Jak po kolei załatwić formalności po śmierci mamy?

Jak uregulować sprawy spadkowe po śmierci rodzica?

Na wstępie należy wyjaśnić, że Pani wraz z siostrą dziedziczycie w równych częściach cały spadek, który pozostawiła Pani mama po swojej śmierci, co wynika wprost z art. 931 Kodeksu cywilnego (w skrócie K.c.):

„§ 1. W pierwszej kolejności powołane są z ustawy do spadku dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek; dziedziczą oni w częściach równych. Jednakże część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż jedna czwarta całości spadku.

§ 2. Jeżeli dziecko spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego dzieciom w częściach równych. Przepis ten stosuje się odpowiednio do dalszych zstępnych”.

W pierwszej kolejności, aby uregulować sprawy spadkowe, należy przeprowadzić postępowanie spadkowe po zmarłej mamie (czyli uzyskać potwierdzenie nabycia spadku). Postępowanie spadkowe można przeprowadzić przed sądem lub przez notariuszem.

Przeprowadzenie postępowania spadkowego u notariusza

Do notariusza muszą stawić się wszyscy spadkobiercy ustawowi (czyli Pani z siostrą) osobiście, wówczas notariusz sporządzi akt poświadczenia dziedziczenia. Obowiązkowym warunkiem przeprowadzenia postępowania spadkowego u notariusza jest osobiste stawiennictwo. Wykaz dokumentów niezbędnych do sporządzenia aktu poświadczenia dziedziczenia:

• akt zgonu spadkodawcy,
• numer PESEL spadkodawcy oraz ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy (unieważniony dowód osobisty, zaświadczenie urzędu miejskiego/gminy),
• odpisy skrócone aktów urodzenia spadkobierców lub odpisy skrócone aktów małżeństwa spadkobierców, którzy zawarli związek małżeński i zmienili nazwisko,
• odpis skrócony aktu małżeństwa małżonka spadkodawcy (zamiast odpisu skróconego aktu urodzenia),
• testament spadkodawcy, jeśli taki jest,
• od 20 lutego 2011 roku zgodnie z treścią ustawy z dnia 26 czerwca 2009 roku o zmianie ustawy o księgach wieczystych i hipotece oraz niektórych innych ustaw notariusze sporządzający akty poświadczenia dziedziczenia zawiadamiają sąd właściwy do prowadzenia księgi wieczystej o każdej zmianie właściciela nieruchomości, dla której założona jest księga wieczysta, w związku z powyższym na spadkobiercach ciąży obowiązek wskazania wszystkich nieruchomości, których właścicielem/współwłaścicielem/użytkownikiem wieczystym/współużytkownikiem wieczystym/uprawnionym/współuprawnionym był spadkodawca poprzez wskazanie numeru księgi wieczystej nieruchomości i sądu, który tą księgę prowadzi.

Ile kosztuje notarialne poświadczenie dziedziczenia?

Koszty związane z notarialnym poświadczeniem dziedziczenia zależą od liczby osób stawiających do aktu oraz od zakresu czynności dokonywanych przez notariusza i wynoszą za:

• protokół z otwarcia i ogłoszenia testamentu – 50 zł,
• protokół z przyjęcia lub odrzucenia spadku (jeżeli od dnia otwarcia spadku (śmierci spadkodawcy) nie upłynęło sześć miesięcy, chyba że oświadczenia tej treści zostały już przez spadkobierców uprzednio złożone)  – 50 zł od każdej osoby składającej oświadczenie,
• protokół dziedziczenia – 100 zł,
• akt poświadczenia dziedziczenia – 50 zł,
• wypisy – w zależności od ich liczby oraz liczby stron (strona – 6 zł).

W celu wyliczenia dokładnego wynagrodzenia notariusza za sporządzenie aktu poświadczenia dziedziczenia warto skontaktować się z konkretną kancelarią notarialną.

Postępowanie spadkowe przed sądem

Dobrym wyjściem jest też postępowanie przed sądem (chociaż jest tańsze, ale może dłużej trwać). Postępowanie mające doprowadzić do stwierdzenia nabycia spadku w sądzie wszczyna się poprzez złożenie w sądzie rejonowym, właściwym ze względu na ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy, wniosku o stwierdzenie nabycia spadku.

