Mieszkanie rodziców po śmierci ojca

Postępowanie spadkowe po jednym z rodziców

W Pana sprawie w pierwszej kolejności należy przeprowadzić postępowanie spadkowe po zmarłym rodzicu.

Zgodnie z polskim systemem prawa dziedziczyć możemy albo na podstawie testamentu, albo na podstawie zasad przewidzianych w Kodeksie cywilnym (w skrócie K.c.). Regulacje prawne dotyczące spadków zawiera księga IV Kodeksu cywilnego pt. „Spadki”. Prawa i obowiązki majątkowe zmarłego przechodzą bowiem z chwilą jego śmierci na jedną lub kilka osób, stosownie do przepisów księgi IV.

W pierwszej kolejności spadek dziedziczą małżonek i dzieci spadkodawcy, a jeżeli dziecko nie dożyło otwarcia spadku, w jego miejsce wchodzą jego zstępni.

Dziedziczenie żony i dzieci

Jeżeli Pana ojciec nie pozostawił testamentu, to po jego śmierci cały majątek dziedziczy żona i dzieci w częściach równych.

Zgodnie z art. 1035 K.c., „jeżeli spadek przypada kilku spadkobiercom, do wspólności majątku spadkowego oraz do działu spadku stosuje się odpowiednio przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych z zachowaniem przepisów niniejszego tytułu”.

W obecnej sytuacji najpierw Pana mama, jak również jej dzieci muszą zostać uznani za spadkobierców i temu właśnie służy postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku po Pana zmarłym ojcu. Dopiero potem można będzie dzielić, przepisywać pozostawiony przez ojca majątek w odrębnym postępowaniu o dział spadku.

Jak uzyskać poświadczenie dziedziczenia?

Postepowanie o stwierdzenie nabycia spadku można przeprowadzić w sądzie lub przed notariuszem (wtedy otrzymuje się tzw. akt poświadczenia dziedziczenia, który jest równoważny z postanowieniem sądowym).

Postępowanie mające doprowadzić do stwierdzenia nabycia spadku wszczyna się poprzez złożenie w sądzie rejonowym, właściwym ze względu na ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy, wniosku o stwierdzenie nabycia spadku.

Do wniosku należy dołączyć:

• odpis wniosku w tylu kopiach, ilu jest uczestników postępowania;
• odpis skrócony aktu urodzenia dla mężczyzn i kobiet niezamężnych;
• odpis skrócony aktu małżeństwa dla kobiet zamężnych;
• odpis skrócony aktu zgonu spadkodawcy;
• testament w oryginale + tyle kopii, ilu jest uczestników postępowania;
• oświadczenia o przyjęciu, odrzuceniu spadku lub zrzeczeniu się dziedziczenia (jeśli były składane).

Pomimo zamieszczenia we wniosku informacji, jakie osoby znajdują się w kręgu spadkobierców, sąd z urzędu bada, czy wymieniono wszystkich uczestników postępowania. Ustala również, czy spadkodawca pozostawił testament, oraz wzywa do złożenia testamentu osobę, co do której będzie uprawdopodobnione, że testament u niej się znajduje. Po złożeniu testamentu sąd dokonuje jego otwarcia i ogłoszenia.

Postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku

Cała procedura stwierdzenia nabycia spadku kończy się wydaniem przez sąd postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku, w którym zostają ustalone udziały poszczególnych spadkobierców w spadku.

Od wniosku o stwierdzenie nabycia spadku należy wnieść opłatę. Opłata ta jest stała i wynosi 50 zł.

Od marca 2009 r. drugim sposobem na potwierdzenie przez spadkobiercę prawa do spadku jest notarialne poświadczenie dziedziczenia. Taki dokument ma taką samą moc prawną jak prawomocne postanowienie sądu o stwierdzenie nabycia spadku.

Czy notariusz może sporządzić akt poświadczenia dziedziczenia?

Warto pamiętać, że akt poświadczenia dziedziczenia może sporządzić każdy notariusz i nie ma tutaj znaczenia ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy (jak to jest w postępowaniu sądowym). Spadkobiercy nie muszą składać żadnych wniosków oraz pism procesowych. Wybór notariusza zapewnia sprawne, szybkie, łatwiejsze, a przede wszystkim mniej sformalizowane postępowanie.

Spadkobiercy muszą spełnić następujące warunki:

• do kancelarii notarialnej przychodzą wszystkie osoby, które mogą być brane pod uwagę jako spadkobiercy ustawowi i testamentowi,
• nie może być żadnych sporów między nimi w kwestii podziału spadku – czyli tego, kto jest spadkobiercą (gdy spadkobiercy sprzeczają się w tej sprawie, to spór rozstrzyga się na drodze sądowej),
• spadek musi być otwarty po 1 lipca 1984 roku (otwarcie następuje z chwilą śmierci spadkodawcy).

Na początek należy umówić się na spotkanie z notariuszem. Można to zrobić osobiście lub telefonicznie. Notariusz informuje o tym, jakie dokumenty trzeba ze sobą zabrać, aby móc poświadczyć dziedziczenie (m.in. akt zgonu spadkodawcy, akty urodzenia i małżeństwa potencjalnych spadkobierców, testament, gdy dziedziczenie jest na podstawie testamentu).

