Koszty intercyzy, koszty podziału majątku

Majątek wspólny a majątek osobisty małżonków

Stosownie do art. 31 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego – z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny).

Do majątku wspólnego należą w szczególności:

1. pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków,
2. dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków,
3. środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków,
4. kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych.

Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków.

Zgodnie z art. 33 tej ustawy – do majątku osobistego każdego z małżonków należą:

1. przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej,
2. przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił,
3. prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom,
4. przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków,
5. prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie,
6. przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę; nie dotyczy to jednak renty należnej poszkodowanemu małżonkowi z powodu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej albo z powodu zwiększenia się jego potrzeb lub zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość,
7. wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków,
8. przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków,
9. prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy,
10. przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.

Jak z powyższego wynika – z chwilą zawarcia małżeństwa między małżonkami powstaje ustawowa wspólność majątkowa. Z tą chwilą też zaczyna się tworzenie majątku wspólnego (dorobkowego) małżonków. Jednakże wszystko, co każdy z małżonków nabył przed zawarciem związku małżeńskiego, a także w trakcie jego trwania, na przykład ze spadku i darowizny, stanowi jego wyłączny majątek odrębny (majątek ten nie będzie na przykład przedmiotem podziału po rozwodzie).

Intercyza przed zawarciem małżeństwa

Majątek dorobkowy może też w ogóle nie powstać, jeżeli przyszli małżonkowie zawrą tzw. intercyzę, czyli umowę wyłączającą wspólność ustawową przed zawarciem małżeństwa. Wymagana jest tutaj forma aktu notarialnego. Taka umowa powoduje, że pod względem majątkowym małżeństwo nie powstaje. Każdy małżonek ma swój odrębny majątek i ponosi odpowiedzialność tylko za swoje zobowiązania. Nie oznacza to, że małżonkowie nie mogą na przykład razem kupić mieszkania. Jednak kupują go wówczas na współwłasność, określając swoje udziały, tak jak kupują jedną rzecz dwie osoby obce.

Spisanie intercyzy w trakcie trwania małżeństwa

Taką intercyzę małżonkowie mogą również spisać w trakcie trwania małżeństwa. Różnica polega na tym, że umowa wyłączająca wspólność nie działa wstecz i reguluje tylko sprawy na przyszłość. Dopiero od jej podpisania wszystko, co każdy z małżonków nabędzie, robi na własny rachunek.

Zatem pozostaje do uregulowania kwestia majątku, który małżonkowie stworzyli od chwili zawarcia małżeństwa do chwili podpisania umowy o wyłączeniu wspólności. Oczywiście ten majątek może być równy zero, bo na przykład małżonkowie posiadają tylko mieszkanie, które żona dostała w darowiźnie od rodziców, i w związku z tym jest to jej wyłączny majątek, zatem nie podlega podziałowi.

Dokonanie rozdzielności majątkowej

Natomiast jeżeli małżonkowie wypracowali majątek, zwłaszcza jeżeli są to nieruchomości, mogą po dokonaniu rozdzielności majątkowej podzielić się majątkiem dorobkowym również w drodze umowy, z zachowaniem przy nieruchomościach formy aktu notarialnego.

W omawianym przypadku wystarczy zatem udać się do notariusza, który sporządzi umowę o rozdzielności majątkowej, i z tą chwilą każdy z małżonków będzie tworzył swój majątek. Natomiast w kwestii podziału majątku sytuacja może być bardziej skomplikowana.

Panią szczególnie interesują koszty intercyzy i jak rozumiem podziału majątku.

Jedynym dokumentem, jakiego zażąda notariusz do ustanowienia rozdzielności majątkowej, oprócz dowodów osobistych, będzie skrócony odpis aktu małżeństwa.

Natomiast do podziału majątku niezbędne będą takie same dokumenty jak do jego sprzedaży czy darowizny. Zatem konieczne będzie wybranie odpisów z ksiąg wieczystych i wypisów z rejestru gruntów nieruchomości.

Jaki jest koszt sporządzenia intercyzy?

Koszt samej intercyzy wynosi około 600 zł (taksa notarialna – 400 zł + 23% VAT, koszt wypisów).

