Kto ponosi koszty udrożnienia kanalizacji?

Podstawę prawną stanowi ustawa z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (zwana dalej: ustawą).

Odpowiedzialność za udrożnienie kanalizacji

W przedstawionym stanie fatycznym mamy do czynienia z udrażnianiem kanalizacji i utrzymaniem kanalizacji.

Aby odpowiedzieć na pytajnie, kto jest zobowiązany do udrożnienia kanalizacji, należy w pierwszej kolejności rozróżnić dwa pojęcia. Są nimi przyłącze kanalizacyjnej oraz sieć kanalizacyjna. Jeżeli na Państwa nieruchomości nie ma studzienki kanalizacyjnej, to przyłącze kończy się wraz z granicą każdej z nieruchomości w zabudowie szeregowej. Za utrzymanie urządzeń należących do sieci kanalizacyjnej w całości odpowiada przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjnej. Jednak czasami budowa niektórych urządzeń wymaga specjalnych warunków przyłącza. W umowie o dostarczenie wody i odbiorze ścieków mogła zostać uregulowana ta kwestia. Natomiast ważność prawna takiej klauzuli umownej w stosunku do konsumenta budzi poważne wątpliwości. Jeżeli nie zostało to uzgodnione w sposób indywidualny, może ona stanowić tzw. klauzulę abuzywną.

Przyłącze i sieć kanalizacyjna

Zgodnie z definicją legalną zawartą w art. 2 ustawy: „przyłącze kanalizacyjne – odcinek przewodu łączącego wewnętrzną instalację kanalizacyjną w nieruchomości odbiorcy usług z siecią kanalizacyjną, za pierwszą studzienką, licząc od strony budynku, a w przypadku jej braku do granicy nieruchomości gruntowej; natomiast sieć – przewody wodociągowe lub kanalizacyjne wraz z uzbrojeniem i urządzeniami, którymi dostarczana jest woda lub którymi odprowadzane są ścieki, będące w posiadaniu przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjnego”.

Zgodnie z art. 5 ustawy:

„1. Przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne ma obowiązek zapewnić zdolność posiadanych urządzeń wodociągowych i urządzeń kanalizacyjnych do realizacji dostaw wody w wymaganej ilości i pod odpowiednim ciśnieniem oraz dostaw wody i odprowadzania ścieków w sposób ciągły i niezawodny, a także zapewnić należytą jakość dostarczanej wody i odprowadzanych ścieków.

1a. Przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne jest obowiązane do prowadzenia regularnej wewnętrznej kontroli jakości wody.

1b. Wymóg zapewnienia dostaw pod odpowiednim ciśnieniem, o którym mowa w ust. 1, dotyczy wyłącznie dostaw wody z sieci.

2. Jeżeli umowa o zaopatrzenie w wodę lub odprowadzanie ścieków nie stanowi inaczej, odbiorca usług odpowiada za zapewnienie niezawodnego działania posiadanych instalacji i przyłączy wodociągowych lub instalacji i przyłączy kanalizacyjnych z urządzeniem pomiarowym włącznie”.

Z treści art. 5 ust. 2 ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków wynika, że inne obowiązki niż zapewnienie prawidłowego działania posiadanych instalacji i przyłączy wodociągowych lub instalacji i przyłączy kanalizacyjnych wraz z urządzeniem pomiarowym, mogą być nałożone na odbiorcę usług wyłącznie w umowie zawartej pomiędzy nim a przedsiębiorstwem wodociągowo-kanalizacyjnym. Podobnie brak jest jakiejkolwiek podstawy prawnej do nałożenia na odbiorcę usług pokrycia kosztów ekspertyzy wodomierza głównego wykonanej na jego zlecenie, jeżeli potwierdziła prawidłowe działanie urządzenia.

Uregulowania w umowie dotyczącej kanalizacji

Także w tym zakresie stosowne uregulowania mogą się znaleźć wyłącznie w umowie pomiędzy przedsiębiorcą a odbiorcą usług. W myśl bowiem art. 6 ust. 1 ww. ustawy dostarczanie wody lub odprowadzanie ścieków odbywa się na podstawie pisemnej umowy o zaopatrzenie w wodę lub odprowadzanie ścieków zawartej między przedsiębiorstwem wodociągowo-kanalizacyjnym a odbiorcą usług. Określenie elementów umowy przez radę gminy stanowi ingerencję w treść umowy pomiędzy odbiorcą, a przedsiębiorstwem wodociągowo-kanalizacyjnym, do czego organ stanowiący gminy nie jest upoważniony. Treść takiej umowy podlega przepisom prawa cywilnego, a podmiot zewnętrzny – rada gminy – nie ma podstaw prawnych, aby na treść takiej umowy wpływać (por. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego, siedziba w Olsztynie, z dnia 16 lipca 2020 r., sygn. akt II SA/Ol 300/20).

Utrzymanie kanalizacji – obciążające przedsiębiorstwo wodociągowe

Przyłącze na odcinku od granicy nieruchomości do połączenia z dotychczasową siecią wchodzi w skład sieci, ponieważ służy do doprowadzania wody, jest przewodem i jest wykorzystywane w tym celu przez przedsiębiorstwo sieciowe. Jeśli zatem po zespoleniu przyłącza z siecią przedsiębiorstwo wodociągowe posiada „odcinek przewodu” do granicy nieruchomości, który stanowi już element sieci, to niewątpliwie ciąży na nim obowiązek określony w art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków. Nie budzi więc wątpliwości, że utrzymanie, eksploatacja i remonty, w tym także usuwanie awarii tego elementu sieci obciąża przedsiębiorstwo wodociągowe, i to ono powinno ponosić koszty z tym związane. Zatem fakt, że wybudowanie na własny koszt tego odcinka przyłącza obciąża w świetle uchwały odbiorcę, nie oznacza, że odbiorca także jest zobowiązany do utrzymywania w sprawności tego odcinka, który wszakże po przyłączeniu stał się elementem sieci. W rezultacie, nałożenie na odbiorcę obowiązku sfinansowania kosztów utrzymania eksplantacji i remontów przyłączy, w tym także usunięcia awarii jest sprzeczne z treścią art. 5 ust. 1 ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę. Takie działanie stanowi nadużycie pozycji dominującej (por. Wyrok Sądu Okręgowego – Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 22 listopada 2018 r., sygn. akt XVII AmA 55/16).

Podsumowując, w całokształtu przytoczonej sytuacji faktycznej oraz stanu prawnego nieruchomości przeprowadzone udrożnienie kanalizacji obciąża przedsiębiorstwo wodno-kanalizacyjne. Urządzenie to bowiem należy do sieci wodociągowej, o której stan techniczny i funkcjonowanie zobowiązane jest dbać przedsiębiorstwo wodociągowe.