Jak udowodnić stalking i inwigilację?

Ściganie przestępstwa na wniosek pokrzywdzonego

W pierwszej kolejności podnieść należy, iż zasadnym jest ustalenie, czy złożyliście Państwo wniosek, a następnie wydane zostało postanowienie o odmowie wszczęcia dochodzenia, czy też funkcjonariusz Policji wskazał Państwu słownie, iż przesłanka do pociągnięcia sąsiada do odpowiedzialności karnej z art. 190a § 1 K.k. nie występuje, a wówczas Pani odstąpiła od dalszych czynności.

Istotna z punktu widzenia interesu Pani i rodziny jest treść art. 190a K.k., zgodnie z którym:

„Art. 190a. § 1. Kto przez uporczywe nękanie innej osoby lub osoby jej najbliższej wzbudza u niej uzasadnione okolicznościami poczucie zagrożenia lub istotnie narusza jej prywatność, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

§ 2. Tej samej karze podlega, kto, podszywając się pod inną osobę, wykorzystuje jej wizerunek lub inne jej dane osobowe w celu wyrządzenia jej szkody majątkowej lub osobistej.

§ 3. Jeżeli następstwem czynu określonego w § 1 lub 2 jest targnięcie się pokrzywdzonego na własne życie, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.

§ 4. Ściganie przestępstwa określonego w § 1 lub 2 następuje na wniosek pokrzywdzonego.”

Wyraźnie podkreślić należy, iż zarówno przestępstwo, o którym mowa w art. 190a i art. 190 K.k. ścigane jest na wniosek pokrzywdzonego. Innymi słowy, aby organa ścigania podjęły jakiekolwiek czynności, niezbędne jest złożenie stosownego wniosku w formie pisemnej lub ustnej.

Naruszenie prywatności innej osoby przez jej uporczywe i nieustanne dręczenie

Wskazać należy na stanowisko doktryny, mianowicie że „w razie wystąpienia skutku polegającego na naruszeniu prywatności innej osoby przez jej uporczywe, nieustanne dręczenie ustawodawca wymaga dodatkowo, aby było ono verba legis – „istotne”. Wyklucza to zatem przyjęcie, że w grę wchodzi stalking, gdy ingerencja w sferę prywatności innej osoby będzie się mieściła „w granicach normy”, a formy niepokojenia będą błahe i zwyczajowo akceptowane. Wobec tak sformułowanego przepisu oczywiste nasuwa się pytanie o owe granice. Przyjęcie, że wyznaczają je szeroko pojęte zasady współżycia społecznego, nie wydaje się wystarczające. Przykładowo bowiem, wysłanie wiadomości tekstowej czy nawiązanie połączenia telefonicznego z zasady wiąże się z wkroczeniem w sferę prywatności innej osoby. W granicach akceptowanych przez tę osobę nie stanowi ono zachowania bezprawnego, i to nawet wówczas, gdy odbywa się „ponad przeciętną miarę”, uwzględniając częstotliwość wysyłania SMS-ów, czas trwania rozmowy, nocną porę rozmowy telefonicznej itp. W takiej sytuacji ewentualne stosowanie art. 190a § 1 K.k. będzie wyłączone z uwagi na akceptację takiego zachowania przez drugą osobę (zgoda jako swoisty kontratyp pozaustawowy). Sprawca przestępstwa uporczywego nękania musi mieć zatem świadomość, że jego zachowanie stanowi istotne naruszenie prywatności innej osoby”¹.

Stwarzanie innej osobie poczucia zagrożenia przez swoje działanie

Do istoty uporczywości należą swoiste skutki, jakie w odczuciu pokrzywdzonego wywołuje swoim zachowaniem stalker. Warunkiem koniecznym jest wzbudzenie u odbiorcy poczucia zagrożenia lub spowodowania istotnego naruszenia prywatności. Wyraźnie zatem podnieść należy, iż nie tylko zagrożenie życia, ale także naruszenie prywatności jest wskazane w treści art. 190a § 1 K.k. Istotnym jest jednak podkreślenie, iż poczucie zagrożenia winno być obiektywnie odczuwalne, tj. każda racjonalna osoba odczuła by je w sposób podobny.

