Maksymalna ilość godzin pracy lekarza na miesiąc

Czym jest klauzula opt-out?

Jak rozumiem z Pana pytania, podpisał Pan klauzulę opt-out. Klauzulą opt-out jest pisemne oświadczenie pracownika dyżurującego o wyrażeniu zgody na pracę w wymiarze przekraczającym przeciętnie 48 godzin na tydzień w przyjętym okresie rozliczeniowym.

Podpisanie tej klauzuli wiąże się bardzo często z problemem w ustaleniu rzeczywistego wymiaru czasu pracy danego lekarza.

Ustawa z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej podtrzymała wprowadzone nowelizacją ustawy o zoz z 2008 r. co do czasu pracy lekarzy pewne obowiązujące zasady, tj.:

• czas pracy w okresie rozliczeniowym, nie może przekraczać 7 godzin i 35 minut na dobę (podstawowa norma dobowa czasu pracy),
• przeciętnie 37 godzin 55 minut na tydzień w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy (maksymalna podstawowa norma średniotygodniowa czasu pracy),
• wlicza się dyżury medyczne do czasu pracy,
• wprowadza się odpoczynki dobowe i tygodniowe.

Dyżur medyczny z tej ustawy a dyżur medyczny z Kodeksu pracy różni się tym, że ten z ustawy o działalności leczniczej wlicza się do czasu pracy. Niemniej jednak pracownikowi (lekarzowi) przysługuje w każdej dobie prawo do co najmniej 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku, przy czym lekarzowi pełniącemu dyżur medyczny okres odpoczynku powinien być udzielony bezpośrednio po zakończeniu pełnienia dyżuru. Odmienne zdanie mają w tym zakresie PiP i MZ, które stoją na stanowisku, że odpoczynek dobowy może być udzielony dopiero po zakończeniu dyżuru medycznego (jak długi dyżur?). Natomiast prawnicy i środowisko lekarskie uważają, że 11-godzinny odpoczynek dobowy winien być udzielony w tej samej dobie pracowniczej, w której odbywa się praca i dyżur medyczny, w szczególności w odniesieniu do lekarza pełniącego dyżur medyczny (i tak się na ogół przyjmuje).

Jaka jest maksymalna liczba godzin pracy przy podpisaniu przez lekarza klauzuli opt-out?

Przy uwzględnieniu powyższego maksymalną przeciętną liczbę godzin pracy przy podpisaniu przez lekarza klauzuli opt-out otrzymuje się po pomniejszeniu wszystkich kalendarzowych godzin w tygodniu o godziny odpoczynków dobowych i tygodniowego, które muszą być lekarzowi udzielone w trakcie takiego tygodnia. Zatem maksymalna ilość godzin przy takim wyliczeniu będzie wynosiła 78 godzin tygodniowo.

Te ograniczenia pracodawca musi brać pod uwagę przy planowaniu pracy i dyżurów medycznych w danym okresie rozliczeniowym. Niemniej przy wzięciu pod uwagę wszystkich tych ograniczeń powstaje pytanie, czy pracodawca ma obowiązek zapłacić za 7 godzin i 35 minut w czasie odpoczynku po pełnionym dyżurze w zakresie klauzuli opt-out i ten czas wliczyć do czasu pracy. Nie ulega wątpliwości, że bez względu na fakt podpisania klauzuli opt-out zarówno czasu odpoczynku po dyżurze, jak i po normalnym dniu pracy nie wlicza się do czasu pracy. Nie jest to jednoznaczne z tym, że pracodawca może z tego tytułu odliczyć od wynagrodzenia za pracę kwotę odpowiadającą podstawowej normie czasu pracy. Zgodnie ze stanowiskiem PiP godziny wypracowane przez lekarza w ramach pełnienia dyżuru medycznego uzupełniają niewypracowany, z powodu udzielenia mu odpoczynków dobowych, wymiar czasu pracy.

