Jakie konsekwencje za brak inwentaryzacji?

Obowiązek sporządzenia spisu z natury

Faktycznie ustawa o zryczałtowanym podatku dochodowym nakłada na podatników obowiązek sporządzenia spisu z natury. Jak stanowi art. 20 ustawy, podatnicy są obowiązani sporządzić spis z natury towarów handlowych, materiałów (surowców) podstawowych i pomocniczych, półwyrobów, produkcji w toku, wyrobów gotowych, braków i odpadków, zwany dalej „spisem z natury”, na dzień zaprowadzenia ewidencji oraz na koniec każdego roku podatkowego.

Dodatkowo należy wskazać, że zgodnie z art. 15 ustawy podatnicy są także zobowiązani posiadać i przechowywać dowody zakupu towarów.

Obowiązek sporządzenia spisu z natury ma istotne znaczenie w kontekście weryfikowania rzetelności prowadzonej przez podatnika ewidencji przychodów. Porównanie bowiem danych wynikających z przechowywanych dowodów zakupu z ewidencją przychodów oraz wartością spisu (bieżącego oraz z lat poprzednich) pozwala na ocenę, czy prowadzona przez podatnika ewidencja przychodów jest rzetelna.

Co powinien zawierać spis z natury?

Spis z natury powinien zawierać co najmniej następujące dane: nazwisko i imię właściciela zakładu (nazwę firmy), datę sporządzenia spisu, numer kolejny pozycji arkusza spisu z natury, szczegółowe określenie towaru i innych składników wymienionych w ust. 1, jednostkę miary, ilość stwierdzoną w czasie spisu, cenę w złotych i groszach za jednostkę miary, wartość wynikającą z przemnożenia ilości towaru przez jego cenę jednostkową, łączną wartość spisu z natury oraz klauzulę „Spis zakończono na pozycji…”, podpisy osób sporządzających spis oraz podpis właściciela zakładu (wspólników). Po sporządzeniu spisu jego wartość powinna być wpisana do ewidencji przychodów.

Brak dokumentów zakupowych przy inwentaryzacji

Ponadto ustawa wskazuje, że wyceny towarów i materiałów ujętych w spisie natury dokonuje się według cen zakupu. W Pana przypadku brak dowodów zakupu, w związku z czym nie można ustalić ceny. Jak jest wskazuje art. 20 ust. 3 ustawy, podatnik wycenia towary i inne składniki majątku objęte spisem z natury według cen zakupu albo według cen rynkowych z dnia sporządzenia spisu, jeżeli są one niższe od cen zakupu, a także gdy nie jest możliwe ustalenie ceny zakupu.

W konsekwencji do wyceny należy stosować wartości rynkowe. Przepisy ustawy nie definiują pojęcia ceny rynkowej. Przyjmuje się jednak, że cena rynkowa to cena stosowana w obrocie rzeczami lub prawami tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem ich stanu i stopnia zużycia oraz czasu i miejsca odpłatnego zbycia (por. pismo Naczelnika Urzędu Skarbowego w Rawiczu z dnia 18 stycznia 2007 r., PD/415-5/07).

Z uwagi na fakt, że w zakresie podatku ryczałtowego opodatkowaniu podlega wyłącznie przychód, koszty zakupu towarów i materiałów nie wpływają na rozliczenie podatku. Spisu z natury nie wykazuje się w zeznaniu rocznym PIT-28. Jak już zostało wskazane, ideą sporządzenia takiego spisu (jak i obowiązku przechowywania dowodów zakupu) jest określenie, czy ewidencja przychodu jest prowadzona w sposób prawidłowy.

Jakie konsekwencje wywołuje brak spisu z natury?

Można tu wymienić dwa aspekty.

Po pierwsze w razie ewentualnej kontroli z US urzędnicy mogą stwierdzić, że ewidencja przychodu była prowadzona błędnie, przez co i wysokość przychodu (oraz podatku) została określona niewłaściwie. W takim przypadku organ może określić wysokość przychodu w drodze oszacowania. Stanowi o tym art. 17 ustawy, gdzie czytamy, że w przypadku nieprowadzenia ewidencji lub prowadzenia jej niezgodnie z warunkami wymaganymi do uznania jej za dowód w postępowaniu podatkowym organ podatkowy określi wartość niezewidencjonowanego przychodu, w tym również w formie oszacowania, i określi od tej kwoty ryczałt.

Po drugie, zgodnie z art. 61 Kodeksu karnego skarbowego kto nierzetelnie lub wadliwie prowadzi księgi, podlega karze grzywny. Oznacza to, że dodatkowo może Pan ponieść odpowiedzialność karnoskarbową. Warto zaznaczyć, że wykroczenia skarbowe przedawniają się po roku od dnia ich popełnienia.

Na koniec pojawia się pytanie, co robić? Spis z natury powinien być przechowywany razem z ewidencją przychodu. Żaden przepis nie wymaga, aby spis taki przesyłać do urzędu skarbowego. Zgłoszenie zawiadomienia do urzędu skarbowego, że nie prowadził Pan takiego spisu, może narazić Pana na kontrolę podatkową. Jedynym wyjściem w takiej sytuacji jest przyjęcie wartości rynkowej, ponieważ dowodów zakupów brak. Podejrzewam, że nie będzie problemu z udowodnieniem, jaka była wartość rynkowa zakupów w razie ewentualnej kontroli podatkowej (np. poprzez porównanie cen internetowych towarów podobnych).