Majątek osoby ubezwłasnowolnionej

Czy osoba ubezwłasnowolniona może sporządzić testament?

Osoba ubezwłasnowolniona całkowicie nie ma zdolności testowania, czyli nie może sporządzić ważnego testamentu. Testament sporządzony przez osobę niemającą zdolności testowania jest bezwzględnie nieważny. Potwierdza to art. 944 § 1 Kodeksu cywilnego (w skrócie K.c.). Zgodnie z treścią tego przepisu:

„Art. 944. § 1. Sporządzić i odwołać testament może tylko osoba mająca pełną zdolność do czynności prawnych”.

Osoby ubezwłasnowolnione są pozbawione zdolności do czynności prawnych (art. 12 K.c.). Tym samym majątek osoby ubezwłasnowolnionej podlega dziedziczeniu ustawowemu. Według Kodeksu cywilnego:

„Art. 931. § 1. W pierwszej kolejności powołane są z ustawy do spadku dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek; dziedziczą oni w częściach równych (…)”.

„Art. 932. § 1. W braku zstępnych spadkodawcy powołani są do spadku z ustawy jego małżonek i rodzice.

(…)

§ 3. W braku zstępnych i małżonka spadkodawcy cały spadek przypada jego rodzicom w częściach równych.

§ 4. Jeżeli jedno z rodziców spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada rodzeństwu spadkodawcy w częściach równych.

§ 5. Jeżeli którekolwiek z rodzeństwa spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, pozostawiając zstępnych, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego zstępnym (…)”.

Jeśli więc osoba ubezwłasnowolniona pozostawi rodzeństwo, a nie ma żadnych zstępnych (dzieci, wnuków), małżonka i rodziców, to spadek przypadnie rodzeństwu w częściach równych.

Jak osoba ubezwłasnowolniona może przekazać majątek jednemu z rodzeństwa?

Jeżeli majątek osoby ubezwłasnowolnionej miałby przejść tylko na jedną z sióstr, musiałoby to nastąpić jeszcze za życia osoby ubezwłasnowolnionej w drodze:

• darowizny albo
• umowy o dożywocie – jeśli w majątku jest mieszkanie.

Należy jednak pamiętać, że na dokonanie powyższych czynności rozporządzających opiekun musiałby uzyskać zgodę sądu opiekuńczego.

Opiekun powinien uzyskiwać zezwolenie sądu opiekuńczego we wszelkich ważniejszych sprawach, które dotyczą osoby lub majątku ubezwłasnowolnionego (art. 156 w związku z art. 175 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego).

Sądem opiekuńczym jest sąd rejonowy – wydział rodzinny i spraw nieletnich. Sądem miejscowo właściwym będzie sąd miejsca zamieszkania ubezwłasnowolnionego.

Powyższe czynności dokonane bez zgody sądu byłyby nieważne.

Przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku (art. 888 K.c.). Oświadczenie darczyńcy wymaga zachowania formy aktu notarialnego.

Umowa o dożywocie również wymaga zachowania formy aktu notarialnego. Wyżej wymieniona umowa polega na tym, że w zamian za przeniesienie własności nieruchomości nabywca zobowiązuje się zapewnić zbywcy dożywotnie utrzymanie. Ponadto powinien on, w braku odmiennej umowy, przyjąć zbywcę jako domownika, dostarczać mu wyżywienia, ubrania, mieszkania, światła i opału, zapewnić mu odpowiednią pomoc i pielęgnowanie w chorobie oraz sprawić mu własnym kosztem pogrzeb odpowiadający zwyczajom miejscowym (art. 908 K.c.).

Warto dodać, iż w niniejszym przypadku „nieobdarowane” rodzeństwo nie miałoby uprawnienia do żądania zachowku.