Konsekwencje za brak maseczki w miejscach publicznych

Podstawa prawna nakazu noszenia maseczek

W pierwszej kolejności sięgnąć należy do przepisów ustawy Kodeks wykroczeń.

Mandaty za brak maseczki były jeszcze do niedawna wystawiane najczęściej na podstawie art. 54 Kodeksu wykroczeń – przepis ten bowiem przewiduje karę za wykraczanie przeciwko wydanym z upoważnienia ustawy przepisom porządkowym o zachowaniu się w miejscach publicznych. Grozi za to 500 zł grzywny lub kara nagany. Zatem mandat w wysokości 500 zł jest maksymalną sankcją za naruszenie tego przepisu.

Odmowa przyjęcia mandatu za brak maseczki

Osoba, która dostanie mandat za brak maseczki, może odmówić jego przyjęcia. Powinien ją o tym pouczyć funkcjonariusz nakładający grzywnę. Odmowa mandatu oznacza skierowanie sprawy do sądu, który może odstąpić od ukarania, ale może tejże utrzymać nałożoną karę co będzie się wiązało z obowiązkiem poniesienia przez ukaranego dodatkowych kosztów postępowania. Dotychczasowe orzecznictwo w tego rodzaju sprawach pokazuje, że strategia nieprzyjmowania mandatów okazuje się często skuteczna – wszystko przez wadliwie skonstruowane przepisy. Pokazuje to m.in. wyrok Sądu Rejonowego w Kościanie w postanowieniu z 3 czerwca 2020 roku odmówiła wszczęcia postępowania wobec mężczyzny, który odmówił przyjęcia mandatu za naruszenie zakazu przemieszczania i obowiązku zakrywania nosa i ust (sygn. akt II W 71/20).

Jednakże na podstawie ostatnich nowelizacji przepisy uległy zmianie. Od 28 listopada 2020 r., służby mundurowe coraz częściej wystawiają mandaty na podstawie art. 116 Kodeksu Wykroczeń w jego aktualnym brzmieniu: „Kto, wiedząc o tym, że:

1) jest chory na gruźlicę, chorobę weneryczną lub inną chorobę zakaźną albo podejrzany o tę chorobę,

2) styka się z chorym na chorobę określoną w pkt 1 lub z podejrzanym o to, że jest chory na gruźlicę lub inną chorobę zakaźną,

3) jest nosicielem choroby określonej w pkt 1 lub podejrzanym o nosicielstwo
– nie przestrzega zakazów, nakazów, ograniczeń lub obowiązków określonych w przepisach o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi lub w przepisach o Państwowej Inspekcji Sanitarnej albo nie przestrzega decyzji wydanych na podstawie tych przepisów przez organy inspekcji sanitarnej, podlega karze grzywny albo karze nagany.

§ 1a. Kto nie przestrzega zakazów, nakazów, ograniczeń lub obowiązków określonych w przepisach o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, podlega karze grzywny albo karze nagany”.

Odwołanie się do sądu

Od mandatu wystawionego na podstawie powyższego mandatu rzeczywiście trudno się skutecznie odwołać. Możliwa linia obrony zakładająca niekonstytucyjność źródłowych przepisów nakazujących noszenie maseczek jest oparta na sensownych przesłankach, ale wymaga solidnego przygotowania do procesu, jednakże bez żadnych gwarancji powodzenia. Co potwierdza niejednoznaczne orzecznictwo sądów w tej materii. Warto również podkreślić, że jednocześnie z nowelizacją przepisu art. 116 Kodeksu wykroczeń, do Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia dodano przepis art. 96 § 1bd, który podwyższa maksymalną wysokość mandatu za naruszenie art. 116 z kwoty 500 zł do 1000 zł. Co do zasady 1000 zł jest maksymalną kwotą, na jaką można aktualnie otrzymać mandat za nienoszenie maseczki.

Oczywiście w przypadku ewentualnego odwołania do sądu, w razie niepowodzenia kara orzeczona w wyroku może teoretycznie przybrać nawet maksymalny wymiar przewidziany Kodeksem wykroczeń, tj. 5000 zł, oraz obowiązek pokrycia kosztów postępowania.

Zawiadomienie sanepidu

Nadto kolejną możliwością, jaką dysponują funkcjonariusze, jest zawiadomienie sanepidu, który następnie w oparciu o przepis art. 48a ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, może nałożyć karę administracyjną w wysokości nawet do 30 000 zł. Kara tak jest od razu wykonalna. Natomiast w przypadku zaskarżenia decyzji nakładającej taką karę, aktualne orzecznictwo sądów administracyjnych pokazuje, że takie decyzje są co do zasady uchylane.

Zachowanie obsługi sklepu

Wprowadzone podczas stanu epidemii przepisy oraz również uregulowania wewnętrzne sklepów, instytucji publicznych itd. dają możliwość nieobsługiwania osób bez zakrytych ust i nosa. Nawet jeżeli przepisy te naruszają porządek legislacyjny oraz konstytucyjne wartości, to jednak są obecnie stosowane, zwłaszcza przez funkcjonariuszy publicznych, którzy są prawnie upoważnieni do wystawiania mandatów karnych oraz kar administracyjnych za niestosowanie się do tego zakazu. Podsumowując, pomimo niejasnych często uważanych za niezgodne z konstytucją z przepisów, kary za złamanie zakazów są stosowane, a odwołanie się od nich jest obarczone pewnym ryzykiem niepowodzenia.