Małżeństwo z cudzoziemcem przebywającym nielegalnie w Polsce

Zawarcie małżeństwa z Rosjaninem przebywającym w Polsce bez ważnej wizy

Zgodnie z art. 56 Prawa o aktach stanu cywilnego cudzoziemiec zamierzający zawrzeć małżeństwo jest obowiązany złożyć kierownikowi urzędu stanu cywilnego dokument stwierdzający, że zgodnie z właściwym prawem może zawrzeć małżeństwo. Jak wskazuje ust. 2 art. 56: „jeżeli otrzymanie dokumentu napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody, sąd w postępowaniu nieprocesowym na wniosek cudzoziemca może go zwolnić od złożenia dokumentu”.

Wniosek do sądu o zwolnienie cudzoziemca od złożenia dokumentu

W postępowaniu o zwolnienie cudzoziemca od złożenia dokumentu sąd ustala, czy osoba ta może zawrzeć małżeństwo zarówno na podstawie prawa polskiego jak i prawa ojczystego (w tym przypadku rosyjskiego).

Wniosek do sądu, poza dokumentem stwierdzającym akt stanu cywilnego narzeczonego, powinien zawierać:

• Krótkie uzasadnienie, dla czego Pani narzeczony występuje do sądu o zwolnienie go z obowiązku przedstawiania dokumentu potrzebnego do zawarcia związku małżeńskiego – tzn. na czym polegają trudności w uzyskaniu wymaganego dokumentu. Jest to przesłanka formalna wynikająca z treści art. 56 ust. 2 ustawy o cudzoziemcach, ma charakter oceny i w praktyce sądy nie odmawiają zwolnienia, uznając, że podany powód stanowi o trudności w uzyskaniu potrzebnego do zawarcia małżeństwa dokumentu.
• Kopię stron paszportu Pani narzeczonego z danymi osobowymi. W ten sposób sąd może stwierdzić, jakiego kraju jest obywatelem, a tym samym pod kątem jakiego prawa należy oceniać jego zdolność do zawarcia związku małżeńskiego.
• Odpis Pani aktu urodzenia. Sąd wydaje zawsze zgodę na zawarcie związku małżeńskiego z konkretną osobą wskazaną z imienia i nazwiska, dla tego sąd musi ustalić również Pani zdolność do zawarcia związku małżeńskiego.
• Dowód dokonania opłaty sądowej w wysokości 100 zł (art. 37 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych). Opłatę należy wnieść w znaczkach sądowych lub na rachunek sądu.

Czy sąd może sprawdzić legalność pobytu cudzoziemca na terytorium Polski?

Sąd nie może zatrzymać ani wydalić Pani narzeczonego, gdyż nie należy to do jego kompetencji. Sąd może uczynić tylko to, na co pozwalają mu przepisy prawa, te zaś nie przewidują dla sądu kompetencji sprawdzania legalności pobytu cudzoziemca na terytorium Polski. Zgodnie z przepisami ustawy o cudzoziemcach kompetencję tę posiada jedynie Straż Graniczna, Policja oraz wojewodowie i szef urzędu do spaw cudzoziemców w zakresie prowadzonych przez nich postępowań.

„Art. 85. 1. Organy Straży Granicznej i Policji sprawują kontrolę legalności pobytu cudzoziemców na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

1a. Szef Urzędu do Spraw Cudzoziemców i wojewoda mogą sprawować kontrolę legalności pobytu cudzoziemców na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w zakresie niezbędnym do prowadzenia przez te organy postępowań w sprawach cudzoziemców”.

Ponieważ sędzia nie ma prawa kontroli legalności pobytu, nie ma on również obowiązku sprawdzać wizy Pani narzeczonego. Może jednak w ramach postępowania sprawdzić paszport i „przy okazji”, jeśli zechce, dowie się, na jaki okres Pani narzeczony miał prawo wjazdu.

Teoretycznie sędzia, czy też urzędnik stanu cywilnego, przed którym chcecie zawrzeć małżeństwo, może z własnej inicjatywy – bo przepisy od niego tego nie wymagają – poinformować straż graniczną, że cudzoziemiec chce zawrzeć związek małżeński, choć w praktyce, przynajmniej jeśli chodzi o sąd, o takiej sytuacji nie słyszałem.

Czy urzędnik stanu cywilnego może odmówić zawarcia związku małżeńskiego z cudzoziemcem który nielegalnie przebywa w Polsce?

Sędzia nawet jeżeli spostrzeże, że Pani narzeczony przebywa w Polsce nielegalnie, nie może z tego powodu odmówić rozpatrzenia jego wniosku, tak samo jak urzędnik stanu cywilnego nie może odmówić Wam zawarcia związku małżeńskiego.

Prawo do zawarcia małżeństwa zostało bowiem zagwarantowane w art. 12 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych Wolności z 1950 r., który stanowi jednoznacznie, że:

„Mężczyźni i kobiety w wieku małżeńskim mają prawo do zawarcia małżeństwa i założenia rodziny zgodnie z ustawami krajowymi regulującymi korzystanie z tego prawa”.

Zarówno Polska jak i Rosja są stronami wymienionej Konwencji.