Konsekwencje wycięcia drzew sąsiada

Okoliczności wyłączające bezprawność czynu

Zgodnie z art. 415 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 2022 r., poz. 1360) „kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia”. Jest to tzw. odpowiedzialność deliktowa za czyn niedozwolony. Podstawową przesłanką odpowiedzialności odszkodowawczej jest ustalenie czynu człowieka, który musi być bezprawny i zawiniony. W pierwszej kolejności należy zbadać przesłankę bezprawności, która to jest rozumiana jako sprzeczność z prawem lub zasadami współżycia społecznego. Sprzeczność z prawem oznacza sprzeczność nie tylko z bezwzględnie wiążącymi przepisami prawa cywilnego, ale także z przepisami innych gałęzi prawa. Zaznaczyć należy, że okolicznościami wyłączającymi bezprawność czynu są:

1) zgoda poszkodowanego – w przypadku opisanym w sprawie brak jest takiej zgody;

2) działanie sprawcy w obronie koniecznej – w przypadku opisanym brak jest takiej przesłanki;

3) w stanie wyższej konieczności – w przypadku opisanym brak jest takiej przesłanki;

4) w warunkach dozwolonej samopomocy – w przypadku opisanym brak jest takiej przesłanki;

5) niepoczytalność sprawcy – w przypadku opisanym brak jest takiej przesłanki;

6) nieukończenie 13. roku życia – w przypadku opisanym brak jest takiej przesłanki.

Dokumenty potwierdzające brak winy

W opisanej sprawie można podjąć próbę wykazania, że czyn niedozwolony nie został popełniony z winy osób, które dopuściły się wycinki drzew. W takim przypadku warto wskazać, że osoby te dopełniły wszystkich wymaganych formalności, aby zgodnie z prawem dokonać wycinki drzewa. W tym celu warto pokazać jako dowód:

1) pismo z wnioskiem o wskazanie czyją własnością jest drzewo,

2) pismo potwierdzające, że drzewo znajduje się na Państwa działce,

3) w przypadku braku pism – wezwanie na świadka w razie sporu sądowego leśniczego oraz przesłuchanie go w charakterze świadka w sprawie wprowadzenia w błąd co do własności drzewa.

Brak dokumentów pisemnych może powodować pewne trudności w wykazaniu podjętej staranności, aby wycinka została dokonana zgodnie z prawem. Zwłaszcza w takiej sytuacji, gdy może być problem z uzyskaniem odpowiednich zeznań przed sądem.

Wysokość odszkodowania za szkodę

Co do zasady sąsiad pozwie te osoby, które dokonały wycinki drzewa. W przypadku nałożenia na nich obowiązku naprawienia szkody i potwierdzenia, że to leśniczy wprowadził ich w błąd, warto rozważyć skierowanie powództwa przez to małżeństwo przeciwko leśniczemu o zwrot kwoty zasądzonego odszkodowania.

