Mandat radnego gminy a członkostwo w zarządzie OSP

Prowadzenie działalności gospodarczej przez radnego

Zgodnie z art. 24f ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym – radni nie mogą prowadzić działalności gospodarczej na własny rachunek lub wspólnie z innymi osobami z wykorzystaniem mienia komunalnego gminy, w której radny uzyskał mandat, a także zarządzać taką działalnością lub być przedstawicielem czy pełnomocnikiem w prowadzeniu takiej działalności.

„Ust. 1a: Jeżeli radny przed rozpoczęciem wykonywania mandatu prowadził działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 1, jest obowiązany do zaprzestania prowadzenia tej działalności gospodarczej w ciągu 3 miesięcy od dnia złożenia ślubowania. Niewypełnienie obowiązku, o którym mowa w zdaniu pierwszym, stanowi podstawę do stwierdzenia wygaśnięcia mandatu radnego w trybie art. 383 ustawy, o której mowa w art. 24b ust. 6.

Ust. 2. Wójtowie, radni, małżonkowie wójtów, zastępców wójtów, radnych, sekretarzy gminy, skarbników gminy, kierowników jednostek organizacyjnych gminy, osób zarządzających i członków organów zarządzających gminnymi osobami prawnymi, a także osoby pozostające we wspólnym pożyciu z wójtami, zastępcami wójtów, radnymi, sekretarzami gminy, skarbnikami gminy, kierownikami jednostek organizacyjnych gminy, osobami zarządzającymi i członkami organów zarządzających gminnymi osobami prawnymi, nie mogą być członkami władz zarządzających lub kontrolnych i rewizyjnych ani pełnomocnikami spółek handlowych z udziałem gminnych osób prawnych lub przedsiębiorców, w których uczestniczą takie osoby. Wybór lub powołanie tych osób na te funkcje są z mocy prawa nieważne.”

Mienie komunalne gminy

Celem wskazanego przepisu jest wyeliminowanie sytuacji, gdy radny prowadzi działalność gospodarczą z wykorzystaniem mienia komunalnego lub zarządza działalnością gospodarczą z wykorzystaniem mienia komunalnego.

Zgodnie z art. 43 ustawy – mieniem komunalnym jest własność i inne prawa majątkowe należące do poszczególnych gmin i ich związków oraz mienie innych gminnych osób prawnych, w tym przedsiębiorstw.

Zwrot „mienie komunalne gminy” do ustawy wprowadzone zostało nowelizacją z 2001 r., co jednoznacznie wskazuje, iż radny nie może prowadzić działalności gospodarczej z wykorzystaniem mienia komunalnego danej gminy, w której jest on radnym.

Z treści art. 24f ust. 1 u.s.g. wynika, że nie chodzi w nim tylko i wyłącznie o świadome korzystanie przez radnego z mienia komunalnego. Radni bowiem nie tylko nie mogą prowadzić wspólnie z innymi osobami działalności gospodarczej z wykorzystaniem mienia komunalnego, ale także być przedstawicielem czy pełnomocnikiem w takiej działalności. Przepis ten nakłada zatem na radnych bardzo wysoki poziom staranności w zakresie kontroli pochodzenia środków służących do prowadzenia działalności gospodarczej, jeżeli prowadzą działalność gospodarczą wspólnie z innymi osobami lub są pełnomocnikami lub przedstawicielami w takiej działalności. Wykorzystanie mienia komunalnego jest wystarczającą przesłanką do wygaśnięcia mandatu radnego i nie ma znaczenia, czy przy wykorzystaniu tego mienia komunalnego radny odniósł korzyści, czy też nie. Przepis art. 24f ust. 1 powołanej ustawy nie uzależnia bowiem wygaśnięcia mandatu radnego od osiągnięcia zysku z korzystania z mienia komunalnego, lecz rozstrzygający jest sam fakt korzystania z tego mienia. Nie jest to zatem element sankcji za czyny o charakterze korupcyjnym. Jest on elementem instytucji prawnej, która ma na celu zwiększać zaufanie do działalności organów samorządu terytorialnego i zapewnić prawidłowe ich funkcjonowanie.

Niezależność radnego od organu wykonawczego gminy

W ocenie NSA jednym z ratio legis tego przepisu (poza wskazanym już wyłączeniem możliwości wykorzystania mienia komunalnego bezpośrednio lub pośrednio dla interesów indywidualnych osób wchodzących w skład organów jednostek samorządu terytorialnego) jest to, aby radny pozostawał niezależny od organu wykonawczego gminy. Jedną z istotnych funkcji rady gminy jest bowiem kontrola wójta (burmistrza, prezydenta miasta) oraz gminnych jednostek organizacyjnych oraz jednostek pomocniczych gminy (art. 18a ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym). W celu rzetelnego wykonywania tej funkcji radny musi być od tych podmiotów niezależny (tak: wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 17 października 2017 r. II OSK 2120/17).

Jeśli OSP prowadzi działalność gospodarczą, wykorzystując mienie gminy, pozbawia to mandatu radnego osobę piastującą funkcję prezesa lub członka zarządu OSP w gminie, do której należy to mienie (art. 24f ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym).

Może Pan wystąpić do prawników opiekujących się radą gminy o opinię w tej sprawie, skoro Ochotnicza Straż Pożarna, w zarządzie której Pan zasiada, ma tylko wpis w KRS, ale z niego nie korzysta. Nie trafiłam na analogiczną sytuację w licznym orzecznictwie i osobiście przypuszczam, że opinia będzie taka, iż musi Pan zrezygnować. Oczywiście może Pan odmówić rezygnacji i wejść na drogę sądową, a więc zdać się na wyrok sądu (w tym czasie łącząc obie funkcje).