Jak dziedziczą ojczym w zbiegu z dziećmi zmarłej?

Umowa o zrzeczenie się dziedziczenia

Zacznijmy od kwestii zrzeczenia się dziedziczenia. Zgodnie z art. 1048 Kodeksu cywilnego (K.c.): „Spadkobierca ustawowy może przez umowę z przyszłym spadkodawcą zrzec się dziedziczenia po nim. Umowa taka powinna być zawarta w formie aktu notarialnego”.

Umowa o zrzeczenie się dziedziczenia to umowa, na mocy której potencjalny spadkobierca zrzeka się dziedziczenia ustawowego po swym spadkodawcy. Umowę tę zawierają z jednej strony potencjalny spadkobierca ustawowy, z drugiej zaś – jego przyszły spadkodawca.

Jak zatem widać, Pani mama nie mogła skutecznie zrzec się dziedziczenia po swoim teściu, ponieważ i tak by po nim nic nie odziedziczyła. Synowa (ani zięć) nie wchodzą bowiem do kręgu spadkobierców ustawowych po swoich teściach.

Dziedziczenie przez córkę i męża który ponownie się ożenił

Przechodząc do kwestii dziedziczenia. W skład spadku po Pani mamie wszedł cały jej majątek osobisty plus połowa majątku wspólnego małżeńskiego. Spadek ten podlegał dziedziczeniu w chwili śmierci Pani mamy w pierwszej kolejności przez jej męża (który musiał być mężem w chwili śmierci Pani mamy, aby mógł dziedziczyć) oraz przez jej biologiczne dzieci. W skład majątku osobistego Pani mamy weszła przepisana na nią nieruchomość (dom i ziemia) – jak rozumiem, przepisali to na Pani mamę jej rodzice (Pani dziadkowie), za pomocą umowy darowizny. Tym samym cała ta nieruchomość (dom i ziemia), jak i połowa wspólnego majątku małżeńskiego Pani mamy i jej męża weszła w skład spadku po niej i została odziedziczona przez męża Pani mamy i jej dzieci w częściach równych (z tym że część przypadająca mężowi Pani mamy nie może być mniejsza niż ¼ spadku). Powyższe oznacza, że jeżeli w chwili śmierci Pani mamy jej mężem był Pani ojczym, a jedynym dzieckiem Pani, to odziedziczyła Pani wraz z ojczymem majątek po mamie po połowie.

Nowej żonie Pani ojczyma nie należy się nic ze spadku po Pani mamie, ponieważ nie należy ona do kręgu osób dziedziczących po Pani mamie. Będzie ona co najwyżej dziedziczyła po swoim obecnym mężu, czyli Pani ojczymie, gdy ten umrze, a ona będzie cały czas jego żoną. Oczywiście połowa majątku po Pani mamie, którą odziedziczył Pani ojczym, wejdzie w skład spadku po nim i wówczas będzie dziedziczona po jego śmierci przez jego żonę i jego dzieci, chyba że ojczym pozostawi testament i sam wskaże, kto ma po nim dziedziczyć.

Na chwilę obecną Pani ojczym ma takie sama prawa do odziedziczonej nieruchomości jak Pani, bowiem tak jak Pani jest jej współwłaścicielem (w tym ma prawo mieszkać w tej nieruchomości).

Jak uregulować sprawy spadkowe po śmierci matki?

Wyjściem z Pani sytuacji jest wniesienie do sądu wniosku o dział spadku. W tym postępowaniu Pani i pozostali spadkobiercy Pani mamy (jeżeli ktoś jeszcze jest oprócz Pani ojczyma) będziecie mogli zdecydować, jak podzielić nieruchomość: czy przypadnie ona komuś w całości z obowiązkiem spłaty dla pozostałych spadkobierców (lub też bez spłaty, jeżeli tak się strony umówią), czy też w razie braku porozumienia sąd zarządzi sprzedaż nieruchomości i podział pieniędzy między spadkobiercami.

Zgodnie z art. 1035 K.c.: „jeżeli spadek przypada kilku spadkobiercom, do wspólności majątku spadkowego stosuje się przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych”. Do momentu zniesienia tej współwłasności lub dokonania działu spadku spadkobiercy są współwłaścicielami rzeczy i praw wchodzących w skład spadku.

