Jak mogę zrzec się swojej części mieszkania?

Zarejestrowanie w Polsce rozwodu orzeczonego w Anglii

Z akt wynika, że jest Pani z mężem współwłaścicielką mieszkania spółdzielczego. Chciałaby Pani zlikwidować współwłasność. Nawet jeśli w spółdzielni figuruje tylko Pani, były mąż będzie mógł dochodzić roszczeń, gdyby Pani zdecydowała się je sprzedać jako jedyna formalna właścicielka.

Aby przeprowadzić w Polsce podział majątku – musi Pani zarejestrować rozwód. Procedura jest regulowana przez rozporządzenie Rady (WE) Nr 2201/2203 z 27.11.2003 r. dotyczące jurysdykcji oraz uznawania i wykonywania orzeczeń w sprawach małżeńskich oraz w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej uchylającego rozporządzenie (WE) nr 1347/2000 (Dz. U. UE L z 2003 r. Nr 338, poz. 1).

Zgodnie z art. 21 ust. 1 tego rozporządzenia „orzeczenie wydane w jednym państwie członkowskim jest uznawane w innych państwach członkowskich bez potrzeby przeprowadzania specjalnego postępowania”. W szczególności nie wymaga się przeprowadzania specjalnego postępowania dla celów dokonywania wpisów w księgach stanu cywilnego państwa członkowskiego na podstawie wydanego w innym państwie członkowskim orzeczenia o rozwodzie, separacji lub unieważnieniu małżeństwa, od którego zgodnie z prawem tego państwa członkowskiego nie mogą zostać wniesione żadne dalsze środki zaskarżenia.

Rozwód orzeczony w Anglii (jeśli został orzeczony po przystąpieniu Polski do UE) będzie w Polsce wpisywany do ksiąg stanu cywilnego bez potrzeby przeprowadzania jakiejkolwiek procedury. Musi Pani złożyć więc odpowiedni wniosek w urzędzie stanu cywilnego właściwym dla miejsca, gdzie małżeństwo było zawarte. Do aktu małżeństwa wpisuje się wzmiankę o rozwodzie. Do wniosku należy dołączyć:

• oryginał wyroku rozwodowego oraz tłumaczenie przysięgłe tego wyroku na język polski;
• dokument o uprawomocnieniu się wyroku;
• tłumaczenie przysięgłe dokumentu o uprawomocnieniu się wyroku na język polski.
• dokument, o którym mowa w art. 39 rozporządzenia nr 2201/2003; zgodnie z tym przepisem „właściwy sąd albo właściwy organ państwa członkowskiego pochodzenia wystawia zaświadczenie na wniosek uprawnionej strony, przy użyciu formularza znajdującego się w załączniku I (orzeczenia w sprawach małżeńskich) lub w załączniku II (orzeczenia w sprawach odpowiedzialności rodzicielskiej)”, zaświadczenie wypełnia sąd, który orzeczenie rozwodowe wydał;
• tłumaczenie przysięgłe na język polski zaświadczenia z art. 39 rozporządzenia 2201/2003.

Podział majątku po rozwodzie

Potem pozostaje kwestia podziału majątku. Skoro były mąż nie jest zainteresowany uregulowaniem kwestii, pozostaje droga sądowa. Sądem właściwym jest sąd ze względu na miejsce położenia nieruchomości. Może Pani zaproponować:

1. przyznanie Pani mieszkania ze spłatą na rzecz byłego męża,
2. przyznanie jemu mieszkania ze spłatą na Pani rzecz,
3. sprzedanie mieszkania w drodze licytacji i podział uzyskanej sumy (najmniej opłacalne, bo część pieniędzy znika na koszty proceduralne).

Zniesienie współwłasności

Zniesienie współwłasności polega na likwidacji zarówno samego stosunku współwłasności, jak i wszystkich sporów pomiędzy współwłaścicielami wynikających z tego stosunku lub ściśle z nim związanych. Wszystkie te spory i wzajemne roszczenia współwłaścicieli powinny więc zostać rozstrzygnięte w postępowaniu o zniesienie współwłasności. Dotyczy to sporów o prawo żądania zniesienia współwłasności i o samo prawo własności, jak również wszystkich wzajemnych roszczeń współwłaścicieli z tytułu posiadania rzeczy.

Art. 212 § 2 wyraża ogólną zasadę, że rzecz, która nie daje się podzielić, może być, stosownie do okoliczności, albo przyznana jednemu ze współwłaścicieli z obowiązkiem spłaty pozostałych, albo sprzedana stosownie do przepisów kodeksu postępowania cywilnego. Natomiast dalsze przepisy określają szczegółowo, kiedy rzecz może być przydzielona jednemu ze współwłaścicieli (art. 213, 214 § 1 i 2), a kiedy sprzedana (art. 214 § 3 i 4).

W orzeczeniu z 8 sierpnia 2003 r., sygn. akt V CK 174/2002 (Biul. SN 6/04, s. 39), Sąd Najwyższy wyraził pogląd, że „określenie »rzecz, która nie daje się podzielić« (art. 212 § 2 k.c.) odnosi się nie tylko do takiej rzeczy, która fizycznie (w naturze) nie daje się podzielić, ale także do rzeczy, której podział i przydzielenie na własność poszczególnym współwłaścicielom jest ze względu na stosunki osobiste łączące współwłaścicieli, ich zasobność, stosunki rodzinne albo sam rodzaj wniosków o zniesienie współwłasności niemożliwe. W takiej sytuacji rzecz może być sprzedana stosownie do przepisów kodeksu postępowania cywilnego. To samo odnosi się do sytuacji, w której żaden ze współwłaścicieli nie wyraża zgody na przyznanie mu rzeczy”.