We wniosku o stwierdzenie nabycia spadku należy podać:

• oznaczenie właściwego wydziału cywilnego sądu rejonowego, do którego wniosek jest kierowany;
• imię i nazwisko oraz dokładny adres wnioskodawcy;
• wykaz uczestników postępowania, przez których rozumiemy wszystkie osoby powołane do dziedziczenia na mocy testamentu i ustawy, wraz z ich dokładnymi adresami zamieszkania;
• tytuł „Wniosek o stwierdzenie nabycia spadku po [imię i nazwisko zamarłego]”;
• w głównej części wniosku podać dane o spadkodawcy (imię i nazwisko, data śmierci, ostatnie miejsce zamieszkania, stan cywilny) oraz informację o tym, czy istnieje testament, wymienić spadkobierców.

Do wniosku należy dołączyć:

• odpis wniosku w tylu kopiach, ilu jest uczestników postępowania;
• odpis skrócony aktu urodzenia dla mężczyzn i kobiet niezamężnych;
• odpis skrócony aktu małżeństwa dla kobiet i mężczyzn zamężnych;
• odpis skrócony aktu zgonu spadkodawcy;
• oświadczenia o przyjęciu, odrzuceniu spadku lub zrzeczeniu się dziedziczenia (jeśli były składane);
• testament.

Odpisy aktów stanu cywilnego muszą być nie starsze niż sprzed 3 miesięcy. Od wniosku o stwierdzenie nabycia spadku należy wnieść opłatę. Opłata ta jest stała i wynosi 50 zł. Cała procedura stwierdzenia nabycia spadku kończy się wydaniem przez sąd postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku, w którym zostają ustalone udziały poszczególnych spadkobierców w spadku.  Po uzyskaniu sądowego potwierdzenia nabycia spadku każdy ze spadkobierców powinien zgłosić nabycie spadku do urzędu skarbowego.

Zgłoszenie do urzędu skarbowego faktu nabycia spadku

Zgodnie z art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn zwalnia się od podatku nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych przez m.in. zstępnych, małżonka jeżeli: zgłoszą nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego, w przypadku nabycia w drodze dziedziczenia w terminie 6 miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku.

Zwolnienie z podatku od spadków i darowizn

Jeżeli zatem spadkobierca złoży właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego zgłoszenie SD-Z2, w terminie 6 miesięcy od dnia zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia lub od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku, to nie będzie musiał płacić żadnego podatku. Takie zgłoszenie do urzędu skarbowego powinien złożyć każdy ze spadkobierców. Jeśli w terminie spadkobierca nie złoży takiego oświadczenia to trzeba będzie się liczyć z zapłatą podatku.

Przepisy Kodeksu cywilnego nie zakreślają spadkobiercom żadnego terminu do pozostawania we wspólności, mimo że pozostawanie w tej wspólności jest stanem przejściowym, a co więcej, zgodnie z art. 220 Kodeksu w zw. z art. 1035, roszczenie o dział spadku nie ulega przedawnieniu.

Jak przeprowadzić dział spadku?

Do momentu podziału spadku wszyscy spadkobiercy są właścicielami całego spadku i wszystkich rzeczy wchodzących w skład spadku.

Dział spadku przeprowadza się po to, aby przydzielić konkretne rzeczy (ruchomości i nieruchomości) konkretnym spadkobiercom. Po stwierdzeniu nabycia spadku stanie się Pani bowiem współwłaścicielką całej masy spadkowej. Żeby stać się właścicielem konkretnych przedmiotów lub otrzymać z nich spłatę, należy właśnie przeprowadzić dział spadku.

Dział spadku tak samo jak stwierdzenie nabycia spadku można przeprowadzić w drodze postępowania sądowego lub przed notariuszem.

Sprzedaż nieruchomości nabytej w spadku

Jak wynika z opisu sprawy, jest Pani z siostrą zainteresowana sprzedażą nieruchomością, a więc wystarczy otrzymać postanowienie sądu o stwierdzeniu nabycia spadku lub notarialny akt poświadczenia dziedziczenia. Na podstawie tych dokumentów będzie mogła Pani z siostrą dokonać zmian w Księdze wieczystej nieruchomości, a następnie sprzedać nieruchomość. Dział spadku w takiej sytuacji nie jest potrzebny.

Co się tyczy opłat za mieszkanie, to radziłabym Pani na bieżąca regulować opłaty za nieruchomość. Jako że jest Pani z siostrą spadkobiercami po zmarłej mamie, to każda z Pań musi ponosić koszty utrzymania nieruchomości odpowiednio do swoich udziałów w spadku, czyli po 1/2.