Kara z funduszu gwarancyjnego za brak ubezpieczenia

Wysokość kary za brak OC

Pana sytuacja jest klasycznym przypadkiem, w którym Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny nalicza opłatę za niespełnienie obowiązku zawarcia umowy ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych. Wysokość tej opłaty przy samochodzie osobowym równa jest dwukrotności, a przy samochodzie ciężarowym – trzykrotności minimalnego wynagrodzenia za pracę z zaokrągleniem do pełnych 10 zł. Jeżeli okres braku ubezpieczenia przekracza 14 dni wpłaca się całość tej opłaty (art. 88 ust. 2a,b i ust. 3 pkt 3 i ust. 5 Ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych, t. j. Dz. U. z 2013 r. nr 392 z późn. zm., zwana dalej ustawą o ubezpieczeniach obowiązkowych). Kara wnoszona jest na rzecz Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego (art. 88 ust. 7).

Ponieważ kara jest nakładana wyłącznie za rok, w którym dokonano kontroli, musi Pan zapłacić karę tylko za jeden rok braku ubezpieczenia – tj. ten, w którym przy ponownym ubezpieczeniu pojazdu wykryto brak OC.

Kiedy wygasa obowiązek ubezpieczenia pojazdu?

Ubezpieczenie OC posiadaczy pojazdów mechanicznych jest ubezpieczeniem obowiązkowym dla każdego zarejestrowanego pojazdu (art. 4, pkt 1, art. 23 ust. 1a ww. ustawy), obowiązek ubezpieczenia nie zależy od stanu technicznego pojazdu ani od tego, czy pojazd jest użytkowany.

Obowiązek ubezpieczeniowy wygasa dopiero po wyrejestrowaniu pojazdu. Ustawa z dnia 20 czerwca 1997 r. prawo o ruchu drogowym (t. j. Dz. U. z 2012 r. nr 1137, zwana dalej prawem o ruchu drogowym Prawo o ruchu drogowym) w art. 79 ust. 1 wymienia przypadki, w których dopuszczalne jest wyrejestrowanie pojazdu. Punkt 1 stanowi, iż takim przypadkiem jest przekazanie pojazdu do przedsiębiorcy prowadzącego stację demontażu lub przedsiębiorcy prowadzącego punkt zbierania pojazdów. Wyrejestrowanie następuje wtedy na podstawie zaświadczenia o demontażu pojazdu, wystawionego zgodnie z wymogami przepisów prawa.

Zatem na Panu do momentu, gdyby pojazd został wyrejestrowany, ciążył obowiązek wykupienia ubezpieczenia OC, mimo, że samochód nie był użytkowany.

Pozew do sądu podważający nałożenie kary za brak OC

Powództwo do sądu powszechnego mógłby Pan składać tylko, gdyby podważał Pan istnienie tego obowiązku (np. samochód zostałby sprzedany i dopiero potem OC zostało nieopłacone) albo gdyby Pan taki obowiązek spełnił, a UFG z jakiegoś powodu źle zweryfikował jego spełnienie. W takim wypadku drogą do podważenia nałożenia opłaty byłoby złożenie pozwu do sądu powszechnego w sprawie ustalenia nieistnienia obowiązku ubezpieczenia (art. 10 ust. 2 ustawy). Pozew mógłby być złożony tak przed nałożeniem kary, jak i po jej wymierzeniu, w czasie prowadzenia egzekucji lub nawet po jej zakończeniu. W przypadku pozytywnego rozstrzygnięcia sądu, wpłacona kwota do UFG podlegałaby zwrotowi jako nienależna (por. M. Serwach, Komentarz do art. 10 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych).

Starania o umorzenie lub ulgę w spłacie kary za brak OC

Pan jednakże w istocie nie podważa istnienia obowiązku zawarcia umowy ubezpieczenia posiadaczy pojazdów mechanicznych OC, gdyż rzeczywiście na Panu ten obowiązek w opisanym przypadku spoczywał. Nie podważa Pan też braku jego wypełnienia. Pan podaje tylko, że Pana sytuacja materialna uzasadnia zastosowanie ulgi w spłacie, na co UFG się nie zgodził.

Przepisy dają możliwość uzyskania umorzenia bądź ulgi w spłacie kary.

