Jaki jest zakres tego pełnomocnictwa?

Rodzaje pełnomocnictw

Przystępując do odpowiedzi w opisanej sprawie, należy w pierwszej kolejności przedstawić stosowne regulacje dotyczące pełnomocnictwa, których znajomość jest niezbędna do zrozumienia tej instytucji.

I tak, zgodnie z art. 98 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (j.t. Dz. U. z 2014 r., poz. 121 – dalej K.c.): „Pełnomocnictwo ogólne obejmuje umocowanie do czynności zwykłego zarządu. Do czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu potrzebne jest pełnomocnictwo określające ich rodzaj, chyba że ustawa wymaga pełnomocnictwa do poszczególnej czynności”.

Z przepisu tego wynika, iż ustawodawca wprowadził trzy rodzaje pełnomocnictw, tj.:

1. pełnomocnictwo ogólne do czynności zwykłego zarządu;
2. pełnomocnictwo do czynności prawnych określonego rodzaju (pełnomocnictwo rodzajowe);
3. pełnomocnictwo do poszczególnej czynności prawnej (pełnomocnictwo szczególne).

Pełnomocnictwo ogólne obejmuje umocowanie pełnomocnika do dokonywania czynności zwykłego zarządu. Pojęcie czynności zwykłego zarządu nie zostało zdefiniowane i należy je interpretować w porównaniu z innymi ustawami.

Czynności przekraczające zwykły zarząd, to czynności do których wymagane jest pełnomocnictwo rodzajowe, a także można stwierdzić, iż to czynności do których ustawa wymaga zachowania określonych warunków dopuszczalności danej czynności, np. zezwolenie sądu, uchwała zebrania właścicieli lokali itp.

Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 4 listopada 1998 r. (sygn. akt II CKN 866/97), wypowiedział się na temat pełnomocnictwa rodzajowego stanowiąc, że: „Pełnomocnictwo rodzajowe powinno określać rodzaj czynności prawnej objętej umocowaniem oraz jej przedmiot. Jeżeli rodzaj czynności prawnej nie jest w pełnomocnictwie określony w sposób wyraźny, dla ustalenia rzeczywistej woli reprezentowanego mają zastosowanie reguły interpretacyjne obowiązujące przy tłumaczeniu oświadczeń woli (art. 56 i 65 K.c.).”

Niezmiernie istotne w tym wyroku było stwierdzenie, iż w przypadku problemów interpretacyjnych związanych z zakresem umocowania pełnomocnika należy badać, do czego mocodawca chciał upoważnić pełnomocnika.

Różnica między pełnomocnictwem ogólnym a pełnomocnictwem rodzajowym

Na uwagę zasługuje również wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 16 stycznia 2014 r. (sygn. akt I ACa 1080/13), w którym sąd podjął się rozróżnieniu między pełnomocnictwem ogólnym, a rodzajowym, prezentując następujący pogląd:

„Kryterium rozróżnienia między pełnomocnictwem ogólnym a gatunkowym zasadza się na tym, że pierwsze nie określa w ogóle ani nie wyodrębnia tych czynności prawnych do jakich pełnomocnik został umocowany, stwarzając dla niego generalne upoważnienie do działania w imieniu mocodawcy we wszelkich sferach jego działalności. Natomiast pełnomocnictwo gatunkowe (rodzajowe) określa rodzaj czynności prawnych do zdziałania których w imieniu mocodawcy uprawniony jest jego pełnomocnik. Zakresem umocowania obejmuje ono dokonywanie w imieniu mocodawcy czynności prawnych należących do określonej ich kategorii. Może ono zostać ograniczone przez wskazanie dodatkowych cech takiej czynności prawnej, w szczególności jej przedmiotu lub podmiotu będącego drugą stroną umowy. Dochodzi wówczas do doprecyzowania zakresu umocowania pełnomocnika (np. zawieranie umów sprzedaży czy umów leasingu rzeczy określonego rodzaju, zawieranie umów sprzedaży z konsumentami). Również w przypadku tego pełnomocnictwa zakresem umocowania mogą być objęte inne niż czynności prawne czyny zgodne z prawem, będące zdarzeniami prawnymi (np. kierowanie do dłużników wezwań określonego rodzaju).”

Mając powyższe na uwadze, można stwierdzić, iż udzielone przez Panią i siostrę pełnomocnictwo jest pełnomocnictwem rodzajowym, bowiem określa rodzaj czynności, do których umocowany został pełnomocnik.

Ponadto pełnomocnictwa nie należy interpretować rozszerzająco, a zatem skoro w treści pełnomocnictwa nie było upoważnienie do zaciągania zobowiązań pieniężnych, to Pani mama i ciocia nie mogły zawierać takich umów ze skutkiem dla Pani i siostry. W mojej ocenie udzielone mamie i cioci pełnomocnictwo nie obejmuje zaciągania zobowiązań finansowych czy też podpisywanie ze skutkiem dla Pani i siostry np. umowy pożyczki.

Przekroczenie uprawnień przez pełnomocnika

Skutek przekroczenia zakresu umocowania uregulowany został w art. 103 § 1 K.c., zgodnie z którym: „Jeżeli zawierający umowę jako pełnomocnik nie ma umocowania albo przekroczy jego zakres, ważność umowy zależy od jej potwierdzenia przez osobę, w której imieniu umowa została zawarta”.

W danym stanie faktycznym mamy do czynienia z przekroczeniem zakresu umocowania, a zatem ważność zawartej przez mamę i ciocię ze skutkiem dla Pani i siostry umowy pożyczki, kredytu itp., czyli umowy, do której pełnomocnik nie był umocowany, uzależniona jest od potwierdzenia jej przez Panią i siostrę.

Potwierdzenie może zostać dokonane w sposób doraźny np. pismem bądź też dorozumiany, czyli w sytuacji gdy przystępują Panie do realizacji umowy zawartej przez pełnomocnika, np. w postaci spłaty rat pożyczki, kredytu. W przypadku potwierdzenia umowy staje się ona skuteczna i ważna od chwili jej zawarcia.

Odmowa mocodawcy potwierdzenia umowy podpisanej przez pełnomocnika

Odmowa potwierdzenia umowy powoduje nieważność umowy od chwili zawarcia.

Należy również wyjaśnić, iż Kodeks cywilny nie wskazuje terminu, w jakim umowa winna być potwierdzona, jednakże ma to być termin odpowiedni czyli taki, w którym umowa zostanie przekazana mocodawcy do zapoznania, analizy i podjęcia decyzji. Bezskuteczny upływ wyznaczonego terminu powoduje, że czynność prawna staje się nieważna, czyli mamy skutek taki sam jak w przypadku odmowy potwierdzenia umowy.

Proszę zauważyć, iż stosownie do art. 103 § 2 K.c. „W braku potwierdzenia ten, kto zawarł umowę w cudzym imieniu, obowiązany jest do zwrotu tego, co otrzymał od drugiej strony w wykonaniu umowy, oraz do naprawienia szkody, którą druga strona poniosła przez to, że zawarła umowę nie wiedząc o braku umocowania lub o przekroczeniu jego zakresu.”

Zobowiązanie do naprawienia szkody, o którym mowa w wymienionym przepisie, obejmuje przede wszystkim wszystkie koszty, jakie poniesione zostały przez drugą stronę w celu zawarcia umowy.

Jeżeli chciałyby Panie np. udzielić teraz pełnomocnictwa innej osobie, należałoby najpierw odwołać pełnomocnictwo udzielone mamie i cioci, zażądać jego zwrotu i ustanowić wybraną osobę pełnomocnikiem w odrębnym nowym pełnomocnictwie.