„Znamię uporczywości, którym posłużono się w art. 190a § 1 K.k., wymaga od sprawcy na tyle negatywnego nastawienia, że nie jest możliwe dopuszczenie się tego przestępstwa przy braku chęci, a jedynie przez przewidywanie możliwości jego popełnienia i godzenie się na realizację znamion typu czynu zabronionego przez sprawcę. Innymi słowy, uporczywy charakter czynu wyklucza zachowanie z zamiarem ewentualnym (wynikowym). Zastrzec jednak wypada, że element podmiotowy, którego wymaga wykładnia znamienia uporczywości, nabierze szczególnego znaczenia, gdy chodzi o stalking. »Zła wola« czy »negatywne nastawienie« sprawcy w tej sytuacji powinny być interpretowane przede wszystkim przez pryzmat obiektywnych okoliczności, a nie nastawienia sprawcy do pokrzywdzonego i podejmowanego względem niego zachowania. W takim wypadku o elemencie tym będzie świadczyło podejmowanie bezprawnego zachowania mimo świadomości, że jest ono niechciane przez adresata”².

Jak udowodnić stalking?

Dowodem w sprawie mogą być maile, rejestry telefonów, zeznania świadków, nagrania na telefon komórkowy lub dyktafon. Dokumentem w znaczeniu procesowym jest wyrażenie myśli w postaci pisemnej, bez względu na rodzaj użytych znaków graficznych i bez względu na to, na jakim podłożu została ona utrwalona, jeżeli zawiera informacje mogące mieć znaczenie dla prowadzonej sprawy karnej. Dotychczasowa praktyka pokazuje, iż organy ścigania różnie traktowały maile. Należy mieć jednak na uwadze, iż w przypadku przestępstwa stalkingu polegającego między innymi na uporczywym i wbrew woli osoby pokrzywdzonej wysyłaniu korespondencji także w postaci elektronicznej wskazać należy, że organy ścigania będą zmuszone inaczej traktować tego rodzaju „dokumenty”. Nie jest również wykluczone, iż ustawodawca dokona nowelizacji wspomnianego przepisu (art.115 § 14 K.k.) lub wprowadzi nowe przepisy w Kodeksie postępowania karnego w rozdziale dotyczącym dowodów, wprowadzając niejako uregulowania w tym zakresie. Winna Pani zachować wszystkie przychodzące na Pani skrzynkę odbiorczą maile, jeśli i w takiej formie sąsiad szykanuje Państwa. Warto zgrywać takie pliki na nośnik pamięci. Należy także liczyć się z dowodami z osobowych źródeł dowodowych, tj. świadków. Należy pamiętać, iż Policja nie ma kompetencji do samodzielnego działania w tego rodzaju sprawach. Postanowienie zarówno o odmowie wszczęcia dochodzenia, jak i postanowienie o umorzeniu postępowania wymaga zaaprobowania przez prokuratora nadzorującego sprawę.

Poza wskazanymi powyżej dowodami w formie pisemnej niezwykle istotnymi będą zeznania świadków np. przyjaciółek, koleżanek z pracy i innych osób (pozostałych sąsiadów), którzy mają wiedzę w tym przedmiocie. Można również dokonywać print screen obrazu z mailem. Proszę zacząć zapisywać dzień i godzinę kiedy zdarzają się np. telefony, albowiem w znacznym stopniu ułatwi to pracę Policji, która po złożeniu wniosku podejmie czynności sprawdzające i podejmie decyzję o wszczęciu dochodzenia bądź też odmowie wszczęcia.

Wniosek o ściganie powinien być jednak złożony nie na Policji (choć jest taka możliwość), lecz w prokuraturze. W chwili obecnej po zmianie przepisów prokurator nadzorujący postępowanie przygotowawcze nie musi zatwierdzać postanowienia o wszczęciu dochodzenia. Innymi słowy, może się zdarzyć tak, że prokurator zapoznaje się ze sprawą w chwili, kiedy Policja wyda postanowienie o umorzeniu dochodzenia lub odmowie wszczęcia dochodzenia. Złożenie wniosku o ściganie w biurze podawczym prokuratury pozwoli przenieść ciężar postępowania na prokuraturę, a to z kolei powoduje, iż prokurator przekaże sprawę Policji, ale uprzednio wyda zarządzenie, na mocy którego zleci dokonanie określonego rodzaju czynności.

Innymi słowy, koniecznym będzie wskazanie, iż Pani i rodzina czujecie się „zaszczuci”, a to z kolei powoduje, iż Państwa prywatność jest w znacznym stopniu ograniczona i naruszona.

Wszczęcie dochodzenia pozwoli Pani jako pokrzywdzonej złożyć wnioski dowodowe o przesłuchanie określonych świadków.

----------------------------------

1. Golonka Anna, artykuł, „Prokuratura i Prawo”, 2012.1.88, Uporczywe nękanie jako nowy typ czynu zabronionego

2. Golonka Anna, artykuł, „Prokuratura i Prawo” 2012.1.88, Uporczywe nękanie jako nowy typ czynu zabronionego