W takim wypadku już po nałożeniu kary (tj. po otrzymaniu wezwania do zapłaty) można dążyć do umorzenia nałożonej kary w całości lub części albo do ulgi w spłacie (odroczenia spłaty, rozłożenia jej na raty). Taka możliwość istnieje w uzasadnionych przypadkach, które mają miejsce przede wszystkim przy „wyjątkowo trudnej sytuacji materialnej i majątkowej zobowiązanego”, trudnej sytuacji życiowej (art. 94 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych). Dochodzenie roszczeń przez Fundusz nie może bowiem prowadzić do pozbawienia środków niezbędnych do życia zarówno dłużnika, jak i osób pozostających z nim we wspólnym gospodarstwie lub na jego utrzymaniu. Możliwość spełnienia przez dłużnika obowiązku uiszczenia opłaty jest oceniana przy uwzględnieniu dochodu uzyskiwanego przez dłużnika oraz osób pozostających we wspólnym gospodarstwie domowym, stanu majątkowego dłużnika (majątek ruchomy i nieruchomy), stanu rodzinnego, realnych możliwości zatrudnienia w miejscu zamieszkania dłużnika, sytuacji zdrowotnej dłużnika i osób bliskich, podejmowanych przez dłużnika starań w celu spełnienia roszczenia oraz innych czynników mających istotny wpływ na ocenę jego możliwości płatniczych (§54 ust. 2 i 3 Statutu UFG).

Statut UFG w tym przedmiocie stanowi:

„§ 54. 1. Umorzenie opłaty lub odstąpienie od dochodzenia zwrotu wypłaconego przez Fundusz świadczenia może nastąpić, w szczególności w przypadku:

1) zgonu zobowiązanego, który nie pozostawił żadnego majątku albo pozostawił majątek niepodlegający egzekucji na podstawie odrębnych przepisów;

2) wykreślenia osoby prawnej z właściwego rejestru osób prawnych przy jednoczesnym braku majątku, z którego można by egzekwować należności, a odpowiedzialność z tytułu wierzytelności nie przechodzi z mocy prawa na osoby trzecie;

3) likwidacji jednostki organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej;

4) wyjątkowo trudnej sytuacji majątkowej i materialnej zobowiązanego (zobowiązany nie posiada majątku lub wystarczających dochodów, z których możliwe jest dochodzenie wierzytelności), jak również w przypadku trudnej sytuacji życiowej, przez co rozumiana jest taka sytuacja zobowiązanego, w której jego stan rodzinny i zdrowotny oraz osób jemu najbliższych, pozostających z nim we wspólnym gospodarstwie domowym, wskazuje, iż dochodzenie wierzytelności byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego;

5) ustalenia, że z innych, uzasadnionych przyczyn nie jest wskazane dalsze dochodzenie wierzytelności, w szczególności, gdy potencjalne koszty windykacji wskazują na nieracjonalność dochodzenia wierzytelności.

2. Udzielenie ulgi w spłacie opłaty lub świadczenia może nastąpić, w szczególności, w przypadku braku możliwości jednorazowego zaspokojenia wierzytelności lub okresowego braku możliwości rozpoczęcia jej spłaty, ze względu na wyjątkowo trudną sytuację materialną i majątkową zobowiązanego, jak również jego sytuację życiową.

3. Szczegółowe warunki i sposób postępowania Funduszu przy odstępowaniu od dochodzenia zwrotu części lub całości wypłaconego przez Fundusz świadczenia albo udzielaniu ulgi w jego spłacie, oraz przy umarzaniu opłaty w całości lub w części albo udzielaniu ulgi w jej spłacie, określa regulamin uchwalony przez Radę Funduszu, który jest dostępny na stronie internetowej Funduszu.

4. Decyzje w sprawie odstąpienia od dochodzenia zwrotu części lub całości wypłaconego przez Fundusz świadczenia albo udzielenia ulgi w jego spłacie, oraz decyzje w sprawie umorzenia opłaty w całości lub w części albo udzielenia ulgi w jej spłacie, podejmuje Zarząd Funduszu.