Jeżeli chodzi o wielkość odszkodowania, to zgodnie z art. 364 § 2 Kodeksu cywilnego (w skrócie K.c.) „jeżeli naprawienie szkody ma nastąpić w pieniądzu, wysokość odszkodowania powinna być ustalona według cen z daty ustalenia odszkodowania, chyba że szczególne okoliczności wymagają przyjęcia za podstawę cen istniejących w innej chwili”. W tym miejscu zasadne jest odwołanie się do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 24 września 2010 r., sygn. akt. IV CSK 78/10, zgodnie z którym: „Przyjęcie zasady, iż ustalenie wysokości odszkodowania następuje według cen z daty jego ustalenia, odpowiadającego – co do zasady – dacie wydania orzeczenia sądowego (art. 361 K.p.c.), stanowi wyraz realizacji przez ustawodawcę funkcji kompensacyjnej odszkodowania. Pozwala ona bowiem uwzględniać, przy ustalaniu wysokości odszkodowania, zmiany cen, jakie nastąpiły pomiędzy zdarzeniem wyrządzającym szkodę (zdarzeniem sprawczym), a wydaniem orzeczenia sądowego, a tym samym daje podstawę do określenia wysokości odszkodowania w takiej wysokości, aby w pełni wyrównać poszkodowanemu poniesioną szkodę, obejmującą utratę korzyści. Artykuł 363 § 2 K.c. dopuszcza odstępstwo od zasady ustalenia wysokości odszkodowania według cen z daty jego ustalenia tylko w sytuacji, gdy szczególne okoliczności przemawiają za przyjęciem cen istniejących w innej chwili. Okoliczności takie zachodzą wówczas, jeżeli przyjęcie cen z daty ustalenia odszkodowania powodowałoby albo pokrzywdzenie poszkodowanego, albo jego bezpodstawne wzbogacenie, przy czym sąd, oceniając wystąpienie takich skutków, powinien zachować daleko idącą elastyczność i unikać wszelkiego rodzaju szablonowości. Jednocześnie sąd, ustalając, iż w sprawie zachodzą szczególne okoliczności uzasadniające ustalenie wysokości należnego odszkodowania według cen z innej chwili niż chwila orzekania o żądaniu, jest zobowiązany wskazać w uzasadnieniu swego rozstrzygnięcia te okoliczności, które uzasadniały odstąpienie od zasady wyrażonej w art. 363 § 2 K.c.”.

Jeżeli chodzi o zakres ponoszenia odpowiedzialności odszkodowawczej, to zgodnie z art. 361 § 1 i 2 K.c. „zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła. Dodatkowo w powyższych granicach, w braku odmiennego przepisu ustawy lub postanowienia umowy, naprawienie szkody obejmuje straty, które poszkodowany poniósł, oraz korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono”. Zatem teoretycznie taki zakres odpowiedzialności, tj. za tzw. utracone korzyści, jest możliwy. Natomiast proszę pamiętać, że to sąsiad musi wykazać i udowodnić te utracone korzyści. W przypadku wycinki drzewa jest to co do zasady wątpliwe. Oczywiście zależy to od okoliczności konkretnego przypadku.

Pozwolenie na wycinkę drzew

Zgodnie z art. 83 ust. 1 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2022 r., poz. 916): „Usunięcie drzewa lub krzewu z terenu nieruchomości lub jej części może nastąpić po uzyskaniu zezwolenia wydanego na wniosek posiadacza nieruchomości za zgodą właściciela nieruchomości, właściciela urządzeń przesyłowych, jeżeli drzewo lub krzew zagrażają funkcjonowaniu tych urządzeń. Zezwolenie na usunięcie drzewa lub krzewu z terenu nieruchomości wydaje wójt, burmistrz albo prezydent miasta, a w przypadku gdy zezwolenie dotyczy usunięcia drzewa lub krzewu z terenu nieruchomości lub jej części wpisanej do rejestru zabytków – wojewódzki konserwator zabytków” (art. 83a wyżej wskazanej ustawy).

Ustawa wskazuje również przypadki, w których zezwolenie na wycięcie drzewa lub krzewu nie jest wymagane. Są to następujące sytuacje dotyczące (art. 83f ww. ustawy):

„1) krzewu albo krzewów rosnących w skupisku, o powierzchni do 25 m²;

2) krzewów na terenach pokrytych roślinnością pełniącą funkcje ozdobne, urządzoną pod względem rozmieszczenia i doboru gatunków posadzonych roślin, z wyłączeniem krzewów w pasie drogowym drogi publicznej, na terenie nieruchomości lub jej części wpisanej do rejestru zabytków oraz na terenach zieleni;

3) drzew, których obwód pnia na wysokości 5 cm nie przekracza:

a) 80 cm – w przypadku topoli, wierzb, klonu jesionolistnego oraz klonu srebrzystego,

b) 65 cm – w przypadku kasztanowca zwyczajnego, robinii akacjowej oraz platanu klonolistnego,

c) 50 cm – w przypadku pozostałych gatunków drzew;

