Literówka w nazwisku rodziców

Wystąpienie do sądu o stwierdzenie nabycia spadku a błąd w nazwisku spadkobiercy

Moim zdaniem na samym początku spadkobiercy powinni wystąpić do sądu o stwierdzenie nabycia spadku po zmarłych spadkodawcach, gdyż tylko dysponując dokumentem stwierdzającym, że spadek po określonych osobach przypada w określonych częściach spadkobiercom, można wykazać tę okoliczność.

Zgodnie z art. 1025 Kodeksu cywilnego:

„§ 1. Sąd na wniosek osoby mającej w tym interes stwierdza nabycie spadku przez spadkobiercę. Notariusz na zasadach określonych w przepisach odrębnych sporządza akt poświadczenia dziedziczenia.

§ 2. Domniemywa się, że osoba, która uzyskała stwierdzenie nabycia spadku albo poświadczenie dziedziczenia, jest spadkobiercą.

§ 3. Przeciwko domniemaniu wynikającemu ze stwierdzenia nabycia spadku nie można powoływać się na domniemanie wynikające z zarejestrowanego aktu poświadczenia dziedziczenia”.

Odradzałbym w tym przypadku notariusza, gdyż stwierdzając choćby małe nieprawidłowości, nie sporządzi on aktu poświadczenia dziedziczenia.

Z przedstawionego przez Panią problemu wynika, że Pani teściowie mieli różne nazwiska i był to zapewne błąd pisarski. Następnie dwoje dzieci urodzonych po wojnie w domu nosi nazwisko A, dzieci urodzone w szpitalu noszą nazwiska A2. Teściowie zmarli.

O kwestie spadkowe pyta Pani, gdyż ma Pani do przejęcia spadek teściowej z tytułu odszkodowania za tzw. mienie zabużańskie. W pierwszej kolejności sugeruję wnieść sprawę do sądu o stwierdzenie nabycia spadku po obojgu rodzicach (w jednym wniosku). Wskazać spadkodawców i spadkobierców, załączyć akty urodzenia, akty zgonu i ewentualnie akty małżeństwa (w oryginałach).

Jeżeli sąd poweźmie wątpliwości co do nazwisk, nie stwierdzi nabycia spadku, zawiesi postępowanie i poleci wystąpić do sądu o sprostowanie aktów stanu cywilnego. Często w praktyce można spotkać przypadki, że znajdujące się w akcie zgonu (albo innych załączonych aktach cywilnego) dane są niezgodne ze stanem rzeczywistym. Sądy zawieszają wówczas prowadzone postępowanie, a stronom nie pozostaje nic innego, jak wystąpić o sprostowanie aktu.

Sprostowanie aktu stanu cywilnego

Należy zaznaczyć, że nie zawsze sprostowanie aktu stanu cywilnego należy przeprowadzić w postępowaniu sądowym. Można tego dokonać w trybie administracyjnym, lecz jedynie wtedy, jeżeli błąd stanowi oczywistą pomyłkę pisarską. Wtedy to wystarczy wystąpić o sprostowanie do kierownika urzędu stanu cywilnego.

Żeby sprostować akt stanu cywilnego w tym trybie, należy złożyć stosowny wniosek skierowany do kierownika właściwego USC. Do wniosku należy załączyć:

1. odpis zupełny aktu stanu cywilnego, z którego będą wynikać prawidłowe dane;
2. dowód uiszczenia opłaty skarbowej od wniosku (od wniosku o sprostowanie pobierana jest opłata skarbowa w wysokości 39 zł).

Należy zaznaczyć jednak, że w tym trybie mogą być prostowane wyłącznie oczywiste omyłki pisarskie.

Powyższe wynika z art. 28 ustawy z dnia 29 września 1986 r. Prawo o aktach stanu cywilnego, zgodnie z którym „w akcie stanu cywilnego nie można dokonywać żadnych zmian, chyba że ustawa stanowi inaczej. Można jedynie sprostować oczywisty błąd pisarski”.

Przepis potwierdza jedynie, że aktem sporządzonym staje się akt po podpisaniu go przez kierownika urzędu stanu cywilnego. Z tą chwilą kończy się procedura sporządzania aktu; staje się on dokumentem urzędowym o charakterze trwałym.

Od chwili podpisania aktu przez kierownika urzędu i wykreślenia rubryki „Uwagi” nie można w nim dokonywać żadnych zmian. Taka zasada gwarantuje wiarygodność aktu stanu cywilnego w obrocie prawnym wymagającym ustalenia stanu cywilnego osoby.

Sprostowanie błędu pisarskiego w akcie urodzenia

Akty stanu cywilnego stanowią wyłączny dowód zdarzeń w nich stwierdzonych (art. 4 ustawy). Ustawa stanowi, że kierownik urzędu stanu cywilnego uprawniony jest tylko do sprostowania oczywistego błędu pisarskiego. Można przyjąć, że oczywisty błąd pisarski to nie tylko błąd ortograficzny, polegający na niedopisaniu litery do całości wyrazu, np. „Jadwig” zamiast „Jadwiga”, „dwudziestego pią” zamiast „dwudziestego piątego”. Oczywistość pomyłki może wynikać z tekstu samego aktu, w którym wpisano nazwisko dziecka w innym brzmieniu aniżeli rodziców, np. „Klik” zamiast „Kulik”, jeżeli znajduje to potwierdzenie w aktach zbiorowych.

