Jakie są stawki za służebność przesyłu?

Stawka wynagrodzenia za magistralę zależna od wielu czynników

Niestety nie odpowiem Panu wprost, jakie wynagrodzenie należy się w konkretnym przypadku, bowiem niniejsze zależy od bardzo wielu czynników, a niekiedy konieczne jest zasięgnięcie opinii rzeczoznawcy w sprawie. Zgodnie z treścią art. 305² Kodeksu cywilnego:

„§ 1. Jeżeli właściciel nieruchomości odmawia zawarcia umowy o ustanowienie służebności przesyłu, a jest ona konieczna dla właściwego korzystania z urządzeń, o których mowa w art. 49 § 1, przedsiębiorca może żądać jej ustanowienia za odpowiednim wynagrodzeniem.
§ 2. Jeżeli przedsiębiorca odmawia zawarcia umowy o ustanowienie służebności przesyłu, a jest ona konieczna do korzystania z urządzeń, o których mowa w art. 49 § 1, właściciel nieruchomości może żądać odpowiedniego wynagrodzenia w zamian za ustanowienie służebności przesyłu”.

Ustanowienie służebności przesyłu za wynagrodzeniem

Służebność przesyłu może być ustanowiona na podstawie art. 305² jedynie za wynagrodzeniem, chyba że właściciel nieruchomości, która ma być obciążona, w sposób wyraźny zrzeknie się wynagrodzenia. Wysokość wynagrodzenia z tytułu ustanowienia służebności przesyłu na podstawie art. 305² powinna uwzględniać przede wszystkim spadek wartości użytkowej nieruchomości, która będzie obciążona taką służebnością. Czynnikami, które mogą wywierać wpływ na jego wielkość, są: 

1. charakter nieruchomości, która ma być obciążona – położenie, rodzaj, rozmiar, kształt;
2. jej społeczno-gospodarcze przeznaczenie ujęte w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego albo w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego, a w ich braku właściwości terenu i sposób korzystania z nieruchomości sąsiednich;
3. utrata pożytków;
4. zakres ograniczenia w prawie rozporządzania, swobodnego decydowania o przeznaczeniu i zagospodarowaniu nieruchomości, która ma być obciążona;
5. zakres i sposób ingerencji przedsiębiorcy w prawa właściciela nieruchomości, która ma być obciążona;
6. zakres i sposób pozbawienia władztwa nad nieruchomością, która ma być obciążona;
7. umiejscowienie urządzeń;
8. trwałość i nieodwracalność obciążenia w dłuższej perspektywie (por. post. SN z 8.2.2013 r., sygn. akt IV CSK 317/12; post. SN z 27.2.2013 r., sygn. akt IV CSK 440/12).

Wysokość wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu może być odpowiednio zmniejszona, gdy jej ustanowienie służy również zwiększeniu użyteczności nieruchomości obciążanej. Górną granicą wynagrodzenia z tytułu ustanowienia służebności przesyłu powinna być co do zasady wartość zajętej nieruchomości (post. SN z 18.4.2012 r., sygn. akt V CSK 190/11).

Indywidualne ustalanie wynagrodzenia za służebność

Kodeks cywilny nie normuje sposobu ustalenia wynagrodzenia za ustanowienie służebności, w tym także służebności przesyłu (post. SN z 9.7.2015 r., sygn. akt I CSK 629/14). Wynagrodzenie powinno zostać każdorazowo ustalone w sposób zindywidualizowany oraz – jak już wskazano – proporcjonalny do stopnia ingerencji w prawo własności, z zachowaniem kryteriów obiektywnych. Zdaniem SN „wynagrodzenie powinno być ekwiwalentne, ustalane każdorazowo indywidualnie i dostosowane do okoliczności istotnych w danej sprawie, z uwzględnieniem stopnia faktycznej i prawnej uciążliwości, której doznaje właściciel nieruchomości. Należy je określać proporcjonalnie do stopnia ingerencji w treść prawa własności, w sposób adekwatny do ograniczeń spowodowanych ustanowieniem służebności” (post. SN z 9.8.2016 r., sygn. akt II CSK 770/15; post. SN z 20.4.2017 r., II CSK 505/16). W dotychczasowym orzecznictwie zostały wypracowane kryteria dotyczące zapewnienia wynagrodzeniu za ustanowienie służebności przesyłu „odpowiedniości” w rozumieniu art. 3052 § 2 Kodeksu cywilnego. Powyższe kryteria zostały przedstawione powyżej i na ich podstawie, strony, a w przypadku sporu także sąd, winny oceniać wysokość wynagrodzenia.

