Jak rozwiązać umowę zawartą przez telefon?

Czy przedsiębiorca może rozwiązać umowę zawartą przez telefon?

W opisanym stanie faktycznym mamy do czynienia z zawarciem umowy za pomocą środków porozumiewania się na odległość (zawarcie umowy przez telefon). Teraz postanowiła Pani zrezygnować z umowy, chce ją Pani wypowiedzieć.

Z pytania wynika, że do zawarcia umowy doszło między dwoma przedsiębiorcami. W związku z tym w sprawie nie będą miały zastosowania przepisy dotyczące umów zawieranych na odległość zawarte w ustawie z dnia 02.03.2000 r. o ochronie niektórych praw konsumentów oraz o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny.

Przypominam, że konsumentem jest osoba fizyczna dokonująca czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową. Zatem osoba fizyczna zawierająca umowę na odległość, ale na potrzeby prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej lub zawodowej, nie będzie mogła skorzystać ze szczególnej ochrony prawnej przyznanej konsumentom we wskazanej wyżej ustawie. W przedmiotowej sprawie zastosowanie znajdą więc przepisy Kodeksu cywilnego (K.c.).

Zawarcie umowy w trybie złożonej oferty

W opisanym stanie faktycznym doszło do zawarcia umowy w trybie złożonej oferty. Zgodnie z art. 66 K.c. oświadczenie drugiej stronie woli zawarcia umowy stanowi ofertę, jeżeli określa istotne postanowienia tej umowy. Jeżeli oferent nie oznaczył w ofercie terminu, w ciągu którego oczekiwać będzie odpowiedzi, oferta złożona w obecności drugiej strony albo za pomocą środka bezpośredniego porozumiewania się na odległość przestaje wiązać, gdy nie zostanie przyjęta niezwłocznie; złożona w inny sposób przestaje wiązać z upływem czasu, w którym składający ofertę mógł w zwykłym toku czynności otrzymać odpowiedź wysłaną bez nieuzasadnionego opóźnienia.

Zawarcie umowy wymaga złożenia przez jej strony zgodnych oświadczeń woli. Skutek taki może zostać osiągnięty przy zastosowaniu różnych trybów. Ofertowy tryb charakteryzuje się tym, że na zawarcie umowy składają się wyraźnie wyodrębnione oświadczenia woli stron: stanowcza propozycja jednej ze stron zawarcia umowy, czyli oferta, oraz akceptacja tej propozycji przez drugą stronę, czyli przyjęcie oferty.

Czy zawarcie umowy przez telefon jest wiążące?

Oferta powinna wyrażać stanowczą wolę zawarcia umowy. Oznacza to, że wyrażona w niej propozycja zawarcia umowy powinna być tak sformułowana, że do zawarcia umowy potrzebne jest wyłącznie oświadczenie o przyjęciu oferty wprost. Oferta może w zasadzie zostać złożona w każdy sposób, przez każde zachowanie ujawniające dostatecznie wolę oferenta zawarcia umowy o określonej treści. Może ona zostać złożona wprost, w sposób dorozumiany oraz przez zachowanie, które przepis prawa nakazuje traktować jako ofertę (np. art. 543 Kodeksu cywilnego – wystawienie rzeczy w miejscu sprzedaży na widok publiczny z oznaczeniem ceny). Może ona przybrać postać wypowiedzi słownej (ustnej lub pisemnej) albo czynności będącej w istocie wykonaniem umowy.

