Kłamstwa ucznia – zniesławienie nauczyciela

Pomówienia i zastraszanie nauczyciela przez rodzica ucznia

Przedmiotem wykładni w przedmiotowej sprawie jest art. 212 Kodeksu karnego (w skrócie K.k.)

Na początku wskazać należy, że Kodeks karny posługuje się zamiennie określeniami pomówienie i zniesławienie. Stanowią one jedno przestępstwo określone w art. 212 K.k., będące przejawem ustawowego ograniczenia wolności wyrażania opinii, gwarantowanych nam m.in. w art. 10 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności z dnia 4 listopada 1950 r.

Przedmiotem ochrony wspomnianego artykułu jest cześć, a zatem dobre imię podmiotu, stanowiące ocenę jego wartości w oczach innych osób. Każdy podmiot korzysta z domniemania właściwego postępowania, uczciwości oraz posiadania odpowiednich cech niezbędnych do zajmowania określonego stanowiska.

Sprawcą przestępstwa zniesławienia może być każdy. Zachowanie sprawcy polega na pomawianiu. Pomawiać to bezpodstawnie zarzucić, niesłusznie przypisać coś komuś, posądzić, oskarżyć kogoś o coś. Z określeń „zarzucić”, „posądzić”, „oskarżyć” jednoznacznie wynika, że sprawca przypisuje pomawianemu coś negatywnie ocenianego, co w konsekwencji może doprowadzić do poniżenia pomawianego w opinii publicznej lub może narazić na utratę zaufania potrzebnego dla danego stanowiska, zawodu lub rodzaju działalności. Pomawianie musi przybrać postać przekazania odpowiednich wiadomości komuś innemu (jednej osobie, konkretnej grupie osób, nieokreślonej liczbie niezindywidualizowanych osób). W wypadku przekazania tych wiadomości jednej osobie nie może nią być osoba pomawiana, wtedy bowiem nie będzie spełniony istotny element opisu strony przedmiotowej (poniżenie w opinii publicznej lub narażenie na utratę zaufania). Przekazanie wiadomości może nastąpić w dowolnej formie (ustnie, drukiem, pisemnie, przez środki masowego przekazu). Wiadomości przekazywane przez pomawiającego muszą być takimi, które mogą spowodować zniesławienie. O zniesławiającym charakterze wiadomości jednak nie decyduje subiektywne odczucie pokrzywdzonego, lecz ocena obiektywna, tj. stwierdzenie, czy w odczuciu społecznym jest to zniesławienie. Pomawianie to przypisanie podmiotom określonym w art. 212 § 1 K.k. takiego postępowania lub właściwości, które mogą poniżyć je w opinii publicznej lub narazić na utratę zaufania potrzebnego dla danego stanowiska, zawodu lub rodzaju działalności.

Kiedy mamy do czynienia z pomówieniem?

Sformułowanie „takie postępowanie i właściwości” oznacza: zachowanie sprzeczne z przyjętymi zasadami prawa lub moralności, sprzeczne z etyką (szczególnie, choć nie tylko, zawodową), a także brak odpowiednich kompetencji, brak wymaganych zdolności (np. w zakresie potrzebnej do tego wiedzy, fizycznych, zdrowotnych, osobowościowych, intelektualnych) do wykonywania danego zawodu, ale również uzależnienie (od alkoholu, środków odurzających, a także np. od innych osób wpływających lub mogących wpływać na decyzje podejmowane przez pomawianą osobę). Pomówienie powinno być uznane za zachowanie karalne tylko wówczas, jeżeli jest bezprawne. Jeżeli bowiem prawo zezwala na przekazywanie wiadomości, które w przypadku braku tego zezwolenia mogłyby być uznane za wyczerpujące znamiona pomówienia, zachowania sprawcy nie można uznać za pomówienie. Taka sytuacja zachodzi np. przy wykonywaniu obowiązków służbowych przez policjanta, urzędnika organów kontroli, oczywiście wyłącznie wtedy, gdy nie przekracza on określonych prawem granic takiego zachowania. Przestępstwo pomówienia polega m.in. na narażeniu na utratę zaufania koniecznego dla danego stanowiska, rodzaju działalności lub zawodu. Pomawianie polega bowiem na podnoszeniu lub rozgłaszaniu zarzutu. Podmiot pomawiany nie musi być wskazany imiennie, jeżeli na podstawie innych okoliczności można go zidentyfikować. Sprawca pomawia inną osobę o postępowanie, które może narazić go na poniżenie w opinii publicznej, jeżeli podnosi lub rozgłasza zarzut niemoralnego lub niezgodnego z prawem zachowania się podmiotu, mogące narazić pomawiany podmiot na utratę zaufania potrzebnego do zajmowanego stanowiska lub wykonywania określonego zawodu. Istotne jest, jak wynika z orzeczenia Sądu Apelacyjnego w Warszawie w wyroku z dnia 08.05.2006 r. (sygn. akt IIAKa 448/2005), iż „wypowiedź zniesławiająca może być wyrażona nie tylko w trybie oznajmującym, lecz także w trybie przypuszczającym”.

Zajmowanie stanowiska nauczyciela z długoletnim stażem może dodatkowo uprawdopodabniać zaistnienie zniesławienia, albowiem skutkiem może być poniżenie w opinii publicznej i utrata zaufania potrzebna do zajmowania stanowisko nauczyciela (mając na uwadze ciążące na nim jako na nauczycielu obowiązki dydaktyczne, społeczne i wychowawcze).

Jak nauczyciel może walczyć z szykanami i pomówieniami ze strony rodzica ucznia?

Ściganie przestępstwa określonego w § 1 lub 2 odbywa się z oskarżenia prywatnego. Oskarżycielem prywatnym jest pokrzywdzony, który wnosi i popiera oskarżenie o przestępstwo ścigane w trybie prywatnoskargowym (art. 59 § 1 Kodeksu postępowania karnego). Uzyskuje on pozycję czynnej strony procesowej, która może wszcząć postępowanie w sprawie o przestępstwo ścigane w tym trybie przez wniesienie do sądu aktu oskarżenia (art. 487) albo złożenie policji ustnej lub pisemnej skargi (art. 488 § 1). O zakwalifikowaniu danego przestępstwa jako ściganego skargą prywatną decydują przepisy prawa karnego materialnego.

Proponuje jednak na początku porozmawiać z ojcem ucznia oraz z dyrektorem szkoły i uprzedzić o treści art. 212 K.k., a także związanym z nim prawem. Ostatecznością jest złożenie aktu oskarżenia do sądu.

Pragnę jednocześnie poinformować, że serwis ePorady24.pl świadczy także usługi w zakresie sporządzania pism procesowych (np. aktu oskarżenia), reprezentacji przedsądowej oraz sądowej.