Zniesienie współwłasności przez przyznanie całej rzeczy jednemu współwłaścicielowi z obowiązkiem spłaty pozostałych

Jeżeli podział fizyczny rzeczy będący podstawowym i pierwszym sposobem zniesienia współwłasności nie może być dokonany, bo rzecz nie daje się podzielić albo występują negatywne przesłanki wymienione w art. 211, zniesienie współwłasności może nastąpić przez przyznanie całej rzeczy jednemu współwłaścicielowi z obowiązkiem spłaty pozostałych. Rozstrzygnięcie o tym, któremu z kilku współwłaścicieli należy przyznać na własność w naturze całą nieruchomość, powinno być poprzedzone rozważeniem usprawiedliwionych interesów wszystkich uprawnionych.

Art. 212 § 2 pozostawia sądowi decyzję co do wyboru pomiędzy przyznaniem rzeczy jednemu ze współwłaścicieli a zarządzeniem jej sprzedaży. Wyboru tego sąd ma dokonać „stosownie do okoliczności”. Okolicznościami tymi mogą być np. zgodność określonego sposobu zniesienia współwłasności z zasadami prawidłowej gospodarki, co ma szczególne znaczenie przy zniesieniu współwłasności nieruchomości rolnej (patrz tezy do art. 213), zawód, wiek współwłaściciela, charakter (rodzaj) wspólnej nieruchomości, sytuacja rodzinna i majątkowa współwłaścicieli, ich zdolność finansowa do uiszczenia spłat (dopłat). W orzeczeniu z 28 marca 2003 r., sygn. akt IV CKN 13/2001 (Biul. SN 12/03, s. 36), Sąd Najwyższy uznał, że „ocena okoliczności, które – zgodnie z art. 212 § 2 k.c. w zw. z art. 1035 k.c. – decydują o przyznaniu rzeczy jednemu ze współspadkobierców, należy do sądów rozpoznających sprawę merytorycznie, i sąd kasacyjny mógłby je zakwestionować tylko wtedy, gdyby była rażąco błędna lub oparta na stwierdzeniach oczywiście sprzecznych z dokonanymi ustaleniami”.

Brak porozumienia współwłaścicieli co do sposobu likwidacji współwłasności

Sposób zniesienia współwłasności jako wynik wyboru pomiędzy przyznaniem rzeczy jednemu ze współwłaścicieli a zarządzeniem jej sprzedaży nie może być dokonany bez rozważenia, czy w razie przyznania rzeczy jednemu współwłaścicielowi z obowiązkiem spłaty współwłaściciel obciążony obowiązkiem spłaty ma realne możliwości uiszczenia spłaty. Wymaga to badania i ustalenia jego sytuacji materialnej, przy czym badanie to może dotyczyć wyłącznie współwłaściciela, a nie osoby trzeciej, na przykład członka jego rodziny. Trzeba przy tym mieć na względzie, że – jak stwierdził Sąd Najwyższy w orzeczeniu z 12 kwietnia 2001 r., sygn. akt II CKN 658/2000 (OSNC 12/01, poz. 179) – konstytucyjna zasada równej dla wszystkich współwłaścicieli ochrony prawnej własności i innych praw majątkowych (art. 64 ust. 2 Konstytucji) wyłącza – w wypadku znoszenia współwłasności – oznaczenie terminu i sposobu uiszczenia spłaty bez uwzględnienia uzasadnionego interesu dotychczasowego współwłaściciela uprawnionego do tej spłaty (art. 212 § 2 i 3 Kodeksu cywilnego).

Zniesienie współwłasności przez przyznanie rzeczy jednemu współwłaścicielowi nie może nastąpić wbrew jego woli albo gdy żaden współwłaściciel nie życzy sobie takiego sposobu zniesienia współwłasności. Jednakże sąd władny jest, bez narażenia się na zarzut przekroczenia uprawnień wynikających z art. 212, dokonać samodzielnie wyboru sposobu zniesienia współwłasności, nawet bez zgody uczestników, stosownie do okoliczności rozpoznawanej sprawy. Oczywiście w postępowaniu o zniesienie współwłasności sąd powinien dążyć do tego, aby wszyscy współwłaściciele uzgodnili sposób podziału i przedstawili możliwie zgodny wniosek tak, aby wydane postanowienie odpowiadało ich woli (tak orzeczenie SN z 23 lipca 1982 r., sygn. akt III CRN 161/82, OSNPG 1/83, poz. 2).

W braku porozumienia współwłaścicieli co do sposobu likwidacji współwłasności albo warunków do podziału rzeczy w naturze albo do przyznania rzeczy jednemu współwłaścicielowi i na żądanie wszystkich współwłaścicieli sąd nakaże zniesienie współwłasności przez sprzedaż rzeczy. W takim wypadku sąd może rozstrzygnąć od razu w postanowieniu zarządzającym sprzedaż rzeczy o wzajemnych roszczeniach współwłaścicieli z tytułu posiadania rzeczy albo tylko zarządzić sprzedaż, a rozstrzygnięcie o tych roszczeniach i o podziale sumy uzyskanej ze sprzedaży odłożyć do czasu przeprowadzenia sprzedaży (art. 625 Kodeksu postępowania cywilnego).