Nagana dla nauczyciela

Udzielanie kar porządkowych przez dyrektora szkoły

Przystępując do odpowiedzi na zadane pytanie, w pierwszej kolejności chciałbym wskazać, że stosownie do treści art. 39 ust. 3 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (j.t. Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572 z późn. zm.): „Dyrektor jest kierownikiem zakładu pracy dla zatrudnionych w szkole lub placówce nauczycieli i pracowników niebędących nauczycielami. Dyrektor w szczególności decyduje w sprawach:

1) zatrudniania i zwalniania nauczycieli oraz innych pracowników szkoły lub placówki;

2) przyznawania nagród oraz wymierzania kar porządkowych nauczycielom i innym pracownikom szkoły lub placówki;

3) występowania z wnioskami, po zasięgnięciu opinii rady pedagogicznej i rady szkoły lub placówki, w sprawach odznaczeń, nagród i innych wyróżnień dla nauczycieli oraz pozostałych pracowników szkoły lub placówki”.

Z powyższego przepisu wynika jednoznacznie, że do kompetencji dyrektora szkoły należy m.in. udzielenie kar porządkowych.

Następnie proszę zauważyć, że zgodnie z art. 75 ust. 2 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (j.t. Dz. U. z 2006 r. Nr 97, poz. 674 z późn. zm.): „Za uchybienia przeciwko porządkowi pracy, w rozumieniu art. 108 Kodeksu pracy, wymierza się nauczycielom kary porządkowe zgodnie z Kodeksem pracy”.

Powyższy przepis odsyła w zakresie uchybień będących podstawą do wymierzenia kary porządkowej do art. 108 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (j.t. Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 – dalej K.p.), w myśl którego „za nieprzestrzeganie przez pracownika ustalonej organizacji i porządku w procesie pracy, przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów przeciwpożarowych, a także przyjętego sposobu potwierdzania przybycia i obecności w pracy oraz usprawiedliwiania nieobecności w pracy, pracodawca może stosować:

1) karę upomnienia,

2) karę nagany”.

W jakim terminie od zdarzenia dyrektor może udzielić kary porządkowej nauczycielowi?

Jeżeli zaś chodzi o termin, w którym dyrektor może udzielić kary porządkowej, to należy mieć na uwadze art. 109 § 1 K.p., w myśl którego: „kara nie może być zastosowana po upływie 2 tygodni od powzięcia wiadomości o naruszeniu obowiązku pracowniczego i po upływie 3 miesięcy od dopuszczenia się tego naruszenia”.

Nadto, co istotne w Pani przypadku, karę upomnienia bądź nagany dyrektor może udzielić tylko po uprzednim wysłuchaniu pracownika, co wynika bezpośrednio z art. 109 § 2 K.p., biorąc pod uwagę w szczególności rodzaj naruszenia obowiązków pracowniczych, stopień winy pracownika i jego dotychczasowy stosunek do pracy.

Obowiązek uprzedniego wysłuchania pracownika przed zastosowaniem kary porządkowej

Obowiązek uprzedniego wysłuchania pracownika, przed ewentualnym zastosowaniem kary, potwierdzony został w orzecznictwie m.in. wyroku Sądu Najwyższego z 16 czerwca 1999 r. (sygn. akt I PKN 114/99), w którym zaprezentowany został następujący pogląd: „pracodawca nie może zastosować kary porządkowej bez uprzedniego wysłuchania pracownika, chyba że ten zrezygnował ze stworzonej mu możliwości ustnego złożenia wyjaśnień, bądź wybrał pisemną formę ich wyrażenia”.