Co istotne, oferta powinna określać istotne postanowienia proponowanej umowy. Pod tym pojęciem należy rozumieć przedmiotowo istotne elementy umowy (essentialia negotii), a więc te postanowienia, które decydują o istocie danej umowy, indywidualizują ją pod względem prawnym spośród innych umów. Bez ich określenia dana umowa nie może dojść do skutku. Rodzaj i zakres istotnych postanowień umowy zależą od tego, jaki stosunek prawny mają one kreować. Generalnie przyjmuje się, że treść oferty powinna stanowić podstawę do ustalenia z góry:

1. podmiotów (stron) proponowanej umowy,
2. jej przedmiotu, czyli powinnego zachowania, którego umowa dotyczy (w stosunkach zobowiązaniowych chodzi o wskazanie świadczenia dłużnika), oraz
3. treści stosunku umownego, którą wyznaczają poszczególne prawa i obowiązków stron.

Poszczególne elementy proponowanej umowy nie muszą być wskazane w treści głównego dokumentu ofertowego, kierowanego do określonego lub nieokreślonego adresata. W praktyce można sobie wyobrazić odwołanie do cenników, ogólnych warunków umów, regulaminów czy też określonych katalogów lub prospektów wykorzystywanych przez oferenta. Zasadą jest, że takie pomocnicze materiały powinny być dołączone do oferty, stanowiąc jej część składową.

W sytuacjach wątpliwych konieczne jest ustalenie w drodze wykładni (art. 65 § 1 K.c.), czy złożone oświadczenie jest ofertą, czy ma inny charakter (np. zaproszenie do zawarcia umowy). Zgodnie z art. 65 § 1 K.c. oświadczenie woli należy tak tłumaczyć, jak tego wymagają ze względu na okoliczności, w których złożone zostało, zasady współżycia społecznego oraz ustalone zwyczaje.

Przyjęcie oferty firmy reklamowej w czasie rozmowy telefonicznej

Zakładam, że w przedmiotowej sprawie zostały Pani przedstawione telefonicznie wszystkie istotne warunki umowy, a w szczególności została Pani poinformowana o istnieniu regulaminu, który powinien stanowić nierozłączną część umowy.

Z pytania wynika, że dała się Pani namówić i przyjęła Pani ofertę firmy reklamowej, przez co doszło do zawarcia umowy (przez telefon). Jak zauważył Sąd Apelacyjny w Lublinie w wyroku z dn. 30.09.1998 r. (I ACa 281/98), „złożenie oferty i nawet usilne nakłanianie do jej przyjęcia nie pozostaje w sprzeczności z dobrymi obyczajami. Zauważyć przy tym należy, że w art. 3 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji nie chodzi o ogólne pojęcie dobrych obyczajów, ale o dobre obyczaje kupieckie, to jest takie, jakie są przyjęte i akceptowane w obrocie gospodarczym”.

Z punktu widzenia prawa złożyła Pani więc oświadczenie woli, które wywołuje określone skutki prawne w postaci zawarcia umowy. Przyjęcie oferty jest jednostronnym oświadczeniem woli, które wyraża stanowczą wolę zawarcia umowy o proponowanej w ofercie treści. Oświadczenie takie w zasadzie zawsze jest składane określonemu adresatowi, którym jest oferent. Oświadczenie woli stanowiące przyjęcie oferty może zostać złożone w sposób dowolny, a więc przez każde zachowanie wyrażające w sposób dostateczny jego wolę zawarcia umowy na warunkach podanych w ofercie (art. 60 K.c.). Jego forma nie zależy od formy, w jakiej została złożona oferta. Ponieważ zawarcie umowy wymaga złożenia zgodnych oświadczeń woli przez strony, przyjęciem oferty jest takie oświadczenie, które wyraża wolę całkowitej i bezwarunkowej akceptacji jej treści.

Jak rozwiązać umowę zawartą przez telefon? Czy można taką umowę wypowiedzieć?

Generalnie, zawierając umowę, należy mieć na względzie rzymską zasadę, że umów należy dotrzymywać (łac. pacta sunt servanda). Wyjątek dotyczy m.in. sytuacji, gdy strony zastrzegły w określonym terminie prawo do odstąpienia od umowy.