Oczywistym błędem pisarskim będzie także wpis niezgodny z dokumentem stanowiącym podstawę jego sporządzenia, który z reguły znajduje się w aktach zbiorowych. W trybie tego artykułu można więc sprostować np. datę urodzenia matki w akcie urodzenia dziecka, w którym wpisano 3 marca 1953 r., zamiast 3 marca 1955 r. (jak wynika z aktu małżeństwa rodziców, datą urodzenia matki jest 3 marca 1955 r.). Innym przykładem będzie nieścisłe wpisanie w akcie urodzenia daty urodzenia dziecka, która różni się od daty wpisanej w zaświadczeniu lekarskim stwierdzającym datę zdarzenia, a także wpisanie w akcie zgonu jako jego miejsca miejsca zamieszkania, chociaż z dokumentu stwierdzającego zgon, np. karty zgonu lub postanowienia sądowego, wynika, że zgon nastąpił w innym miejscu. Kolejnym przykładem jest wpis w akcie niezgodny z treścią decyzji o odtworzeniu aktu stanu cywilnego, postanowieniem sądu ustalającym treść aktu lub jego nieścisłość.

Podstawą sprostowania aktu w trybie art. 28 są przede wszystkim akty stanu cywilnego.

Obowiązuje, jak już wspomniano, zasada, że:

1. akt urodzenia dziecka można sprostować na podstawie aktu małżeństwa rodziców bądź aktu urodzenia matki, jeżeli dziecko nie pochodzi z małżeństwa, a jeżeli zostało uznane – na podstawie aktu urodzenia ojca,
2. akt małżeństwa prostuje się na podstawie aktów urodzenia osób zawierających małżeństwo,
3. akt zgonu może być sprostowany na podstawie aktu małżeństwa lub aktu urodzenia zmarłego.

W omawianych przypadkach przyjęcie rozszerzonej interpretacji art. 28 jest możliwe jedynie wówczas, gdy dane w akcie zawierającym omyłkę zostały błędnie przepisane, co wynika z dokumentu złożonego do akt zbiorowych.

Sprostowanie nazwiska rodowego matki w akcie urodzenia dziecka

Natomiast nie jest możliwe sprostowanie w trybie art. 28 np. nazwiska rodowego matki w akcie urodzenia dziecka na podstawie aktu małżeństwa rodziców, jeżeli w aktach zbiorowych złożono odpis aktu małżeństwa z błędnym wpisem nazwiska rodowego matki bądź takiego dokumentu nie złożono do akt zbiorowych.

Tak więc rozszerzająca interpretacja art. 28 jako „oczywisty błąd” może wynikać wyłącznie z wadliwego przepisania danych z dokumentów zawartych w aktach zbiorowych, stanowiących podstawę sporządzenia określonego aktu stanu cywilnego, np. aktu urodzenia dziecka z błędem w nazwisku rodowym matki, co potwierdza akt małżeństwa rodziców, pod warunkiem że akt małżeństwa złożono w aktach zbiorowych do aktu urodzenia dziecka.

W przeciwnym razie zastosowanie ma wyłącznie art. 31 ustawy (por. uzasadnienie wyroku WSA w Warszawie z 22 listopada 2005 r., sygn. akt IV SA/Wa 1420/2005, LexPolonica nr 1254014) „Przy wykładni art. 28 ustawy z 29 września 1986 r. - Prawo o aktach stanu cywilnego należy przyjąć, że oczywistość polega na tym, iż okoliczność popełnienia błędu nie budzi wątpliwości przy porównaniu z innymi dokumentami, zwłaszcza z wcześniej sporządzonymi aktami stanu cywilnego, których dane są reprodukowane w akcie. Za oczywisty błąd pisarski należy uznać taką niedokładność, która nie znalazłaby się w akcie, gdyby uczestnicy czynności – to znaczy osoba zgłaszająca dane i kierownik urzędu stanu cywilnego – wykazali należytą staranność […]” (LexPolonica nr 1254014).

Zatem oczywiste omyłki mogą być sprostowane na podstawie innych wcześniejszych dokumentów stanu cywilnego, które już wyżej wymieniono, pod warunkiem że oczywistą omyłkę można porównać z aktami zbiorowymi, potwierdzającymi wadliwe przepisanie danych.

Niedopuszczalne jest sprostowanie aktu stanu cywilnego w trybie art. 28 na podstawie dowodu osobistego lub paszportu, które to dokumenty nie są źródłowe w odniesieniu do aktów stanu cywilnego.