5. Decyzje Zarządu, o których mowa w ust. 4 są ostateczne.

§ 55. 1. Wnioski, dotyczące odstąpienia od dochodzenia zwrotu części lub całości wypłaconego świadczenia albo udzielenia ulgi w jego spłacie oraz wnioski w sprawie umorzenia opłaty, w całości lub w części albo udzielenia ulgi w jej spłacie, kierowane do Zarządu, opiniuje, powołana przez Zarząd Funduszu, Komisja, na zasadach określonych w regulaminie, o którym mowa w § 54 ust. 3.

2. Opiniując wnioski, o których mowa w ust. 1, Komisja każdorazowo dokonuje oceny przesłanek umożliwiających prowadzenie dalszego postępowania windykacyjnego ze względu na możliwości płatnicze zobowiązanego. Dochodzenie roszczeń od osoby fizycznej nie może skutkować pozbawieniem niezbędnych środków do życia zarówno samego zobowiązanego, jak i osób prowadzących z nim wspólne gospodarstwo domowe lub pozostających na jego utrzymaniu. Komisja każdorazowo bada sytuację materialną i majątkową zobowiązanego oraz jego sytuację życiową. Przy dokonywaniu oceny możliwości spełnienia przez zobowiązanego roszczenia, Fundusz uwzględnia w szczególności dochód uzyskiwany przez zobowiązanego oraz osoby pozostające z nim we wspólnym gospodarstwie domowym, stan majątkowy zobowiązanego (majątek ruchomy i nieruchomy), stan rodzinny, realne możliwości zatrudnienia w miejscu zamieszkania zobowiązanego, sytuację zdrowotną zobowiązanego i osób najbliższych, podejmowane przez zobowiązanego starania w celu spełnienia roszczenia oraz inne czynniki mające istotny wpływ na ocenę możliwości płatniczych zobowiązanego.

4. Dane i dokumenty dotyczące sytuacji materialnej, majątkowej i życiowej zobowiązanych pozyskuje się przede wszystkim od zobowiązanych. Dane te mogą stanowić podstawę do podjęcia decyzji, maksymalnie przez okres jednego roku od daty ich wystawienia.

5. W celu dokonania oceny, o której mowa w ust. 3, Fundusz może również z własnej inicjatywy, przy zachowaniu obowiązujących w tym zakresie przepisów prawa, ustalać sytuację materialną, majątkową i życiową zobowiązanego.

6. Wnioski, o których mowa w ust. 1, składane przez zobowiązanych, Komisja rozpatruje w terminie nie dłuższym niż 2 miesiące od daty ich wpływu do Funduszu.

7. W przypadku, gdy rozpatrzenie wniosku, o którym mowa w ust. 6, nie jest możliwe ze względu na konieczność uzyskania dodatkowych informacji w zakresie sytuacji materialnej, majątkowej oraz życiowej, Komisja przedkłada zaopiniowany wniosek Zarządowi w terminie 14 dni od uzyskania tych informacji”.

Wniosek do UFG o umorzenie kary, rozłożenie na raty lub odroczenie płatności 

Pan wystosował wniosek do Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego o umorzenie / rozłożenie na raty / odroczenie płatności z dokładnym opisem sytuacji dochodowej, majątkowej i osobistej i przedłożeniem dokumentów dowodzących przywoływanych okoliczności (być może poprzez wypełnienie „oświadczenia o stanie majątkowym”, znajdującego się na stronach internetowych Funduszu: https://www.ufg.pl/web/guest/69). UFG, przyjmując podane dane za prawdziwe, odmówił umorzenia opłaty. Podejrzewam jednak, że zastosował rozłożenie płatności na raty. Jeśli nie, polecam ponownie zwrócić się do Funduszu z takim wnioskiem

