Meble kuchenne z wadami i nieukończony montaż - co zrobić?

Odstąpienie od umowy o dzieło, wzajemne rozliczenia

Podstawa prawna: ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (K.c.).

W przedstawionego opisu wynika, że mamy do czynienia z umową o dzieło zawartą pomiędzy Panią i wykonawcą. Zgodnie z umową wykonawca zobowiązał się wykonać przedmiot umowy 10 tygodni temu, a zatem wykonawca jest już po terminie wykonania prac, co więcej – opóźnienie jest duże.

Zgodnie z art. 635 K.c.: Jeżeli przyjmujący zamówienie opóźnia się z rozpoczęciem lub wykończeniem dzieła tak dalece, że nie jest prawdopodobne, żeby zdołał je ukończyć w czasie umówionym, zamawiający może bez wyznaczenia terminu dodatkowego od umowy odstąpić jeszcze przed upływem terminu do wykonania dzieła.

W razie odstąpienia od umowy na podstawie art. 635 K.c. do rozliczeń pomiędzy zamawiającym i przyjmującym zamówienie nie odnosi się reguła wyrażona w art. 644 K.c. Rozwiązań w tym przedmiocie należy poszukiwać na gruncie ogólnych przepisów regulujących odstąpienie od umów wzajemnych (art. 494 K.c., względnie art. 491 § 2 K.c., w kontekście podzielności świadczenia w rozumieniu art. 379 § 1 K.c.). W związku z tym odstąpienie od umowy o dzieło, w okolicznościach konkretnej sprawy, nie zawsze wywiera skutek ex tunc (por. wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 19 września 2018 r. I CSK 578/17).

Także po upływie terminu do wykonania dzieła dopuszczalne jest odstąpienie przez zamawiającego od umowy o dzieło na podstawie art. 635 K.c. Dla odstąpienia od umowy na tej podstawie nie są istotne przyczyny, dla których wykonawca opóźnia się z wykonaniem robót. Istotne jest tylko, żeby te przyczyny nie leżały po stronie zamawiającego (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach – V Wydział Cywilny z dnia 15 grudnia 2017 r. V ACa 120/17).

Odpowiedzialność odszkodowawcza za niedotrzymanie terminu wykonania dzieła

Przepis art. 635 K.c. umożliwia złożenie oświadczenia o odstąpieniu od umowy zarówno przed upływem terminu na zakończenie robót, jak i już po upływie terminu. Przepis ten nie wymaga, aby opóźnienie było kwalifikowane w kategoriach zwłoki. Bez znaczenia pozostają przyczyny, z powodu których dzieło nie zostało wykonane, chyba że leżą one po stronie zamawiającego (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie – VII Wydział Gospodarczy z dnia 30 grudnia 2019 r. VII AGa 123/19).

Przekroczenie terminu wykonania dzieła skutkować może odpowiedzialnością odszkodowawczą przyjmującego zamówienie. Roszczenie takie wynika z zawartej umowy (pomimo odstąpienia). Wysokość odszkodowania dotyczy uszczerbku w majątku dającego zlecenie powstałym w wyniku niedotrzymania terminu. Uszczerbkiem takim może być np. konieczność przedłużenia umowy najmu. Niestety wysokość poniesionej szkody należy udowodnić. Ciężar udowodnienia spoczywa na Pani.

Zastępcze wykonanie zobowiązania na koszt niesolidnego wykonawcy

Natomiast z uwagi na fakt, iż zamówienie to nie jest w dalszym ciągu zrealizowane, mogłaby Pani zlecić jego realizacje na koszt przyjmującego zlecenie innemu wykonawcy. Chodzi o tzw. zastępcze wykonanie zobowiązania. Stosownie do art. 480 K.c.:

„§ 1. W razie zwłoki dłużnika w wykonaniu zobowiązania czynienia, wierzyciel może, zachowując roszczenie o naprawienie szkody, żądać upoważnienia przez sąd do wykonania czynności na koszt dłużnika.

§ 2. Jeżeli świadczenie polega na zaniechaniu, wierzyciel może, zachowując roszczenie o naprawienie szkody, żądać upoważnienia przez sąd do usunięcia na koszt dłużnika wszystkiego, co dłużnik wbrew zobowiązaniu uczynił.

§ 3. W wypadkach nagłych wierzyciel może, zachowując roszczenie o naprawienie szkody, wykonać bez upoważnienia sądu czynność na koszt dłużnika lub usunąć na jego koszt to, co dłużnik wbrew zobowiązaniu uczynił.”

Istotą zastępczego wykonania jest podjęcie przez wierzyciela czynności zmierzających do wykonania zobowiązania zgodnie z jego treścią, tj. zaspokojenie interesu wierzyciela w wypadku, gdy dłużnik jest w zwłoce ze spełnieniem świadczenia. Zastępcze wykonanie zmierza do realizacji celu zobowiązania dłużnika przez samego wierzyciela i w związku z tym jest dokonywane na jego koszt. Nabycie zastępcze wprawdzie zmierza do zaspokojenia wierzyciela zgodnie z treścią zobowiązania, lecz nie jest spełnieniem świadczenia, a jedynie surogatem świadczenia. Dlatego wierzyciel, korzystając z przysługującego mu uprawnienia do zastępczego nabycia, zachowuje roszczenie o naprawienie szkody (por. postanowienie Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 19 kwietnia 2019 r. II CSK 517/18).

Jeśli wierzyciel zdecyduje się wystąpić z roszczeniem niepieniężnym o upoważnienie go do wykonania czynności zamiast dłużnika w drodze odrębnego procesu opartego na art. 480 § 1 K.c., to wówczas od razu uzyska upoważnienie do zastępczego wykonania czynności, lecz będzie musiał następnie wystąpić z roszczeniem o zwrot kosztów takiego zastępczego wykonania, gdy czynność tę zastępczo wykona, lub też na podstawie art. 1049 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego żądać przyznania mu sumy potrzebnej do wykonania tej czynności w trybie egzekucji (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku – I Wydział Cywilny z dnia 4 października 2013 r. I ACa 788/12).

Zobowiązanie wykonawcy do wykonania dzieła w określonym terminie

Dodatkową możliwością byłoby wytoczenie powództwa o zobowiązanie przyjmującego zlecenie do wykonania dzieła w określonym terminie (w wyroku). Jeżeli pomimo zasądzonego w wyroku obowiązku wykonania umowy w terminie umowa w dalszym ciągu nie zostałaby zrealizowana, to wówczas możliwe byłoby wszczęcie i prowadzenie egzekucji zgodnie z art. 1049 K.p.c. (por. K. Zagrobelny, w: Gniewek, Komentarz KC, 2006, s. 819; W. Popiołek, w: Pietrzykowski, Komentarz KC, t. I, 2009, s. 64).

Podsumowując, mając na uwadze upływ terminu na realizacją zamówionego dzieła, może Pani odstąpić od umowy i żądać zwrotu całej uiszczonej kwoty. Inną możliwością jest wystąpienie do sądu o upoważnienie do zastępczego wykonania umówionego dzieła oraz roszczenie odszkodowawcze z tego tytułu.