Natomiast koszt umowy o podział majątku wspólnego będzie zależny od wartości majątku. W przypadku umowy w formie aktu notarialnego (taka forma umowy musiałaby być zachowana w przypadku ustalenia przejścia własności nieruchomości z jednego małżonka na drugiego) kwotę taksy notarialnej można negocjować z notariuszem.

Maksymalna taksa notarialna liczona jest od wartości umowy (majątku).

Wynagrodzenie notariusza liczone jest od ogólnej wartości dzielonego majątku. Stawka wynosi od wartości:

• do 3000 zł – 100 zł;
• powyżej 3000 do 30 000 zł – 100 zł plus 3% od nadwyżki powyżej 3000 zł;
• powyżej 10 000 do 30 000 zł – 310 zł plus 2% od nadwyżki powyżej 10 000 zł;
• powyżej 30 000 do 60 000 zł – 710 zł plus 1% od nadwyżki ponad 30 000 zł;
• powyżej 60 000 do 1 000 000 – 1010 zł plus 0,4% od nadwyżki ponad 60 000 zł;
• powyżej 1 000 000 do 2 000 000 zł – 4770 zł plus 0,2% od nadwyżki ponad 1 000 000 zł;
• powyżej 2 000 000 zł – 6770 zł plus 0,25% od nadwyżki powyżej 2 000 000 zł, nie więcej jednak niż 10 000 zł, a w wypadku czynności, które dokonywane są pomiędzy osobami, które zaliczane są do I grupy podatkowej w rozumieniu ustawy o podatku od spadków i darowizn – nie więcej niż 7500 zł.

W tym miejscu należy pamiętać również, iż od wynagrodzenia notariusza i opłat za odpisy liczony jest 23% VAT, który obciąża klienta. Koszt za odpisy i wpisy wynosi 6 zł od strony + 23% VAT.

W umowie majątkowej małżeńskiej (intercyzie) co do zasady nie wpisuje się wartości majątku wspólnego. Dotyczy ona jedynie istniejących między małżonkami stosunków majątkowych. Natomiast jeżeli chodzi Pani o umowę o podział majątku wspólnego, to wartość wpisana w tej umowie ma znaczenie. Od wartości tego majątku notariusz pobiera taksę notarialną, a ponadto od wartości majątku zależą spłaty i dopłaty, które mogą wystąpić między małżonkami przy podziale majątku. Wreszcie wartość taka będzie podstawą opodatkowania dla urzędu skarbowego.

Czy fakt podziału majątku wspólnego małżonków objęty jest zakresem podatku od czynności cywilnoprawnych?

I na koniec jeszcze jedna kwestia: otóż podatnicy często mają wątpliwości związane z tym, czy fakt podziału majątku wspólnego małżonków (w wyniku umowy majątkowej małżeńskiej) objęty jest zakresem podatku od czynności cywilnoprawnych.

Zgodnie bowiem z art. 1 ust. 1 pkt f ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych, podatkowi temu podlega zawieranie umów o zniesienie współwłasności – w części dotyczącej spłat lub dopłat.

Należy zaznaczyć, iż w interpretacji indywidualnej wydanej przez Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie w dniu 6 lipca 2011 r. (sygn. IPPB2/436-185/11-2/MZ) organ podatkowy stwierdził, że małżeńska wspólność majątkowa jest instytucją typową dla prawa rodzinnego i różni się w sposób istotny od instytucji współwłasności, która jest regulowana przepisami Kodeksu cywilnego. Małżeńska wspólność majątkowa jest bowiem powiązana ze stosunkiem prawnym o charakterze osobistym, jakim jest małżeństwo i w związku z tym podział majątku wspólnego małżonków będzie miał inne znaczenie niż zniesienie współwłasności. Obie czynności nie mogą być więc uznawane za równoważne.

Dlatego właśnie stwierdzić należy, że zawarcie umowy małżeńskiej dotyczącej zniesienia ustawowej wspólności majątkowej małżonków nie jest objęte regulacją art. 1 ust. 1 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych i nie podlega opodatkowaniu tym podatkiem (nie ma więc w tym przypadku znaczenia występowanie lub niewystępowanie spłat lub dopłat). Dlatego, w takim przypadku notariusz jako płatnik czyli osoba zobowiązana do wyliczenia i pobrania podatku od czynności cywilnoprawnych takiego podatku nie pobierze