W kancelarii notarialnej spotykają się wszystkie osoby, które mogą być brane pod uwagę jako spadkobiercy. Notariusz w obecności spadkobierców testamentowych oraz ustawowych, a także osób, które mogą być brane pod uwagę jako spadkobiercy ustawowi, sporządza protokół dziedziczenia (będzie to akt notarialny).

Stanie się tak tylko wtedy, gdy pomiędzy spadkobiercami nie będzie sporu o spadek (o to, kto jest spadkobiercą, a nie co kto ma dostać ze spadku – to rozstrzyga inny akt – dotyczący działu spadku).

Dział spadku i zniesienie współwłasności

Notariusz sporządzi na podstawie protokołu dziedziczenia akt poświadczenia dziedziczenia. Określi on krąg spadkobierców oraz ich udziały w dziedziczonym majątku. Później należy dokonać działu spadku i zniesienia współwłasności. Można to również dokonać w sądzie lub przed notariuszem.

Podziału spadku pomiędzy współspadkobierców można dokonać w ten sposób, że poszczególne przedmioty zostaną podzielone fizycznie i przyznane poszczególnym spadkobiercom. Następuje to stosownie do wielkości udziałów poszczególnych spadkobierców. W ramach tego podziału dopuszczalne jest ustalenie dopłat na rzecz niektórych współspadkobierców, jeżeli majątku spadkowego nie da się podzielić w taki sposób, aby wartość przedmiotów przyznanych poszczególnym osobom odpowiadała wielkości ich udziałów.

Przyznanie przedmiotów spadkowych jednemu ze spadkobierców z obowiązkiem spłaty

Drugim sposobem podziału jest przyznanie pewnych przedmiotów spadkowych w całości jednemu lub kilku współspadkobiercom. Są oni z reguły obciążani obowiązkiem dokonania spłaty na rzecz pozostałych.

Trzecim sposobem jest tzw. podział cywilny. Przedmioty należące do spadku zostają sprzedane, a uzyskana kwota ulega podziałowi pomiędzy współspadkobierców w stosunku do przysługujących im udziałów. Może być stosowana kombinacja tych sposobów podziału.

Można także podzielić spadek bez spłat i dopłat.

Przekazanie swoich udziałów w spadku innemu spadkobiercy

Jeśli jest zgoda spadkobierców, że udział Pana zmarłego ojca w nieruchomości ma nabyć Pana mama i stać się jej jedyną właścicielką, to w trakcie postępowania o działu spadku pozostali spadkobiercy ustawowi zmarłego mogą przekazać na jej rzecz swoje udziały w spadku.

W sytuacji, gdy uczestnicy postępowania wskazują sposób podziału, sąd jest związany ich zgodnym wnioskiem, chyba że byłoby to sprzeczne z zasadami współżycia społecznego lub naruszałoby uzasadniony interes osób uprawnionych.

Jaka jest opłata sądowa w sprawie o dział spadku a jaka u notariusza?

Wysokość opłaty sądowej w sprawie o dział spadku wynosi (zgodnie z art. 51 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych):

• 500 zł – od wniosku o dział spadku,
• 300 zł – jeżeli zawiera on zgodny projekt działu spadku,
• 1000 zł – od wniosku o dział spadku połączony ze zniesieniem współwłasności,
• 600 zł – od wniosku, jeżeli zawiera on zgodny projekt działu spadku i zniesienia współwłasności.

Z kolei wysokość opłaty notarialnej zależy od wartości majątku, czyli w tym przypadku mieszkania.

Koszty notarialne oblicza notariusz w zależności od tego, jaką stawkę przyjmie. Stawki określone są w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z 28.06.2004 r. w sprawie maksymalnych stawek taksy notarialnej.

Maksymalna stawka taksy notarialnej jest zależna od wartości majątku podlegającego działowi i wynosi od wartości:

• wartość majątku do 3000 zł – maksymalna opłata 100 zł,
• powyżej 3000 zł do 10 000 zł – 100 zł + 3% od nadwyżki powyżej 3000 zł,
• powyżej 10 000 zł do 30 000 zł – 310 zł + 2% od nadwyżki powyżej 10 000 zł,
• powyżej 30 000 zł do 60 000 zł – 710 zł + 1% od nadwyżki powyżej 30 000 zł,
• powyżej 60 000 zł do 1 000 000 zł – 1010 zł + 0,4% od nadwyżki powyżej 60 000zł,
• powyżej 1 000 000 zł do 2 000 000 zł – 4770 zł + 0,2% od nadwyżki powyżej 1 000 000 zł,
• powyżej 2 000 000 zł – 6770 zł + 0,25% od nadwyżki powyżej 2 000 000 zł, nie więcej jednak niż 10 000 zł.

Powyższe kwoty są kwotami maksymalnymi, jakie może naliczyć notariusz. Do powyższych kwot notariusz doliczy 23% podatku VAT.

Jak wynika z powyższego, tańsze jest przeprowadzenie działu spadku przed sądem, jednakże cała sprawa może trwać dłużej niż przed notariuszem.

Po przeprowadzeniu postępowania spadkowego i działowego własność całego mieszkania nabędzie Pana mama, można wówczas dokonać stosownych zmian w księdze wieczystej nieruchomości i zostać wpisana ją jako jej jedyną właścicielkę.