Miejsce na cmentarzu

Zabezpieczenie miejsca na cmentarzu schorowanym rodzicom

Z Pani relacji wynika, że w związku z tym, iż ma Pani odłożone pieniądze, chciałaby Pani zabezpieczyć miejsce na cmentarzu schorowanym rodzicom, aby w chwili ich śmierci przynajmniej ta sprawa została rozwiązana.

Przepisy regulujące kwestie pochówku zawiera ustawa z dnia 31 stycznia 1959 r. o cmentarzach i chowaniu zmarłych. Ustawa ta reguluje głównie zagadnienia związane z zakładaniem, utrzymaniem i zamykaniem cmentarzy (zarówno komunalnych, jak i wyznaniowych) oraz techniczne kwestie związane z pochówkiem osób zmarłych. Dalsze regulacje umiejscowione są również w rozporządzeniach.

Zgodnie z art. 1 tej ustawy:

„1. Zakładanie i rozszerzanie cmentarzy komunalnych należy do zadań własnych gminy.

2. O założeniu lub rozszerzeniu cmentarza komunalnego decyduje rada gminy, a w miastach na prawach powiatu rada miasta, po uzyskaniu zgody właściwego inspektora sanitarnego.

3. Właściwe władze kościelne decydują o założeniu lub rozszerzeniu cmentarza wyznaniowego, które może nastąpić na terenie przeznaczonym na ten cel w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego, po uzyskaniu zgody właściwego inspektora sanitarnego.

4. O zamknięciu cmentarza komunalnego decyduje właściwa rada gminy lub rada miasta, po zasięgnięciu opinii właściwego inspektora sanitarnego.

5. O zamknięciu cmentarza wyznaniowego decyduje właściwa władza kościelna, po zasięgnięciu opinii właściwego inspektora sanitarnego”.

Tak więc utrzymanie cmentarzy komunalnych i zarządzanie nimi należy do właściwych wójtów (burmistrzów, prezydentów miast), na których terenie cmentarz jest położony. Utrzymanie cmentarzy wyznaniowych i zarządzanie nimi należy do związków wyznaniowych. Cmentarze komunalne zakłada się w zasadzie na terenie każdej gminy lub miasta, jednakże w uzasadnionych przypadkach można założyć cmentarz dla kilku gmin.

Kwestie związane z pochówkiem zmarłych na cmentarzu

Według art. 7 omawianej ustawy:

„1. Grób nie może być użyty do ponownego chowania przed upływem lat 20.

2. Po upływie lat 20 ponowne użycie grobu do chowania nie może nastąpić, jeżeli jakakolwiek osoba zgłosi zastrzeżenie przeciw temu i uiści opłatę, przewidzianą za pochowanie zwłok. Zastrzeżenie to ma skutek na dalszych lat 20 i może być odnowione.

3. Przepisy ust. 1 i 2 nie mają zastosowania do chowania zwłok w grobach murowanych przeznaczonych do pomieszczenia zwłok więcej niż jednej osoby, a także do chowania urn zawierających szczątki ludzkie powstałe w wyniku spopielenia zwłok.

4. Dozwolone są umowy, przedłużające termin, przed upływem którego nie wolno użyć grobu do ponownego pochowania”.

Okres 20-letni ma duże znaczenie, gdyż właśnie na taki okres najczęściej dopuszcza się wykupywanie miejsc na pochówek na cmentarzach (o czym dalej).

Należy wyraźnie zaznaczyć, iż według ustawy zarząd cmentarza wyznaniowego nie może odmówić pochowania zwłok osób, które posiadają nabyte prawo do pochówku w określonym miejscu tego cmentarza. Prawo to służy, obok osoby określonej powyżej, także jej bliskim, to jest małżonkowi, wstępnym, zstępnym, rodzeństwu i przysposobionym. Zwłoki tych osób, o których mowa powyżej, powinny być przez zarząd cmentarza traktowane na równi ze zwłokami osób należących do wyznania, do którego należy cmentarz, a w szczególności pod względem wyznaczenia miejsca pochowania, właściwego ceremoniału pogrzebowego i wznoszenia stosownych nagrobków.

