Jak uzyskać uzasadnienie wyroku?

Dwie podstawy skargi kasacyjnej

Kodeks postępowania cywilnego (w skrócie K.p.c.) w art. 398³ wymienia dwie podstawy skargi kasacyjnej:

„1) naruszenie prawa materialnego przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie lub

2) naruszenie przepisów postępowania, jeżeli uchybienie to mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy”.

Ogólnie można powiedzieć, że podstawa skargi wymieniona w punkcie 1 to błędy, które mogą polegać między innymi na tym, iż sąd:

• wziął pod uwagę nieobowiązujący już przepis,
• pominął przepis, który obowiązuje,
• dokonał błędnej wykładni jakiegoś przepisu lub
• źle zrozumiał użyte w danym przepisie zwroty.

Podstawa skargi kasacyjnej wymieniona w punkcie 2. dotyczy tych uchybień, które zostały popełnione przez sąd w toku postępowania, pod warunkiem że miały one istotny wpływ na wynik sprawy. Taki błąd sądu musi mieć stanowczy i decydujący wpływ na wydane orzeczenie. Oprócz tego pomiędzy uchybieniem sądu a wynikiem sprawy powinien zachodzić związek przyczynowy. Jako przykład takiej podstawy kasacyjnej można podać niedopuszczenie przez sąd dowodu na fakty sporne pomiędzy stronami, a mające dla nich istotne znaczenie (tak orzekł Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 18 kwietnia 1997 r., sygn. akt I PKN 97/97, OSNAPiUS 1998 r. nr 4 poz. 121).

Natomiast zarzuty dotyczące ustalenia faktów lub oceny dowodów nie mogą zgodnie z art. 398³ § 3 Kodeksu postępowania cywilnego stanowić podstawy kasacyjnej.

Ponieważ skargą kasacyjną zaskarża się wyrok sądu drugiej instancji, można ją skutecznie oprzeć, powołując się na naruszenie przepisów postępowania przed tym właśnie sądem (zobacz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 kwietnia 1997 r., I PKN 107/97, OSNAPiUS 1998 r. nr 3 poz. 82).

Podstawa skargi kasacyjnej

Podstawa skargi kasacyjnej jest bardzo ważnym jej elementem. Zdaniem Sądu Najwyższego skarga kasacyjna nie zawierająca wskazania podstaw kasacyjnych i ich uzasadnienia podlega odrzuceniu (postanowienie z dnia 20 listopada 1996 r. I PKN 22/96, OSNAPiUS 1997 r. nr 5 poz. 74).

Podstawa kasacyjna musi zostać wskazana precyzyjnie. Wymagane jest podanie konkretnego przepisu, który został naruszony, wyjaśnienie, na czym polega to naruszenie, i wskazanie w razie naruszenia przepisów postępowania, dlaczego uchybienie mogło mieć istotny wpływ na taki wynik sprawy.

Kasacja jest środkiem zaskarżenia o charakterze ściśle prawnym o ograniczonym zakresie podmiotowym, przedmiotowym i czasowym, a stosownie do art. 393¹¹ K.p.c. – w postępowaniu kasacyjnym Sąd Najwyższy jest związany granicami kasacji wyznaczonymi przytoczonymi w niej podstawami, skonkretyzowanymi zarzutami i ich uzasadnieniem oraz wnioskami.

Przytoczona w sprawie podstawa kasacyjna jest nie tylko nieusprawiedliwiona, ale i całkowicie chybiona. Przede wszystkim należy przypomnieć, że na mocy art. 393¹⁵ K.p.c., przy rozpoznawaniu zasadności kasacji wniesionej jedynie z zarzutem naruszenia prawa materialnego Sąd Najwyższy jest związany stanem faktycznym stanowiącym podstawę wydania zaskarżonego wyroku. Oznacza to, że bezprzedmiotowa jest ta część kasacji, w której kwestionowane jest ustalenie sądu drugiej instancji, że wnioskodawca wykonywał pracę w szczególnych warunkach jedynie w części ustawowego czasu jego pracy.

W jakim terminie wnosi się skargę kasacyjną?