Wynagrodzenie okresowe na czas istnienia obciążenia

Trwałość utrudnień i istotnych ograniczeń w eksploatacji nieruchomości uzasadniać będzie zazwyczaj przyznanie wynagrodzenia okresowego przez cały okres istnienia obciążenia, a nawet stanowić podstawę ustalenia czasu trwania służebności. W takim bowiem przypadku daleko idące ograniczenie możliwości wytyczania uprawnień właścicielskich oraz brak rzeczowego powiązania istnienia służebności ze świadczeniem wynagrodzenia okresowego czyni wątpliwą dopuszczalność ustanowienia służebności ad infinitum (zob. Nb 73 do art. 285). Wynagrodzenie jednorazowe nie powinno odpowiadać pełnej wartości obciążonej nieruchomości, skoro powstałe ograniczone prawo rzeczowe nie pozbawia właściciela jego prawa, a także władania rzeczą w zakresie wykraczającym poza potrzebę istnienia służebności. Trudno natomiast byłoby przyjąć możliwość zasądzenia wynagrodzenia jednorazowego w razie istotnego i trwałego ograniczenia wykonywania własności, w szczególności wówczas, gdyby urządzenie przesyłowe miało istnieć na całej lub istotnej części nieruchomości. Jak wskazuje Sąd Najwyższy: „(…) muszą zawodzić kryteria ustalania wysokości wynagrodzenia za korzystanie z nieruchomości oparte wyłącznie na układzie odpowiednich cen rynkowych właściwych dla najmu lub dzierżawy gruntu, które są adekwatne w sytuacjach, kiedy wynajmujący lub wydzierżawiający zostają zupełnie pozbawieni fizycznego władztwa nad rzeczą. W ramach obiektywnych kryteriów można natomiast zastosować odpowiednie ceny rynkowe za korzystanie z nieruchomości w zakresie służebności, których wysokość powinna uwzględniać stopień ingerencji w treść prawa własności” (wyrok SN z 3.2.2010 r., sygn. akt II CSK 444/09).

W nowszym orzecznictwie wskazuje się też, że wynagrodzenie „w pierwszej kolejności ma (…) odpowiadać wartości świadczenia spełnionego na rzecz strony obowiązanej do jego zapłaty lub korzyści, którą obowiązany uzyskał w związku ze świadczeniem spełnionym wzajemnie, co nie oznacza, że nie może ono odpowiadać wysokości uszczerbku w majątku uprawnionej osoby, o ile tylko powstaje on w związku z sytuacją rodzącą obowiązek zapłaty. Niezapłacenie wynagrodzenia w tych relacjach, w których zasadnie go zażądano prowadzi do zachwiania równowagi ekonomicznej między stronami, gdyż ten, kto nie zapłacił wynagrodzenia za spełnione na jego rzecz świadczenie lub prawo, z którego skorzystał, uzyskuje korzyść kosztem majątku uprawnionego do wynagrodzenia”. Ponadto wynagrodzenie jednorazowe „powinno stanowić ekwiwalent wszystkich korzyści, których właściciel nieruchomości zostanie pozbawiony w związku z jej obciążeniem. Powinno ono też pokryć wszystkie niedogodności, jakie w przyszłości dotkną właściciela obciążonej nieruchomości w związku z ustanowieniem służebności” (postanowienie SN z 8.2.2013 r., sygn. akt IV CSK 317/12). W orzecznictwie trafnie przyjmuje się też, że wynagrodzenie powinno być ustalane każdorazowo indywidualnie i dostosowane do okoliczności istotnych w danej sprawie oraz stanowi świadczenie niemające charakteru odszkodowawczego (zob. też post. SN z 9.10.2013 r., sygn. akt CSK 491/12).

Negocjowanie stawki za magistralę ciepłowniczą

Jak Pan więc widzi, możliwości w niniejszej sprawie jest wiele. Z doświadczenia podnoszę, iż w pierwszej kolejności powinien uzgodnić Pan z przedsiębiorca przesyłowym stawkę i dalej ją negocjować, aż do uznania, iż powyższe przesłanki i szkoda została pokryta. W przypadku sporu pomocna jest opinia rzeczoznawcy, który w sposób dokładny dokonana wyliczenia wynagrodzenia – w oparciu o ww. parametry.