Mandaty karne po śmierci ukaranego

J.H.

Rozpoczęcie postępowania mandatowego a śmierć obwinionego

Zgodnie z art. 5 § 1 Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia „nie wszczyna się postępowania, a wszczęte umarza, gdy:

1. czynu nie popełniono albo brak jest danych dostatecznie uzasadniających podejrzenie jego popełnienia;
2. czyn nie zawiera znamion wykroczenia albo ustawa stanowi, że sprawca nie popełnia wykroczenia;
3. ustawa stanowi, że sprawca nie podlega karze;
4. nastąpiło przedawnienie orzekania;
5. obwiniony zmarł; (…)
6. zachodzi inna okoliczność wyłączająca z mocy ustawy orzekanie w postępowaniu na podstawie niniejszego kodeksu”.

Natomiast na podstawie art. 62 § 1 tego Kodeksu „okoliczności wyłączające orzekanie na podstawie niniejszego kodeksu uwzględnia się z urzędu w każdym stadium postępowania”.

W przypadku postępowań mandatowych rozpoczętych, ale niezakończonych prawomocnie przed śmiercią ojca, winny one zostać umorzone z samego faktu śmierci obwinionego. Organ prowadzący postępowanie (policja) powinien w tym celu wydać postanowienie o umorzeniu postępowania.

Ściąganie grzywny nałożonej w drodze mandatu karnego a śmierć zobowiązanego

Bardziej skomplikowana wydaje się kwestia postępowania w celu wyegzekwowania prawomocnych mandatów karnych.

Zgodnie z art. 100 Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia „ściąganie grzywny nałożonej w drodze mandatu karnego następuje w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Grzywna ta stanowi dochód budżetu państwa, a gdy nałoży ją funkcjonariusz organu podległego władzom jednostki samorządu terytorialnego – stanowi dochód tej jednostki samorządu”.

Postępowanie egzekucyjne prowadzone jest na podstawie ustawy z dnia 17 czerwca 1966 roku Postępowanie egzekucyjne w administracji.

Zgodnie z art. 59 § 1 tejże ustawy „postępowanie egzekucyjne umarza się:

1. jeżeli obowiązek został wykonany przed wszczęciem postępowania;
2. jeżeli obowiązek nie jest wymagalny, został umorzony lub wygasł z innego powodu albo jeżeli obowiązek nie istniał;
3. jeżeli egzekwowany obowiązek został określony niezgodnie z treścią obowiązku wynikającego z decyzji organu administracyjnego, orzeczenia sądowego albo bezpośrednio z przepisu prawa;
4. gdy zachodzi błąd co do osoby zobowiązanego lub gdy egzekucja nie może być prowadzona ze względu na osobę zobowiązanego;
5. jeżeli obowiązek o charakterze niepieniężnym okazał się niewykonalny;
6. w przypadku śmierci zobowiązanego, gdy obowiązek jest ściśle związany z osobą zmarłego;
7. jeżeli egzekucja administracyjna lub zastosowany środek egzekucyjny są niedopuszczalne albo zobowiązanemu nie doręczono upomnienia, mimo iż obowiązek taki ciążył na wierzycielu;
8. jeżeli postępowanie egzekucyjne zawieszone na żądanie wierzyciela nie zostało podjęte przed upływem 12 miesięcy od dnia zgłoszenia tego żądania;
9. na żądanie wierzyciela;
10. w innych przypadkach przewidzianych w ustawach”.

Umorzenie postępowania egzekucyjnego na podstawie prawomocnych mandatów po śmierci zobowiązanego

Zgodnie z tym przepisem po zawiadomienia organu prowadzącego postępowanie egzekucyjne na podstawie prawomocnych mandatów winien on umorzyć postępowanie. Organ egzekucyjny, jak stanowią przepisy, wydaje postanowienie w sprawie umorzenia postępowania egzekucyjnego.

Zgodnie z art. 60 § 1 cytowanej ustawy „umorzenie postępowania egzekucyjnego z przyczyny, o której mowa w art. 59 § 1 pkt 1-8 i 10, powoduje uchylenie dokonanych czynności egzekucyjnych”, zatem uchylone powinno także zostać postanowienie o nałożeniu kosztów egzekucyjnych, jeżeli takie zostało wydane.

Inaczej byłoby w przypadku, gdyby uznać że obowiązek zapłaty mandatu nie był ściśle związany z osobą zmarłego – wtedy bowiem organ prowadzący egzekucję winien postępowanie zawiesić do momentu ujawnienia spadkobierców. Uważam jednak, że odpowiedzialność z tytułu niezapłaconych mandatów jest odpowiedzialnością osobistą, a zatem organ prowadzący postępowanie (po otrzymaniu informacji o śmierci zobowiązanego) winien je umorzyć, jak zaznaczyłem powyżej.