Kiedy pracownik ma prawo do wynagrodzenia za patent wykorzystywany w firmie?

Prawo do uzyskania wynalazku

Jak rozumiem, łączy Pana z pracodawcą umowa o pracę zawarta w trybie Kodeksu pracy, nie zaś inna forma umowy typu B2B. To ważne, ponieważ dalsza część zakłada właśnie, że łączy Pana z pracodawcą stosunek pracy z Kodeksu pracy.

Jeśli tak, to faktycznie par. 7 umowy, jaki Pan przesłał, nie reguluje kwestii praw własności przemysłowej pracownika, a jedynie prawa do utworów w rozumieniu ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Zatem w kwestii praw własności przemysłowej należy stosować przepisy ogólne, tj. ustawę Prawo własności przemysłowej.

Zgodnie z jej art. 11:

„1. Prawo do uzyskania patentu na wynalazek albo prawa ochronnego na wzór użytkowy, jak również prawa z rejestracji wzoru przemysłowego przysługuje, z zastrzeżeniem ust. 2, 3 i 5, twórcy.

2. Współtwórcom wynalazku, wzoru użytkowego albo wzoru przemysłowego uprawnienie do uzyskania patentu, prawa ochronnego lub prawa z rejestracji przysługuje wspólnie.

3. W razie dokonania wynalazku, wzoru użytkowego albo wzoru przemysłowego w wyniku wykonywania przez twórcę obowiązków ze stosunku pracy albo z realizacji innej umowy, prawo, o którym mowa w ust. 1, przysługuje pracodawcy lub zamawiającemu, chyba że strony ustaliły inaczej.

4. W umowie pomiędzy przedsiębiorcami może być określony podmiot, któremu przysługiwać będą prawa, o których mowa w ust. 1, w razie dokonania wynalazku, wzoru użytkowego albo wzoru przemysłowego w związku z wykonywaniem tej umowy.

5. W razie dokonania wynalazku, wzoru użytkowego albo wzoru przemysłowego przez twórcę przy pomocy przedsiębiorcy, przedsiębiorca ten może korzystać z tego wynalazku, wzoru użytkowego albo wzoru przemysłowego we własnym zakresie. W umowie o udzielenie pomocy strony mogą ustalić, że przedsiębiorcy przysługuje w całości lub części prawo, o którym mowa w ust. 1”.

Skoro w umowie nie postanowiono inaczej (a nie postanowiono), to faktycznie prawo do uzyskania wynalazku przysługuje pracodawcy. Jeżeli jednak pracodawca osiąga korzyści z takiegoż wynalazku, to pracownikowi (twórcy/współtwórcy) oprócz wynagrodzenia z umowy o pracę należy się dodatkowa zapłata, której wysokość powinna być ustalona w tzw. słusznej proporcji do osiągniętej przez przedsiębiorcę korzyści z wynalazku, przy uwzględnieniu nakładów i pomocy pracodawcy w dokonaniu tego wynalazku oraz Pana nakładu przy jego współtworzeniu.

Wynagrodzenie dla współtwórcy wynalazku

Powyższe wynika z art. 22 ustawy Prawo własności przemysłowej:

„1. Jeżeli strony nie umówiły się inaczej, twórca wynalazku, wzoru użytkowego albo wzoru przemysłowego ma prawo do wynagrodzenia za korzystanie z tego wynalazku, wzoru użytkowego albo wzoru przemysłowego przez przedsiębiorcę, gdy prawo korzystania z niego bądź prawo do uzyskania patentu, prawa ochronnego lub prawa z rejestracji przysługuje przedsiębiorcy na podstawie art. 11 ust. 3 i 5 lub art. 21.

2. Jeżeli strony nie uzgodniły wysokości wynagrodzenia, wynagrodzenie to ustala się w słusznej proporcji do korzyści przedsiębiorcy z wynalazku, wzoru użytkowego albo wzoru przemysłowego, z uwzględnieniem okoliczności, w jakich wynalazek, wzór użytkowy albo wzór przemysłowy został dokonany, a w szczególności zakresu udzielonej twórcy pomocy przy dokonaniu wynalazku, wzoru użytkowego albo wzoru przemysłowego oraz zakresu obowiązków pracowniczych twórcy w związku z dokonaniem wynalazku, wzoru użytkowego albo wzoru przemysłowego.

3. Jeżeli umowa nie stanowi inaczej, wynagrodzenie wypłaca się w całości lub w częściach.

4. Całość wynagrodzenia wypłaca się najpóźniej w terminie dwóch miesięcy od dnia uzyskania pierwszych korzyści z wynalazku, wzoru użytkowego albo wzoru przemysłowego. W przypadku wypłaty wynagrodzenia w częściach jego pierwszą część wypłaca się w terminie, o którym mowa w zdaniu poprzednim, a pozostałe części – najpóźniej w terminie dwóch miesięcy po upływie każdego roku, jednak w terminie nie dłuższym niż 5 lat, licząc od dnia uzyskania pierwszych korzyści”.