Kto ma prawo do pochowania osoby zmarłej?

Wreszcie stosownie do art. 10 ust. 1 powołanej ustawy „prawo pochowania zwłok ludzkich ma najbliższa pozostała rodzina osoby zmarłej, a mianowicie:

1) pozostały małżonek(ka);

2) krewni zstępni;

3) krewni wstępni;

4) krewni boczni do 4 stopnia pokrewieństwa;

5) powinowaci w linii prostej do 1 stopnia”.

Jak z powyższego wynika, ustawa nie precyzuje, kiedy, w jaki sposób i za jaką opłatą można nabyć miejsce na cmentarzu. Takie regulacje ustawa pozostawia gminom, które najczęściej w uchwałach stanowiących regulamin cmentarza ustalają te kwestie.

Kto decyduje o warunkach zakupu miejsca na cmentarzu?

W pierwszej kolejności proszę się dowiedzieć w urzędzie miasta, kto jest zarządcą cmentarza. To on będzie decydował o warunkach zakupu miejsca na cmentarzu. Jeżeli z nim nie dojdzie Pani do porozumienia ustnie, proszę zażądać regulaminu cmentarza komunalnego. W nim powinny znaleźć się odpowiednie zapisy dotyczące działań, które chce Pani wykonać na cmentarzu.

Generalnie zakup miejsca na cmentarzu, a także roboty polegające na budowie grobów murowanych, montażu lub demontażu nagrobków w całości lub w części, montażu płyt nagrobnych, zabudowie okładzin na istniejących grobach murowanych, zmianie nawierzchni miejsca grzebalnego, trwałej zabudowie ławek, skrzyń itp. – wymagają uzgodnienia z zarządcą cmentarza.

Pod pojęciem „prawo do grobu” rozumie się różne uprawnienia umożliwiające osobom bliskim sprawowanie kultu pamięci zmarłych. Uprawnienia te mogą mieć charakter niemajątkowy i ściśle osobisty, związany ze sferą uczuć, ale mogą też wymagać starań praktycznych, w tym związanych z wydatkami. Stąd treść prawa do grobu określają zarówno elementy osobiste, jak i majątkowe, które w zależności od konkretnej sytuacji podlegają ochronie według zasad przewidzianych w przepisach o ochronie dóbr osobistych albo na podstawie przepisów dotyczących praw majątkowych. Krótko mówiąc, jest to uprawnienie osoby bliskiej zmarłego do decydowania o przeznaczeniu wolnego miejsca w grobie.

Kto jest dysponentem grobu?

W Pani przypadku ważne jest, kto uiścił opłatę. Jeżeli tą osobą będzie Pani, to będzie Pani dysponentem grobu. Oznacza to, że po upływie 20 lat – w przypadku gdy Pani uiściła opłatę, będzie Pani miała w pierwszej kolejności prawo do pochowania w tym miejscu. Do tego czasu, jako osoba najbliższa, ma Pani prawo decydować o miejscu wykupionym na grób rodziców.

Tak więc jeżeli wykupi Pani miejsce na cmentarzu, to będzie mogła Pani pochować tam rodziców oraz zdecydować w inny sposób, co z tym miejscem zrobić (kogo bliskiego z rodziny tam pochować lub pozostawić dla siebie).

Nie znam regulacji opisanych przez Panią, jeżeli jednak obowiązują w interesującym Pani cmentarzu, to proszę próbować negocjować z zarządcą.

Reasumując, w celu wyjaśnienia problemów proszę udać się do urzędu miasta, bowiem to burmistrz (prezydent) jest zobowiązany do administracji cmentarzem i jest organem decyzyjnym. Generalnie jednak cmentarze muszą dziś zarobić na swoją działalność, dlatego zarządcy najczęściej stosują z góry określone cenniki za usługi pogrzebowe i cmentarne.