Wynagrodzenie za pracę z tytułu pełnienia dyżuru medycznego

Jak pisałam wyżej, zgodnie z ustawą o działalności leczniczej czas pełnienia dyżuru wlicza się do czasu pracy, jednak praca w ramach pełnienia dyżuru medycznego może być planowana również w zakresie przekraczającym 37 godzin i 55 minut na tydzień w przyjętym okresie rozliczeniowym (np. trzymiesięcznym). Zatem za pracę z tytułu pełnienia dyżuru medycznego pracownik otrzymuje wynagrodzenie niezależnie od tego, czy w danym okresie rozliczeniowym wypracował obowiązujący go wymiar czasu, czy nie.

Tytułem przykładu. Załóżmy, że w danym okresie rozliczeniowym miał Pan do przepracowania 148 godzin oraz zaplanowane dyżury na 102 godzin. Jednak z uwagi na obowiązek udzielenia Panu obowiązkowych nieprzerwanych odpoczynków dobowych wypracował Pan 137 godzin i dyżurował rzeczywiście zaplanowane 102 godziny.

Skoro czas dyżuru wlicza się do czasu pracy, to czas świadczenia dyżuru dopełnia niedopracowany przez Pana wymiar czasu pracy w danym okresie rozliczeniowym. Zatem otrzymać Pan powinien normalne wynagrodzenie za 148 godzin pracy, które winien Pan przepracować zgodnie z obowiązującym w danym okresie rozliczeniowym wymiarem czasu pracy oraz normalne wynagrodzenie za 91 godzin dyżuru medycznego (102 - 11 [godziny, które dopełniają 148-godzinny wymiar czasu pracy]). Ponadto jeszcze winien Pan otrzymać 50% lub 100% dodatku do wynagrodzenia za wszystkie godziny pełnienia dyżuru medycznego, a zatem za 102 godziny. Zgodnie bowiem z art. 32j ust.4 ustawy o zoz do wynagrodzenia za pracę w ramach pełnienia dyżuru medycznego stosuje się odpowiednio przepisy art.151¹ § 1–3 Kodeksu pracy. Jednak należy pamiętać, że dodatek w wysokości 100% za każdą godzinę dyżuru przysługuję jedynie w przypadku, gdy nie było możliwe udzielenie dnia wolnego za pracę w niedzielę lub święto.

Dodatek za odbycie dyżuru medycznego

W sytuacji, gdy odbycie dyżuru medycznego nie było wcześniej zaplanowane, lekarzowi przysługuje za taki dyżur normalne wynagrodzenie za prace powiększone o 100% dodatku za pierwsze 7 godzin i 35 minut dyżuru, a za pracę powyżej tych godzin wynagrodzenie powiększone o 50% lub 100% dodatku w zależności od charakteru dnia lub pory, w jakiej dyżur jest pełniony.

Pragnę zaznaczyć, że w doktrynie istnieje jeszcze inne spojrzenie na poruszony temat. Sprowadza się on do tego, iż dyżur medyczny nie może „dopełnić” niewypracowanego przez lekarza wymiaru czasu pracy. W tym wypadku część prawników stoi na stanowisku, iż dyżur medyczny może być wyznaczany jedynie poza normalnymi godzinami pracy. Zatem lekarz winien przede wszystkim wypracować zaplanowany w danym okresie rozliczeniowym wymiar czasu pracy, natomiast dyżur winien być wyznaczony ponad te zaplanowane godziny. Jeżeli więc zaplanowany czas pracy jest tylko na poziomie np. 137 godzin, to te 11 niedopracowanych godzin (do 148) winne być rozliczane, jako przestojowe, nawet jeżeli oprócz tych godzin lekarz pełnił dyżury medyczne. To rozwiązanie jednak jest mniej rozpowszechnione, niemniej zdecydowanie bardziej dla pracownika atrakcyjne.

Podsumowując: specjalista zatrudniony na etacie u jednego pracodawcy może przepracować w tygodniu:

• 37 godzin i 55 minut,
• 48 godzin wraz z dyżurami,
• 78 godzin, jeżeli podpisze klauzulę opt-out,
  
  ale podpisanie klauzuli opt-out może mieć jedynie charakter dobrowolny. Odmowa podpisania aneksu do umowy o pracę zawierającą taka klauzulę nie może powodować dla takiego pracownika żadnych ujemnych konsekwencji.