Zgodnie z art. 398⁵ § 1 K.p.c. skargę kasacyjną wnosi się w terminie dwóch miesięcy od dnia doręczenia orzeczenia stronie skarżącej (do sądu, który wydał zaskarżany wyrok lub postanowienie). Należy więc pamiętać, że ze skargą kasacyjną można wystąpić jedynie po uprzednim złożeniu wniosku o sporządzenie i doręczenie wyroku z uzasadnieniem. Powyższy wniosek należy złożyć w terminie jednego tygodnia od dnia ogłoszenia wyroku.

Jeżeli orzeczenia nie doręcza się z urzędu (por. art. 357 § 2, art. 387 § 3 i art. 517), skarga kasacyjna przysługuje stronie tylko wtedy, gdy przed upływem tygodnia od ogłoszenia sentencji zażądała ona doręczenia orzeczenia z uzasadnieniem.

W konsekwencji strona, która zaniechała wystąpienia z powyższym żądaniem, nie jest uprawniona do wniesienia skargi kasacyjnej (tak też SN w post. z 11 grudnia 1996 r., sygn. akt I PKN 45/96, OSNAPiUS 1997, nr 14, poz. 254, z 23 stycznia 1997 r., I CZ 28/96, LexPolonica i z 7 czerwca 1997 r., sygn. akt II CZ 64/97, niepubl.).

Jednocześnie zauważyć można, że wniosek, którego treścią jest żądanie uzasadnienia wyroku sądu II instancji, nie może być utożsamiany z żądaniem doręczenia takiego wyroku na podstawie art. 387 § 3 – i pozostaje bez wpływu na bieg terminu do wniesienia skargi kasacyjnej. Należy natomiast przyjąć, że na zasadach ogólnych strona może żądać przywrócenia uchybionego terminu (por. art. 168–170). Na postanowienie sądu II instancji nieuwzględniające wniosku o przywrócenie terminu, skierowane do tego sądu jako kończące postępowanie, przysługuje zażalenie (por. art. 394 1 § 2).

Zgodnie z art. 387 § 4, jeżeli uzasadnienie sądu II instancji nie zostało sporządzone, a w sprawie została wniesiona skarga kasacyjna, sąd II instancji sporządza uzasadnienie zaskarżonego orzeczenia w terminie dwóch tygodni od dnia wniesienia skargi.

Na uprawnienie strony do złożenia skargi kasacyjnej nie ma wpływu to, że doręczenia orzeczenia zażądała strona przeciwna, uprawnienie to bowiem związane jest ze stroną skarżącą, a nie sprawą, w której wnosi się środek odwoławczy.

Współuczestnik jednolity, który w ustawowym terminie nie zażądał doręczenia wyroku sądu II instancji z uzasadnieniem, może wnieść skargę kasacyjną, jeżeli wniosek taki złożył inny współuczestnik; w takiej sytuacji termin do wniesienia skargi kasacyjnej biegnie dla niego od dnia doręczenia wyroku z uzasadnieniem współuczestnikowi, który o to wnosił (por. wyrok SN z 19 marca 1997 r., sygn. akt II CKN 31/97, OSNC 1997, nr 8, poz. 116 z glosami A. Szumańskiego i J. Kozaka, OSP 1997, nr 11, poz. 208).

Sporządzenie uzasadnienia

Sąd drugiej instancji uzasadnia z urzędu wyrok oraz postanowienie kończące postępowanie w sprawie. W sprawach, w których apelację oddalono, uzasadnienie sporządza się tylko wówczas, gdy strona zażądała doręczenia jej wyroku z uzasadnieniem. Obowiązek sporządzenia uzasadnienia z urzędu nie oznacza, że sąd ma również obowiązek doręczenia tego uzasadnienia stronie.

Sporządzenie uzasadnienia powinno nastąpić w terminie dwóch tygodni od dnia ogłoszenia sentencji orzeczenia. Jeżeli ogłoszenia nie było, termin ten liczy się od dnia wydania orzeczenia. W sprawach, w których apelację oddalono, uzasadnienie sporządza się w terminie dwóch tygodni od dnia zgłoszenia wniosku.

Orzeczenie z uzasadnieniem doręcza się tej stronie, która w terminie tygodniowym od ogłoszenia sentencji zażądała doręczenia. Jeżeli ogłoszenia nie było, orzeczenie z uzasadnieniem doręcza się stronom z urzędu w terminie tygodniowym od sporządzenia uzasadnienia.

Tak więc bez doręczenia uzasadnienia nie ma możliwości wniesienia kasacji.