszczęte w celu zastosowania innego ze środków egzekucyjnych, wymienionych wyżej, gdy ten środek egzekucyjny okazał się bezskuteczny, a zastosowanie przymusu bezpośredniego może doprowadzić do wykonania egzekwowanego obowiązku. W tym przypadku nie doręcza się odpisu tytułu wykonawczego i postanowienia organu o wezwaniu, natomiast egzekutor powinien ustnie uprzedzić zobowiązanego, że w razie dalszego uchylania się od wykonania obowiązku zastosuje przymus bezpośredni.

Należy zwrócić uwagę na przepisy, które umożliwiają działanie odpowiednim organom w sytuacji zagrożenia określonych dóbr. Przepis art. 117 P.e.a. daje określonym w art. 20 § 2 P.e.a. organom uprawnienie do stosowania wykonania zastępczego, odebrania rzeczy ruchomej, a także odebrania nieruchomości, opróżnienia lokali i innych pomieszczeń, również w celu wyegzekwowania wydanych bezpośrednio ustnych poleceń, bez potrzeby wystawienia tytułu wykonawczego i doręczenia zobowiązanemu postanowienia o zastosowaniu środka egzekucyjnego, jeżeli zwłoka w wykonaniu obowiązku groziłaby niebezpieczeństwem dla życia lub zdrowia ludzkiego albo ciężkimi szkodami dla gospodarstwa narodowego lub jeżeli wymaga tego szczególny interes społeczny. Chodzi tu przede wszystkim o działania Policji i Państwowej Straży Pożarnej.

Należy zwrócić uwagę, że przepis ten nie jest podstawą do zastosowania przymusu bezpośredniego. Jeżeli zwłoka w wykonaniu obowiązku może zagrozić zdrowiu lub życiu albo spowodować niemożność lub znaczne utrudnienie w dochodzeniu wykonania przez zobowiązanego obowiązku, można zastosować przymus bezpośredni wykonania obowiązku. Przepis art. 69 Prawa budowlanego także przewiduje zastosowanie tzw. przymusu natychmiastowego, jeżeli zachodzi konieczność niezwłocznego podjęcia działań mających na celu usunięcie niebezpieczeństwa dla ludzi lub mienia. Może on być wyrażony wezwaniem ustnym zobowiązanego aby wykonał obowiązek. Środek ten mogą też stosować Policja i Państwowa Straż Pożarna, z tym że o podjętych działaniach powinny niezwłocznie zawiadomić właściwy organ. Przepis art. 69 Prawa budowlanego pozostaje w zbieżności z art. 150 § 3 P.e.a. w zakresie upoważnienia określonych organów nadzoru budowlanego do zastosowania przymusu bezpośredniego w określonej sytuacji zagrożenia.

Oczywiście woda nie może zostać wypompowana na Pana posesję.

Organ egzekucyjny ocenia, który ze środków egzekucyjnych będzie skuteczniejszy w danym przypadku. Na pewno gdy inwestor jest oporny w wykonywaniu nakazu rozbiórki obiektu budowlanego lub jego części, a inwestycja zagraża życiu lub zdrowiu ludzkiemu, organ egzekucyjny orzeknie wykonanie zastępcze w celu jak najszybszego zlikwidowania zagrożenia. Jest to tym bardziej uzasadnione, że w razie powstania ewentualnej szkody (na przykład zawalenia się balkonu usytuowanego nad ulicą) poszkodowany może dochodzić odszkodowania i od właściciela, i skarbu państwa (wyrok SN z 02.06.1972 r. opubl. I CR 42/72 – OSNCP 1973, nr 3, poz. 44).