Jakie świadczenia należą się samotnej matce?

Świadczenia z tytułu opieki nad dzieckiem

Ustawami regulującymi prawo do świadczeń z tytułu opieki nad dzieckiem są: ustawa o świadczeniach rodzinnych z dnia 28 listopada 2003 r. (Dz. U. 2017 r., poz. 1952 j.t.) – określająca warunki nabywania prawa do świadczeń rodzinnych oraz zasady ustalania, przyznawania i wypłacania tych świadczeń oraz ustawa z dnia 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci (Dz. U. 2017 r., poz. 1851 j.t.). Poza zasiłkiem macierzyńskim otrzymywanym przez Panią z ZUS, nie ma możliwości pobierania przez Panią innych świadczeń z ZUS związanych z samotnym wychowywaniem dziecka.

Na gruncie wskazanych ustaw osobą samotnie wychowującą dziecko jest panna, kawaler, wdowa, wdowiec, osoba pozostająca w separacji orzeczonej prawomocnym wyrokiem sądu, osoba rozwiedziona, chyba że wychowuje wspólnie co najmniej jedno dziecko z jego rodzicem.

Zasiłek rodzinny

Podstawowym świadczeniem uregulowanym w tej ustawie jest zasiłek rodzinny, który przysługuje wtedy, gdy dochód rodziny w przeliczeniu na osobę albo dochód osoby uczącej się nie przekracza kwoty 674,00 zł (kwota obowiązująca w okresie od 1 listopada 2017 r. do 31 października 2018 r.)

Zasiłek rodzinny przysługuje do ukończenia przez dziecko:

1. 18. roku życia lub
2. nauki w szkole, jednak nie dłużej niż do ukończenia 21. roku życia, albo
3. 24. roku życia, jeżeli kontynuuje naukę w szkole lub w szkole wyższej i legitymuje się orzeczeniem o umiarkowanym albo znacznym stopniu niepełnosprawności.
4. do ukończenia 24. roku życia osobie uczącej się w szkole lub w szkole wyższej.

Jego otrzymanie jest zależne od kilku warunków. Przede wszystkim nie mogą się o niego ubiegać osoby samotnie wychowujące dziecko, jeżeli nie zostało ustalone, na rzecz dziecka od jego rodzica, świadczenie alimentacyjne na podstawie tytułu wykonawczego pochodzącego lub zatwierdzonego przez sąd. Wyjątkiem są sytuacje, gdy rodzice lub jedno z rodziców dziecka nie żyje, ojciec dziecka jest nieznany, powództwo o ustalenie świadczenia alimentacyjnego od drugiego z rodziców zostało oddalone, sąd zobowiązał jednego z rodziców do ponoszenia całkowitych kosztów utrzymania dziecka i nie zobowiązał drugiego z rodziców do świadczenia alimentacyjnego na rzecz tego dziecka, dziecko, zgodnie z orzeczeniem sądu, jest pod opieką naprzemienną obojga rodziców sprawowaną w porównywalnych i powtarzających się okresach.

Dodatki do zasiłku rodzinnego

Prawo do otrzymywania zasiłku rodzinnego niesie za sobą możliwość otrzymania następujących dodatków:

1. urodzenia dziecka;
2. opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego;
3. samotnego wychowywania dziecka. Dodatek ten przysługuje samotnie wychowującym dziecko matce lub ojcu, opiekunowi faktycznemu dziecka albo opiekunowi prawnemu dziecka, jeżeli nie zostało zasądzone świadczenie alimentacyjne na rzecz dziecka od drugiego z rodziców dziecka, ponieważ drugi z rodziców dziecka nie żyje lub ojciec dziecka jest nieznany lub powództwo o ustalenie świadczenia alimentacyjnego od drugiego z rodziców zostało oddalone.
4. wychowywania dziecka w rodzinie wielodzietnej;
5. kształcenia i rehabilitacji dziecka niepełnosprawnego;
6. rozpoczęcia roku szkolnego;
7. podjęcia przez dziecko nauki w szkole poza miejscem zamieszkania

1000 zł zapomogi na jedno dziecko

Z tytułu urodzenia się żywego dziecka przyznawana jest jednorazowa zapomoga w wysokości 1000 zł na jedno dziecko. Jednorazowa zapomoga przysługuje matce lub ojcu dziecka, opiekunowi prawnemu albo opiekunowi faktycznemu dziecka, jeżeli dochód rodziny w przeliczeniu na osobę nie przekracza kwoty 1922,00 zł. Jednorazowa zapomoga nie przysługuje, jeżeli osobie samotnie wychowującej dziecko nie zostało ustalone, na rzecz danego dziecka od jego rodzica, świadczenie alimentacyjne na podstawie tytułu wykonawczego pochodzącego lub zatwierdzonego przez sąd, chyba że:

a) rodzice lub jedno z rodziców dziecka nie żyje,

b) ojciec dziecka jest nieznany,

c) powództwo o ustalenie świadczenia alimentacyjnego od drugiego z rodziców zostało oddalone,

d) sąd zobowiązał jedno z rodziców do ponoszenia całkowitych kosztów utrzymania dziecka i nie zobowiązał drugiego z rodziców do świadczenia alimentacyjnego na rzecz tego dziecka,

e) dziecko, zgodnie z orzeczeniem sądu, jest pod opieką naprzemienną obojga rodziców sprawowaną w porównywalnych i powtarzających się okresach.