Za udostępnienie miejsca pod grób (czyli tzw. miejsca grzebalnego) zarządzający cmentarzami pobierają opłaty. Cena zależy od miasta czy gminy, lokalizacji na cmentarzu (przy głównych alejach, w wydzielonych kwaterach), jak też rodzaju (tradycyjny czy urnowy) i wielkości grobu czy okresu, na jaki miejsce jest udostępniane.

Opłaty za miejsce na cmentarzu

Miejsce pod grób może zostać udostępnione na stałe. Niemniej bardzo często opłaty dotyczą konkretnego okresu – zazwyczaj 20 lat (dlatego o tym okresie wspominałem wcześniej). Po nich należy ponownie wnieść opłatę. W przeciwnym wypadku grób zostanie zlikwidowany i udostępniony innym.

Reasumując, prawo do grobu posiada de facto osoba, która podpisała z zarządcą cmentarza umowę o „rezerwację” kwatery. Ona w pierwszej kolejności decyduje o tym, kto może być pochowany w danym grobie. Problem pojawia się po śmierci tej osoby. Otóż uprawnienie to nie ma charakteru majątkowego, tylko osobisty (o czym świadczy głównie orzecznictwo Sądu Najwyższego – np. sygn. akt SN I CR 25/79), nie podlega więc ogólnym zasadom dziedziczenia. Prawo do pochowania osoby przysługuje wtedy w zastępstwie najbliższym krewnym tej osoby, zgodnie z ustawą o cmentarzach.

Każde z nich może generalnie dysponować grobem i decydować, kto ma być tam pochowany (i samemu być tam pochowanym) – w przypadku konfliktu mogą skierować sprawę do sądu cywilnego.

Tak więc lepiej będzie jeżeli, to Pani wpłaci odpowiednią kwotę i zostanie opiekunem grobu, aby w przyszłości nie było na tym tle sporów. Powinna Pani za uiszczone miejsce wziąć fakturę (lub inny rachunek), aby w przyszłości móc rozliczyć te kwestie (przynajmniej w części) w ramach przyznanego zasiłku pogrzebowego.

Komu przysługuje i w jakiej wysokości prawo do zasiłku pogrzebowego?

Zasiłek pogrzebowy jest świadczeniem wypłacanym z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w razie śmierci m.in. osoby ubezpieczonej, pobierającej emeryturę lub rentę, albo spełniającej warunki do uzyskania i pobierania tych świadczeń. Prawo do zasiłku przysługuje osobie, która pokryła koszty pogrzebu. Przy czym dotyczy nie tylko członków rodziny zmarłego, do których zaliczają się:

• dzieci własne, drugiego małżonka oraz przysposobione,
• wnuki, rodzeństwo,
• inne dzieci przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności, w tym również w ramach rodziny zastępczej,
• małżonek (tj. wdowa lub wdowiec),
• rodzice, w tym również ojczym i macocha oraz osoby przysposabiające.

O świadczenie może bowiem wystąpić także osoba niespokrewniona ze zmarłym, a więc np. przyjaciółka, sąsiad, konkubent itd. oczywiście pod warunkiem pokrycia kosztów pogrzebu.

Członkowie rodziny zmarłego otrzymają zasiłek w wysokości określonej w art. 80 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, niezależnie od wysokości poniesionych kosztów pogrzebu. Wystarczy, że udokumentują główne koszty związane z pochówkiem, a więc np. zakup trumny lub urny (chyba że z uzasadnionych przyczyn ich nie zakupiono), przewóz zwłok, wykup miejsca na cmentarzu, opłacenie ceremonii pogrzebowej. Niedopuszczalne jest jednak przedłożenie np. samej faktury za trumnę. Jak bowiem podkreśla ZUS na swojej stronie internetowej, zachodzi wówczas podejrzenie, iż jeszcze ktoś inny partycypował w kosztach pogrzebu

Co prawda dopuszczalne jest poniesienie kosztów pogrzebu przez więcej niż jedną osobę. Wówczas jednak zasiłek pogrzebowy ulega podziałowi między te osoby, proporcjonalnie do poniesionych kosztów pochówku, co wymaga przedłożenia przez każdą z tych osób możliwie wszystkich posiadanych rachunków i faktur.