Skoro Pana umowa o pracę milczy, to nie reguluje ww. kwestii odmiennie niż ów art. 11 i 22, a zatem w Pana przypadku stosuje się właśnie zasady wynikające z tychże przepisów. Potwierdza to orzecznictwo, np. SN w wyroku z 8 stycznia 2020 r., sygn. akt II PK 173/19:

„Jeżeli strony nie umówiły się inaczej, to pracownik jako twórca wynalazku ma prawo do wynagrodzenia za korzystanie z wynalazku niezależnie od ochrony patentowej uzyskanej na wynalazek przez przedsiębiorcę (art. 22 w związku z art. 8 ust. 1 pkt 2 i art. 11 ust. 3 ustawy z 30 czerwca 2000 r. Prawo własności przemysłowej). Patent może zwiększać wartość wynalazku, dlatego pracownik w ramach stosunku zobowiązaniowego z punktu 1 może wykazywać brak wymaganej staranności przedsiębiorcy w uzyskaniu ochrony patentowej (art. 11 ust. 3 ustawy z 30 czerwca 2000 r. Prawo własności przemysłowej w związku z art. 354 k.c.), jeżeli od tego zależałoby jego wynagrodzenie za korzystanie z wynalazku. Pracownik może dochodzić wynagrodzenia za korzystanie z nieopatentowanego wynalazku w wysokości uwzględniającej większą wartość wynalazku opatentowanego, jeżeli wykaże, że pracodawca nie dochował należytej staranności w postępowaniu o udzielenie patentu (art. 11 ust. 3 Prawa własności przemysłowej w związku z art. 354 k.c.). Pracownikowi twórcy wynalazku przysługuje prawo do wynagrodzenia za korzystanie przez pracodawcę z wynalazku niezależnie od tego, czy pracodawca uzyskał ochronę patentową, chyba że strony umówiły się inaczej (art. 22 w związku z art. 8 ust. 1 pkt 2 i art. 11 ust. 3 ustawy z dnia 30 czerwca 2000 r. – Prawo własności przemysłowej, tekst jedn.: Dz. U. z 2020 r. poz. 286 z późn. zm.)”.

Znamienny jest wyrok SA w Łodzi z 24 lutego 2016 r., sygn. akt I ACa 1169/15: „1. Przepis art. 22 ust. 2 p.w.p. nie precyzuje, co należy rozumieć przez korzyści z projektu wynalazczego. Z semantycznego punktu widzenia można by tu wliczać różne korzyści, w tym także imponderabilia, takie jak np. poprawa kondycji rynkowej przedsiębiorstwa, odzyskanie płynności płatniczej lub zdolności kredytowej, wejście w układ stosunków franszyzowych, uniknięcie upadłości czy wzrost notowań akcji przedsiębiorstwa na giełdzie. W praktyce, zgodnie z tradycją rozumienia tego pojęcia w polskim prawie wynalazczym, obejmuje się nim przede wszystkim tzw. efekty ekonomiczne (wymierne) oraz niektóre efekty niewymierne, zwłaszcza poprawę bezpieczeństwa i higieny pracy, a także efekty wykonywania prawa, w szczególności opłaty z tytułu licencji udzielonych przez przedsiębiorcę. 2. Ustalając należne twórcy wynalazku pracowniczego wynagrodzenie, należy wziąć pod uwagę wszystkie ekonomiczne korzyści, jak i efekty niewymierne, które przedsiębiorca uzyskał z tego wynalazku. Nie jest prawidłowe ograniczenie się do wyliczeń matematycznych »udziału wynalazku w wyrobie«. Wbrew przyjętej wykładni przepisu art. 22 ust. 2 p.w.p. jest również uznanie, że wynagrodzenie twórcy zależy jedynie od roli wynalazku w wyrobie”.

Na marginesie wskazuję, że zgodnie z art. 23 „wynagrodzenie twórcy wynalazku, wzoru użytkowego albo wzoru przemysłowego, określone i wypłacone na podstawie przepisów art. 22 ust. 2 i 3, powinno być podwyższone, jeżeli korzyści osiągnięte przez przedsiębiorcę okażą się znacząco wyższe od korzyści przyjętych za podstawę do ustalenia wypłaconego wynagrodzenia”.

Przedawnienie roszczenia

Proszę pamiętać, że sądownictwo wskazuje, że roszczenie o wypłatę wynagrodzenia przedawnia się na zasadach ogólnych z art. 118 Kodeksu cywilnego, czyli obecnie 6 lat od uzyskania prawa d wynagrodzenia zgodnie z art. 22 prawa własności przemysłowej (tak m.in. SN w wyroku z 24.01.2017 r., sygn. akt I PK 107/17).

Źródła:

1. Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy - Dz.U. 1974 nr 24 poz. 141
2. Ustawa z dnia 30 czerwca 2000 r. Prawo własności przemysłowej - Dz.U. 2001 nr 49 poz. 508
3. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 stycznia 2020 r., sygn. akt II PK 173/19
4. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 24 lutego 2016 r., sygn. akt I ACa 1169/15
5. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 stycznia 2017 r., sygn. akt I PK 107/17