Kto decyduje o miejscu pochówku zmarłego?

Przepisy dotyczące pochówku

Na początek zacytuję przepisy:

Art. 7 i art. 10 ustawy z dnia 31 stycznia 1959 r. o cmentarzach i chowaniu zmarłych:

„Art. 7. 1. Grób nie może być użyty do ponownego chowania przed upływem lat 20.

2. Po upływie lat 20 ponowne użycie grobu do chowania nie może nastąpić, jeżeli jakakolwiek osoba zgłosi zastrzeżenie przeciw temu i uiści opłatę, przewidzianą za pochowanie zwłok. Zastrzeżenie to ma skutek na dalszych lat 20 i może być odnowione.

3. Przepisy ust. 1 i 2 nie mają zastosowania do chowania zwłok w grobach murowanych przeznaczonych do pomieszczenia zwłok więcej niż jednej osoby, a także do chowania urn zawierających szczątki ludzkie powstałe w wyniku spopielenia zwłok.

4. Dozwolone są umowy, przedłużające termin, przed upływem którego nie wolno użyć grobu do ponownego pochowania.

5. Niezależnie od powyższych przepisów jest wzbronione użycie do ponownego pochowania grobów, mających wartość pamiątek historycznych (ze względu na swą dawność lub osoby, które są w nich pochowane, lub zdarzenia, z którymi mają związek) albo wartość artystyczną.

6. W istniejących grobach murowanych dopuszcza się chowanie zwłok osób zmarłych w ciągu 20 lat po wydaniu decyzji o zamknięciu cmentarza. Przy zmianie przeznaczenia terenu cmentarnego przepis art. 6 ust. 4 ma zastosowanie również do zwłok pochowanych w tym dwudziestoletnim okresie.”

Kto ma prawo pochowania zwłok ludzkich?

„Art. 10. 1. Prawo pochowania zwłok ludzkich ma najbliższa pozostała rodzina osoby zmarłej, a mianowicie:

1) pozostały małżonek(ka);

2) krewni zstępni;

3) krewni wstępni;

4) krewni boczni do 4 stopnia pokrewieństwa;

5) powinowaci w linii prostej do 1 stopnia.”

Art. 7 ust. 2 ustawy o cmentarzach i chowaniu zmarłych nie reguluje stosunków pomiędzy osobami bliskimi osoby zmarłej. Prawidłowa wykładnia tego przepisu stanowi, że po upływie dwudziestu lat od poprzedniego pochówku zarządca może to miejsce wykorzystać.

Przepis ten nie zawiera stwierdzenia, że osoba dokonująca opłat staje się dysponentem grobu. Sens przepisu sprowadza się do uniemożliwienia zarządcy cmentarza rozporządzenia grobem przez kolejnych 20 lat. Czyli grób, za który uiszczono opłatę, nie może być użyty do ponownego chowania, a nie na tym, że osoba, która uiściła opłatę, staje się „właścicielem grobu”, czy też nabywa „prawo do grobu”.

Umowa z zarządem cmentarza o korzystanie z grobu

Opłata wniesiona przez Pana ma więc znaczenie o tyle, że na 20 lat została zawarta umowa z zarządem cmentarza o korzystanie z grobu. Stanowi ona gwarancję, że przez okres, za który została uiszczona opłata, nie będzie tam pochowana inna osoba (spoza rodziny), nawet gdyby grób został zaniedbany.

Złożenie zastrzeżenia i opłata za pochowanie zwłok nie daje swobody decyzji, czy i kto powinien być w grobie pochowany. To uprawnienie pozostaje wspólne dla osób bliskich zmarłego, wynika to chociażby z art. 10 tej ustawy.

Fakt, że jeden z członków rodziny jest fundatorem grobu rodzinnego, nie może uszczuplać uprawnień pozostałych członków rodziny. Inni członkowie najbliższej rodziny zmarłego mają również wiele uprawnień do grobu, np. prawo do stałego odwiedzania grobu, stałego utrzymywania go w należytym stanie, prawo dokonywania zmian o charakterze dekoracyjnym (wyrok Sądu Najwyższego – Izby Cywilnej z dnia 8 listopada 2007 r., III CSK 151/07). SN przyjął, że nie można uznać, iż osoba, która wybudowała grób rodzinny, może sama decydować o prawie pochowania w nim zwłok innych osób, poza zwłokami tej osoby, dla której grób został wybudowany.

Prawo do rozporządzania grobem

Jedyny wyjątek dotyczy więc sytuacji, gdy grób rodzinny wybudowała (ufundowała) jedna osoba. W takim wypadku ma ona prawo do wyłącznego rozporządzania tym grobem, ale tylko raz, mianowicie przez pochowanie w nim pierwszego zmarłego. Z chwilą pochowania pierwszego zmarłego osoby najbliższe, określone w art. 10 ust. 1, nabywają określone uprawnienia.

Natomiast wpisy dokonywane w księdze grobów mają charakter porządkowy, ułatwiający ustalenie miejsca pochowania. Księga grobów nie służy dokonywaniu wpisów określających kolejność, w jakiej wskazane osoby mogą być w przyszłości w grobie pochowane, czy też jakie osoby pochowane być w grobie nie mogą.

W przypadku sporu pomiędzy współuprawnionymi do grobu o dokonanie czynności dotyczącej tego grobu (zwykle jest to pochówek) – decyduje sąd.