Podstawę prawną do takiego działania stanowi art. 395 K.c., zgodnie z którym „można zastrzec, że jednej lub obu stronom przysługiwać będzie w ciągu oznaczonego terminu prawo odstąpienia od umowy. Prawo to wykonywa się przez oświadczenie złożone drugiej stronie.

W razie wykonania prawa odstąpienia umowa uważana jest za nie zawartą. To, co strony już świadczyły, ulega zwrotowi w stanie niezmienionym, chyba że zmiana była konieczna w granicach zwykłego zarządu. Za świadczone usługi oraz za korzystanie z rzeczy należy się drugiej stronie odpowiednie wynagrodzenie”.

Umowne prawo odstąpienia osłabia więź umowną przez wprowadzenie elementu niepewności, czy uprawniony wykorzysta przysługujące mu prawo odstąpienia.

Uprawniony może wykonać prawo odstąpienia przez oświadczenie o stosownej treści, jakie w wyznaczonym terminie składa drugiej stronie. Termin może być określany rozmaicie. Nie musi to być konkretna data. Może to być określone zdarzenie, które na pewno nastąpi.

Odstąpienie od umowy będzie skuteczne, jeżeli dotrze do drugiej strony najpóźniej w ostatnim dniu terminu. Z pytania wynika jednak, że nie dotrzymała Pani terminu odstąpienia od umowy. W związku z powyższym nie może Pani już skutecznie od umowy odstąpić.

Odstąpienie od umowy zawartej przez telefon

Zatem jak rozwiązać umowę, którą Pani zawarła przez telefon? Rozważyłbym możliwość uchylenia się od skutków prawnych złożonego przez Panią oświadczenia woli.

W tym miejscu pragnę zauważyć, że prawo dopuszcza możliwość uchylenia się od skutków prawnych oświadczenia woli złożonego pod wpływem błędu lub groźby. W tym celu należałoby wystosować (najlepiej listem poleconym) do wykonawcy oświadczenie o uchylenie się od skutków prawnych zmiany umowy. Błąd jest to wada oświadczenia woli, polegająca na tym, że składający je działa pod wpływem niezgodnego z prawdą wyobrażenia o rzeczywistości lub jej elemencie albo pod wpływem braku takiego wyobrażenia. Na marginesie dodam tylko, że nie każdy błąd uprawnia do uchylenia się od skutków prawnych złożonego oświadczenia woli. Po pierwsze, musi wystąpić błąd co do treści czynności prawnej, po drugie, musi to być błąd istotny. Błąd jest istotny, jeżeli zachodzi taka sytuacja, że gdyby składający oświadczenie woli nie działał pod wpływem błędu i oceniał sprawę rozsądnie, nie złożyłby oświadczenia tej treści.

Odpowiedź na pytanie, czy z takim błędem mamy do czynienia w Pani sprawie, wymaga rozważenia szczegółowo przez Panią wszystkich okoliczności sprawy.

Ponadto art. 82 Kodeksu cywilnego stanowi, iż „nieważne jest oświadczenie woli złożone przez osobę, która z jakichkolwiek powodów znajdowała się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli. Dotyczy to w szczególności choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego, chociażby nawet przemijającego, zaburzenia czynności psychicznych”.

Ustawodawca przyjął, że aby czynność prawna była skuteczna, musi być podjęta świadomie i swobodnie, czyli aby składający oświadczenie woli miał rozeznanie, jaki skutek chce osiągnąć przez swoje działanie oraz aby miał możliwość realizacji swej woli.

Na koniec proszę się zastanowić, czy otrzymała Pani fakturę VAT za wykonaną usługę. Firma realizująca usługę na Pani rzecz powinna zgodnie z przepisami podatkowymi wystawić fakturę VAT. W szczególności nie jest dopuszczalne uzależnienie wystawienia faktury od opłacenia usługi. Fakturę należy, co do zasady, wystawić najpóźniej siódmego dnia od dnia dostawy towaru lub wykonania usługi (niezależnie od uregulowania płatności).