Analizując przepis art. 28, należy zwrócić uwagę na wykładnię słów „oczywisty” oraz „błąd pisarski”. Zwrot „oczywisty” oznacza, że coś jest bezsporne, nie budzi wątpliwości. Zaś "błąd pisarski" to widoczne wbrew zamierzeniom osoby piszącej jakiś tekst - niewłaściwe użycie wyrazu, przeinaczenie, ewidentnie mylna pisownia, opuszczenie jednego lub więcej wyrazów, błąd literowy, ortograficzny lub gramatyczny (zob. wyrok WSA w Lublinie z 4 grudnia 2008 r., sygn. akt III SA/Lu 362/08, LexPolonica nr 2096616).

Wniosek o sprostowanie w akcie stanu cywilnego oczywistego błędu pisarskiego

Muszę zaznaczyć, że kierownik urzędu stanu cywilnego, rozpoznając wniosek o sprostowanie w akcie stanu cywilnego oczywistego błędu pisarskiego, nie może pomijać zasady wyrażonej w art. 4 Prawa o aktach stanu cywilnego, że akty stanu cywilnego stanowią wyłączny dowód zdarzeń w nich stwierdzonych, a ich niezgodność z prawdą może być udowodniona jedynie w postępowaniu sądowym (por. wyrok WSA we Wrocławiu z 4 grudnia 2007 r., sygn. akt III SA/Wr 240/07, LexPolonica nr 2120528).

Dlatego też poza sprawami określonymi w art. 28 i 36 w pozostałych sprawach orzeka sąd w postępowaniu nieprocesowym.

Sprostowanie oczywistego błędu pisarskiego przez kierownika urzędu stanu cywilnego może nastąpić na wniosek osoby zainteresowanej lub z urzędu. O wszczęciu takiego postępowania zawiadamia się wszystkie osoby, które, zgodnie z Kodeksem postępowania administracyjnego, są stroną w sprawie. Wydanie decyzji administracyjnej o sprostowaniu aktu stanu cywilnego musi być poprzedzone wnikliwym postępowaniem dowodowym. Jeżeli podstawą sprostowania jest wcześniejszy akt stanu cywilnego, to będzie nim odpis zupełny tego aktu. Aby sprostować akt urodzenia dziecka, nie należy się czasem ograniczać do aktu małżeństwa rodziców, lecz żądać ich aktów urodzenia.

Właściwy do wydania decyzji o sprostowaniu oczywistego błędu pisarskiego jest kierownik urzędu stanu cywilnego miejsca sporządzenia aktu, który ma podlegać sprostowaniu. Decyzja taka powinna określać błąd pisarski podlegający sprostowaniu i ustalić prawidłowe brzmienie wyrazów, które mają być do aktu wpisane.

Jeżeli jednak w akcie stanu cywilnego oraz dokumentach stanowiących podstawę jego sporządzenia dane są identyczne, a strona dowodzi, że akt stanu cywilnego zawiera błędy, właściwy do rozstrzygnięcia będzie w takim przypadku sąd w postępowaniu nieprocesowym na podstawie art. 31. Sprostowanie w trybie art. 28 nie może powodować istotnej zmiany treści aktu.

Wystąpienie do sądu o sprostowanie aktu stanu cywilnego

Jeżeli uchybienie w treści aktu nie stanowi oczywistej pomyłki pisarskiej, jedyną drogę sprostowanie jego treści stanowi postępowanie sądowe.

Zgodnie z art. 31 Prawa o aktach stanu cywilnego „akt stanu cywilnego podlega sprostowaniu w razie błędnego lub nieścisłego jego zredagowania. W sprawach tych orzeka sąd rejonowy w postępowaniu nieprocesowym”.

O sprostowanie aktu cywilnego może wystąpić ten, kogo dany akt dotyczy, albo osoba, która ma interes prawny w sprostowaniu aktu – tj. na której prawa i obowiązki wpływa treść aktu.

Sprostowaniami aktów stanu cywilnego zajmują się sądy rejonowe – właściwy do złożenia wniosku jest sąd miejsca zamieszkania wnioskodawcy.

Do wniosku należy dołączyć odpis zupełny aktu, który chcemy sprostować, oraz odpisy aktów, z których wynika prawidłowy stan. Od wniosku pobierana jest opłata w kwocie 40 zł, należy ją wnieść składając pismo do sądu – można ją uiścić na trzy sposoby:

1. nakleić na wniosek znaki opłaty sądowej;
2. uiścić opłatę bezpośrednio w kasie sądu;
3. uiścić opłatę na rachunek bankowy sądu.

Jeżeli w odpowiednim postępowaniu zostanie ustalona prawidłowa wersja aktów urodzenia, to należałoby wnieść wniosek o podjęcie zawieszonego postępowania (jeżeli spadkobiercy zdecydują się najpierw wnieść sprawę o stwierdzenie nabycia spadku, przed ewentualną sprawą administracyjną lub sądową o zmianę treści aktów stanu cywilnego).

Decyzja, jaką drogę obrać (czy najpierw wnosić sprawę do sądu o stwierdzenie nabycia spadku, czy najpierw próbować zmieniać treść aktom stanu cywilnego), należy do spadkobierców. Jak wynika jednak z przytoczonych przeze mnie poglądów doktryny, najpierw warto spróbować sprostować nieścisłości w aktach stanu cywilnego.