Fundusz stwierdził zapewne wcześniej, że ma Pan możliwości zatrudnienia, a skoro spłaca inne zobowiązania mimo nieposiadania oficjalnego zatrudnienia, ma Pan nieujawnione środki dochodu. Aktualnie jest Pan zatrudniony, UFG będzie miał z czego ściągnąć karę w postępowaniu egzekucyjnym, a dopiero przewidywanie bezskuteczności egzekucji albo też sytuacja, w której więcej osób w gospodarstwie domowym korzysta z Pana dochodu i egzekucja pozbawiłaby ich minimum socjalnego, uzasadnia umorzenie kary, przy założeniu, że nie ma Pan możliwości uzyskania większego dochodu. U Pana takiej sytuacji nie ma. Jest Pan osobą samotnie gospodarującą i ma znaczny dochód, nie ma racji, aby Fundusz umarzał opłatę dlatego, żeby mógł Pan spłacić inne zobowiązania, skoro zobowiązanie wobec Funduszu jest zobowiązaniem przynajmniej równoprawnym. Uzyskiwana kwota pozwala na zaspokojenie podstawowych potrzeb, a z tej kwoty może Pan wygospodarować kwotę na spłatę. Prawdopodobnie zatem żadne inne działania nie przyniosą rezultatu, który chciałby Pan osiągnąć.

Przepis podaje, że decyzja odmawiająca umorzenia należności jest ostateczna. Zgodnie z uzasadnieniem wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 18 kwietnia 2000 r., sygn. akt K 23/99 /OTK, stosunek prawny pomiędzy Ubezpieczeniowym Funduszem Gwarancyjnym a podmiotem, który nie dopełnił obowiązku zawarcia umowy ubezpieczenia obowiązkowego nie istnieje stosunek cywilnoprawny, lecz publicznoprawny /administracyjny/, a więc podlegający egzekucji administracyjnej. W ocenie składu orzekającego w sprawie niniejszej konsekwencją publiczno-prawnego charakteru stosunku prawnego łączącego wymienione podmioty jest uznanie, że zaskarżone wezwanie do zapłaty kary jest aktem z zakresu administracji publicznej dotyczącym stwierdzenia obowiązku wynikającego z przepisów prawa. Akt tego rodzaju, jako wymieniony w przepisie art. 16 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 11 maja 1995 r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym (Dz. U. Nr 74, poz. 368 ze zm.) objęty jest kognicją tego Sądu.

Co zrobić po decyzji odmownej UFG?

Mając na względzie takie wnioski, można by dowodzić, że decyzja o odmowie umorzenia kary jest także czynnością z zakresu administracji publicznej w sprawie indywidualnej, a tym samym będzie podlegała zaskarżeniu do wojewódzkiego sądu administracyjnego, po dopełnieniu oczywiście wcześniej odpowiedniej procedury (jako że decyzję taką należałoby uznać za „inny akt lub czynność” w rozumieniu art. 3 par. 2 pkt 4 ustawy prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi), tj. (zgodnie z art. 52 i 53 p. p. s. a.) wezwaniu na piśmie UFG – w terminie czternastu dni od dnia, w którym dowiedział się Pan lub mógł się dowiedzieć o wydaniu aktu lub podjęciu innej czynności, tj. w którym otrzymał Pan odmowę umorzenia należności (tu warto zwrócić uwagę, czy ten termin już nie upłynął, jeśli upłynął – skarga zostanie odrzucona już tylko z tego powodu). Skargę należałoby wnieść w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia wezwania o usunięcie naruszenia prawa. Również gdyby ten termin nie był zachowany, skarga byłaby odrzucona. Niestety jednak w powszechnie dostępnej bazie orzeczeń nie znalazłam orzeczeń sądów administracyjnych w tym względzie, aby zweryfikować, czy takie orzeczenia są rzeczywiście wydawane, jaka jest linia orzecznicza w tym przedmiocie.

Niemniej jednak, w mojej ocenie nie istnieje podstawa, by podważać decyzję UFG (tu przyjmuję za jedyne istotne informacje, które podał Pan w pytaniu, zakładając, że nie istnieją inne ważne okoliczności wpływające na Pana sytuację osobista i majątkową). Ponieważ decyzja taka może mieć znaczny zakres uznaniowości, a w Pana wypadku na pewno nie istnieje przypadek jednoznacznie pozwalający uznać, że UFG nie będzie miał z czego ściągnąć kary, by nie pozbawić Pana środków do życia, skarga nie zostałaby uwzględniona.

Aktualnie proponuję zatem zwrócić się do Funduszu o rozłożenie należności na raty, ze wskazaniem, w jakich ratach mógłby Pan te należności spłacać. Gdyby Pana sytuacja się zmieniła, może Pan ponownie wnosić do UFG o umorzenie/rozłożenie należności na raty.