Malowanie kopii znanych obrazów

Prawa autorskie osobiste zgodnie z ustawą

Mimo że prawo autorskie zostało uchwalone i weszło w życie dość dawno temu, to wiele kwestii wciąż budzi wątpliwości co do stosowania w praktyce. Jest tu kilka aspektów, które należy poruszyć i na które trzeba zwrócić uwagę.

Wspomina Pan o tworzeniu reprodukcji i oczywiście tutaj ma Pan na myśli, że tworzy Pan właśnie reprodukcje istniejących już dzieł sztuki pod swoim nazwiskiem. Prawa autorskie dzielą się zasadniczo na prawa autorskie osobiste i majątkowe. Zgodnie z art. 16 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych prawa autorskie osobiste chronią nieograniczoną w czasie i przestrzeni więź twórcy z utworem, w szczególności do autorstwa utworu, oznaczenia go swoim imieniem i nazwiskiem, nienaruszalności utworu i jego rzetelnego wykorzystania, decydowania o pierwszym udostępnieniu utworu publiczności. Te prawa podlegają ochronie zawsze i nie można się ich zrzec. Rozumiem zresztą, że tych praw Pan nie narusza i nie zamierza naruszać.

Okres istnienia autorskich praw majątkowych

Inaczej jednak przedstawia się kwestia autorskich praw majątkowych. Na podstawie art. 17 ustawy za wyjątkiem sytuacji przewidzianych w ustawie twórcy przysługuje wyłączne prawo do korzystania z utworu i rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji oraz do wynagrodzenia za korzystanie z utworu. Tutaj bardzo istotne jest, iż na podstawie art. 36 z zastrzeżeniem wyjątków przewidzianych w ustawie autorskie prawa majątkowe gasną z upływem lat 70 od śmierci twórcy, a jeśli autorskie prawa majątkowe przysługują innemu podmiotowi niż twórcy – od daty rozpowszechnienia utworu. Wówczas nie ma wątpliwości ani problemów z tym związanych. Nie można już zgłaszać roszczeń w tym względzie. Jeśli więc prawa autorskie majątkowe wygasły, można sobie to zawiesić na ścianie, podarować, pokazać w internecie zarówno znajomym, jak i publicznie – z tym jednym zastrzeżeniem, ze oczywiście nie można naruszać autorskich praw osobistych.

Kopiowanie obrazów współczesnych twórców

Jeśli chodzi o współczesnych twórców, sytuacja jest nieco bardziej skomplikowana. Tutaj pojawia się dodatkowe pojęcie, tak zwanego dozwolonego użytku. Pojęcie to zostało wprowadzone w art. 23 ustawy. Na jego podstawie bez zezwolenia twórcy wolno nieodpłatnie korzystać z rozpowszechnionego już utworu. Zakres dozwolonego użytku osobistego obejmuje korzystanie z pojedynczych egzemplarzy utworów przez krąg osób pozostających w stosunku osobistym, w szczególności pokrewieństwa, powinowactwa i stosunku towarzyskiego. Kwestia ta wcale nie jest łatwa do rozstrzygnięcia, jako że nie zostało to zagadnienie reprodukcji utworów plastycznych wprost opisane i zdefiniowane. O ile stworzenie takiej reprodukcji wydaje się być nie przekraczające granicy dozwolonego użytku, to kwestia rozpowszechniania jest już zdecydowanie bardziej ryzykowna. Tak naprawdę w takiej sytuacji najbezpieczniejszym rozwiązaniem jest uzyskanie zgody twórcy na opisane przez Pana działania. Podstawowy problem polega na tym, że nie uwzględniono takiej sytuacji, dużo tutaj jest kwestią interpretacji w razie ewentualnego sporu sądowego. Niektórzy komentatorzy podkreślają, iż jeśli dojdzie już do pewnych zmian w dziele, przedstawiłby Pan je w nieco inny sposób, a nawet w innych rozmiarach, wówczas jest to już inne dzieło. Sprawa niestety wcale nie jest jednoznaczna.

Kopiowanie dzieł bez praw autorskich lub uzyskiwanie zgody na kopiowanie

Najbezpieczniej jest więc kopiować utwory autorów, wobec których prawa majątkowe już wygasły, a jeśli są utwory autorów współczesnych i jest to możliwe – uzyskać zgodę. Jest to daleko idąca ostrożność, możliwe że wynika z racji mojego zawodu, jako że jeśli coś nie jest wprost określone, w mojej ocenie warto zachować ostrożność i nie narażać się na odpowiedzialność. W tym wypadku możliwa jest odpowiedzialność odszkodowawcza. zgodnie z art. 78 ustawy o prawie autorskim twórca, którego autorskie prawa osobiste zostały naruszone, może domagać się dopełnienia czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, a także odpowiedniej sumy pieniężnej tytułem zadośćuczynienia, natomiast na podstawie art. 79 można żądać nie tylko zaniechania naruszenia, ale także odszkodowania na zasadach ogólnych oraz wydania uzyskanych korzyści.

Działania wynikające z ostrożności

Co prawda tutaj nie byłoby mowy o uzyskanych korzyściach, jako że jak rozumiem, nie chodzi tu o działalność zarobkową, ale dobrze jest minimalizować ryzyko, a najmniejsze wydaje się wtedy, kiedy Pan samodzielnie dla siebie zrobi reprodukcję, ewentualnie podaruje komuś znajomemu w prezencie, także gdy nie będzie to idealnie odwzorowane dzieło, ewentualnie gdy spyta Pan twórcę o zgodę. Może i to daleko posunięta ostrożność, jednakże chyba lepiej nie podejmować zbędnego ryzyka, ewentualnie czynić to już świadomie.