Organem właściwym w sprawach świadczeń rodzinnych jest wójt, burmistrz lub prezydent miasta właściwego ze względu na miejsce zamieszkania osoby ubiegającej się o świadczenie rodzinne lub otrzymującej świadczenie rodzinne. W praktyce wypłatą tychże świadczeń zajmują się ośrodki pomocy społecznej.

Prawa do 500+

Ustawa o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci reguluje warunki nabycia prawa do pobierania świadczenia wychowawczego, potocznie zwanego 500+.

Świadczenie to przysługuje na pierwsze dziecko, jeżeli dochód rodziny w przeliczeniu na osobę nie przekracza kwoty 800,00 zł lub 1200 zł w przypadku dziecka niepełnosprawnego.

Zgodnie z art. 8 ust. 2 ustawy, świadczenie wychowawcze nie będzie przysługiwało, jeżeli osobie samotnie wychowującej dziecko nie zostało ustalone, na rzecz tego dziecka od jego rodzica, świadczenie alimentacyjne na podstawie tytułu wykonawczego pochodzącego lub zatwierdzonego przez sąd, chyba że:

1. drugie z rodziców dziecka nie żyje;
2. ojciec dziecka jest nieznany;
3. powództwo o ustalenie świadczenia alimentacyjnego od drugiego z rodziców zostało oddalone;
4. sąd zobowiązał jedno z rodziców do ponoszenia całkowitych kosztów utrzymania dziecka i nie zobowiązał drugiego z rodziców do świadczenia alimentacyjnego na rzecz tego dziecka;
5. dziecko, zgodnie z orzeczeniem sądu, jest pod opieką naprzemienną obojga rodziców sprawowaną w porównywalnych i powtarzających się okresach.

Jak można to łatwo zauważyć, uprawnienie do świadczeń zależy w głównej mierze od wysokości osiąganego dochodu, ale przede wszystkim od tego, czy na rzecz osoby samotnie wychowującej dziecko zostały zasądzone alimenty. Brak tego warunku uniemożliwia (poza wyjątkami) nabycie świadczeń. Ponadto, w wypadku gdy alimenty zostały zasądzone, a ojciec dziecka uchyla się od ich płacenia, kobieta samotnie wychowująca dziecko może otrzymać wsparcie z funduszu alimentacyjnego. Jednak próg dochodowy, jakiego nie można przekroczyć, wynosi 725 zł w przeliczeniu na osobę w rodzinie. Świadczenie z funduszu alimentacyjnego powinno wynosić tyle, ile zasądzone alimenty, jednak kwota ta nie może przekraczać 500 zł miesięcznie.

Świadczenia dla samotnej matki z funduszu alimentacyjnego

Aby móc ubiegać się o świadczenia dla samotnej matki z funduszu alimentacyjnego, musi dojść do bezskutecznej egzekucji alimentów – gdy komornik nie może ściągnąć należnych alimentów od co najmniej dwóch miesięcy. Świadczenie otrzymuje się do ukończenia przez dziecko 18 lat, a w przypadku kontynuowania nauki – 25 lat. W przypadku dzieci niepełnosprawnych świadczenie przysługuje bezterminowo.

Jeśli samotna mama dziecka jest osobą zarejestrowaną w urzędzie pracy jako osoba bezrobotna, która jednak zostanie skierowana na staż lub podejmie pracę zarobkową, weźmie udział w przygotowaniu zawodowym dorosłych lub szkolenie i otrzyma z tego tytułu wynagrodzenie, które nie przekracza minimalnego wynagrodzenia za pracę, może uzyskać refundację kosztów opieki nad dzieckiem. Refundacja wynosi nie więcej niż połowa zasiłku dla bezrobotnych i przysługuje przez okres do 6 miesięcy. Jeśli kobieta zostanie skierowana na staż, szkolenie lub przygotowanie zawodowe dorosłych, świadczenie będzie przysługiwało przez czas ich trwania.

Odliczenia od podatku przy wspólnym rozliczeniu z dzieckiem

Samotni rodzice mogą także rozliczać się wspólnie z dzieckiem. W swoim zeznaniu rocznym deklaruje się wtedy podatek w wysokości podwójnej kwoty, którą oblicza się od połowy rocznych dochodów obu osób, które się rozliczają. Tym sposobem rodzic korzysta z niższej stawki podatku od tej, którą zastosowałby rozliczając się samotnie i odliczy podwójnie kwotę wolną od podatku. Ponadto rodzice mogą odliczyć dodatkowo tzw. ulgę prorodzinną w wysokości 1112,04 zł rocznie.

* Opis sprawy ze stycznia 2018 r.