3a) drzew lub krzewów, które rosną na nieruchomościach stanowiących własność osób fizycznych i są usuwane na cele niezwiązane z prowadzeniem działalności gospodarczej;

3b) drzew lub krzewów usuwanych w celu przywrócenia gruntów nieużytkowanych do użytkowania rolniczego;

4) drzew lub krzewów na plantacjach lub w lasach w rozumieniu ustawy z dnia 28 września 1991 r. o lasach;

5) drzew lub krzewów owocowych, z wyłączeniem rosnących na terenie nieruchomości lub jej części wpisanej do rejestru zabytków lub na terenach zieleni;

6) drzew lub krzewów usuwanych w związku z funkcjonowaniem ogrodów botanicznych lub zoologicznych;

7) drzew lub krzewów usuwanych na podstawie decyzji właściwego organu z obszarów położonych między linią brzegu a wałem przeciwpowodziowym lub naturalnym wysokim brzegiem, w który wbudowano trasę wału przeciwpowodziowego, z wału przeciwpowodziowego i terenu w odległości mniejszej niż 3 m od stopy wału;

8) drzew lub krzewów, które utrudniają widoczność sygnalizatorów i pociągów, a także utrudniają eksploatację urządzeń kolejowych albo powodują tworzenie na torowiskach zasp śnieżnych, usuwanych na podstawie decyzji właściwego organu;

9) drzew lub krzewów stanowiących przeszkody lotnicze, usuwanych na podstawie decyzji właściwego organu;

10) drzew lub krzewów usuwanych na podstawie decyzji właściwego organu ze względu na potrzeby związane z utrzymaniem urządzeń melioracji wodnych szczegółowych;

11) drzew lub krzewów usuwanych z obszaru parku narodowego lub rezerwatu przyrody nieobjętego ochroną krajobrazową;

12) drzew lub krzewów usuwanych w ramach zadań wynikających z planu ochrony lub zadań ochronnych parku narodowego lub rezerwatu przyrody, planu ochrony parku krajobrazowego, albo planu zadań ochronnych lub planu ochrony dla obszaru Natura 2000;

13) prowadzenia akcji ratowniczej przez jednostki ochrony przeciwpożarowej lub inne właściwe służby ustawowo powołane do niesienia pomocy osobom w stanie nagłego zagrożenia życia lub zdrowia;

14) drzew lub krzewów stanowiących złomy lub wywroty usuwanych przez:

a) jednostki ochrony przeciwpożarowej, jednostki Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, właścicieli urządzeń, o których mowa w art. 49 § 1 Kodeksu cywilnego (tj. urządzeń przesyłowych), zarządców dróg, zarządców infrastruktury kolejowej, gminne lub powiatowe jednostki oczyszczania lub inne podmioty działające w tym zakresie na zlecenie gminy lub powiatu,

b) inne podmioty lub osoby, po przeprowadzeniu oględzin przez organ właściwy do wydania zezwolenia na usunięcie drzewa lub krzewu, potwierdzających, że drzewa lub krzewy stanowią złom lub wywrot;

15) drzew lub krzewów należących do IGO stwarzających zagrożenie dla Unii lub do IGO stwarzających zagrożenie dla Polski”.

W przypadku gdy drzewo lub krzew zostanie usunięte bez wymaganego zezwolenia, to wówczas wójt (burmistrz, prezydent miasta) wymierzają administracyjną karę pieniężną. Uiszczenie kary następuje w terminie 14 dni od dnia, w którym decyzja w sprawie wymierzenia kary stała się ostateczna. Administracyjną karę pieniężną ustala się w wysokości dwukrotnej opłaty za usunięcie drzewa lub krzewu, a w przypadku, w którym usunięcie drzewa lub krzewu jest zwolnione z obowiązku uiszczenia opłaty, administracyjną karę pieniężną ustala się w wysokości takiej opłaty, która byłaby ponoszona, gdyby takiego zwolnienia nie było – art. 88 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2022 r., poz. 916).