W uzasadnieniu wyroku dokonana została następująca wykładnia przepisu art. 109 § 2 K.p.: „Zarówno z językowego, jak i celowościowego założenia analizowanej imperatywnej regulacji prawnej wynika, że pracodawca nie może ograniczyć pracowniczego uprawnienia do ustnego złożenia wyjaśnień przed zastosowaniem kary porządkowej. W tym celu pracodawca powinien stworzyć warunki niezbędne do ustnego wysłuchania pracownika, który może z tej ciążącej na pracodawcy ustawowej powinności (a własnego uprawnienia), skorzystać według swojego uznania. W takich stworzonych pracownikowi warunkach jest on przede wszystkim uprawniony do ustnego wyjawienia okoliczności i motywów swojego zachowania się. Może jednak ograniczyć się do złożenia stosownych wyjaśnień na piśmie, ale może również w ogóle nie skorzystać ze swojego pracowniczego uprawnienia. Każdy z tych sposobów zachowania się pracownika będzie równoznaczny z zachowaniem przez pracodawcę obligatoryjnego wymagania z art. 109 § 2 KP, w postaci koniecznego uprzedniego wysłuchania pracownika przed zastosowaniem kary porządkowej. W granicach tej normy prawnej pracownik jest bowiem podmiotem uprawnionym, który może decydować o sposobie, czy formie skorzystania bądź nieskorzystania ze stworzonych mu przez zobowiązanego pracodawcę możliwości uprzedniego wysłuchania. Oznacza to, że pracodawca w żadnym przypadku nie może zastosować kary porządkowej z pominięciem obligatoryjnego wymagania jej stosowania wyłącznie po uprzednim wysłuchaniu pracownika (art. 109 § 2 KP). Jednakże może zastosować taką sankcję bez uprzedniego faktycznego wysłuchania pracownika wówczas, gdy ten nie wykorzystał stworzonych mu w określonym miejscu i czasie możliwości uprzedniego wysłuchania, bądź wybrał pisemną formę złożenia odpowiednich wyjaśnień”.

Zawiadomienie pracownika o zastosowaniu kary porządkowej

Ponadto istotne pozostają jeszcze dwa przepisy, o których należy wspomnieć, a mianowicie art. 110 K.p., w myśl którego: „O zastosowanej karze pracodawca zawiadamia pracownika na piśmie, wskazując rodzaj naruszenia obowiązków pracowniczych i datę dopuszczenia się przez pracownika tego naruszenia oraz informując go o prawie zgłoszenia sprzeciwu i terminie jego wniesienia. Odpis zawiadomienia składa się do akt osobowych pracownika”, oraz art. 112 § 1 K.p., zgodnie z którym: „Jeżeli zastosowanie kary nastąpiło z naruszeniem przepisów prawa, pracownik może w ciągu 7 dni od dnia zawiadomienia go o ukaraniu wnieść sprzeciw. O uwzględnieniu lub odrzuceniu sprzeciwu decyduje pracodawca po rozpatrzeniu stanowiska reprezentującej pracownika zakładowej organizacji związkowej. Nieodrzucenie sprzeciwu w ciągu 14 dni od dnia jego wniesienia jest równoznaczne z uwzględnieniem sprzeciwu”.

Nadto art. 112 § 2 K.p. stanowi, że: „pracownik, który wniósł sprzeciw, może w ciągu 14 dni od dnia zawiadomienia o odrzuceniu tego sprzeciwu wystąpić do sądu pracy o uchylenie zastosowanej wobec niego kary”.

Mając na uwadze powyższe wyjaśnienia, a także stan faktyczny przedstawiony w pytaniu, pragnę zauważyć, że w mojej ocenie postępowanie dyrektora w przedmiocie udzielenia kary porządkowej upomnienia nie zostało przeprowadzone zgodnie z przepisami prawa. Dyrektor miał prawo udzielenia kary upomnienia, bez udzielenia upomnienia ustnego, albowiem w katalogu kar nie ma upomnienia ustnego, niemniej jednak – jak wskazałem wyżej – obowiązkiem dyrektora było wcześniejsze wysłuchanie ukaranego nauczyciela, a następnie ewentualne zastosowanie kary upomnienia.

Jeżeli zaś chodzi o podniesioną przez Panią kwestię omawiania sprawy z gronem pedagogicznym, to należy wyjaśnić, że nie ma przepisu, który zabraniałby tego typu zachowania. Oczywiste jest, że osoby na stanowiskach kierowniczych konsultują swoje decyzje, jednakże w mojej ocenie winno się takie rozmowy przeprowadzić w sposób, który uniemożliwiałby osobie, której rozmowa dotyczy, dowiedzenie się o tym fakcie.

Ponadto, jeżeli byłaby Pani w stanie wykazać, że została Pani niesłusznie pomówiona, a tym samym została Pani narażona na utratę zaufania niezbędnego do wykonywania zawodu, to wówczas można rozważyć możliwość wystąpienia na drogę sądową z powództwem wynikającym z przepisów dotyczących ochrony dóbr osobistych.