Zgodnie z art. 1037 Kodeksu cywilnego dział spadku może nastąpić bądź na mocy umowy między wszystkimi spadkobiercami, bądź na mocy orzeczenia sądu na żądanie któregokolwiek ze spadkobierców. Jeżeli do spadku należy nieruchomość, umowa o dział powinna być zawarta w formie aktu notarialnego.

Jak przeprowadzić dział spadku?

Do przeprowadzenia działu spadku należy przedłożyć przede wszystkim postanowienie sądu bądź akt poświadczenia dziedziczenia stwierdzający nabycie spadku. Z dokumentów tych wynikać będzie krąg spadkobierców. Spadkobiercy do dokonania działu spadku powinni dostarczyć tytuły prawne spadkodawcy do poszczególnych składników majątku spadkowego, np. aktualny odpis księgi wieczystej, akt własności ziemi, akt uzyskania własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu. Jeśli w skład spadku wchodzi nieruchomość gruntowa, to oprócz aktualnego odpisu księgi wieczystej należy dołączyć aktualny wypis z rejestru gruntów, a gdy chodzi o spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu bądź lokal stanowiący odrębną nieruchomość – zaświadczenie ze spółdzielni bądź od zarządcy nieruchomości o niezaleganiu w bieżących opłatach.

We wniosku o dział spadku (który składa się do sądu właściwego ze względu na ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy, a jeżeli tego nie można ustalić – ze względu na położenie majątku spadkowego) należy powołać:

• postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku albo zarejestrowany akt poświadczenia dziedziczenia,
• spis inwentarza,
• jak również podać, jakie spadkodawca sporządził testamenty, gdzie zostały złożone i gdzie się znajdują.

Jeżeli spis inwentarza nie został sporządzony, należy we wniosku wskazać majątek, który ma być przedmiotem działu.

W wypadku gdy w skład spadku wchodzi nieruchomość, należy przedstawić dowody stwierdzające, że nieruchomość stanowiła własność spadkodawcy, należy więc dołączyć odpis z księgi wieczystej.

W postępowaniu spadkowym zarówno skład, jak i wartość spadku podlegającego podziałowi ustala sąd, który dokonuje tego na podstawie wyjaśnień uczestników postępowania. Od prawidłowego ustalenia wartości majątku spadkowego zależy obliczenie wielkości poszczególnych sched spadkowych przypadających na rzecz współspadkobierców.

W postępowaniu o dział spadku jego stan ustala się według chwili otwarcia spadku, a więc chwili śmierci spadkodawcy, a wartość spadku według cen z chwili dokonania działu spadku. Oznacza to, że przy podziale sąd będzie uwzględniał wartość nieruchomości na dzień dokonywania działu.

Jeżeli uczestnicy zgodnie określą wartość przedmiotów wchodzących w skład spadku, sąd nie będzie ustalał wartości przedmiotów spadkowych. W przypadku sporu pomiędzy uczestnikami co do wartości poszczególnych przedmiotów spadkowych sąd powoła biegłego.

Sposób dokonania działu spadku

Ze względu na sposób dokonania działu spadku, zarówno w trybie umownym, jak i spadkowym, można wyróżnić:

1. podział fizyczny spadku pomiędzy wszystkich spadkobierców – podział w naturze (jeżeli nieruchomość łącznie z domem da się w ten sposób podzielić, to sąd tak właśnie uczyni),
2. przyznanie przedmiotów spadkowych jednemu spadkobiercy, z obowiązkiem (lub bez) spłaty pozostałych,
3. podział cywilny – polega na sprzedaży przedmiotów wchodzących w skład spadku i podziale uzyskanej w ten sposób sumy między współspadkobierców.

Wniosek o dział spadku powinien być należycie opłacony. Opłata od wniosku jest stała i wynosi 500 zł, a jeżeli wniosek zawiera zgodny projekt działu spadku, pobiera się opłatę stałą w kwocie 300 zł. Jeżeli wniosek o dział spadku zawiera żądanie zniesienia współwłasności, opłata wynosi 1000 zł, a jeżeli wniosek zawiera zgodny projekt działu spadku i zniesienia współwłasności, pobiera się opłatę stałą w kwocie 600 zł.

We wniosku o dział spadku należy opisać przede wszystkim, co wchodzi do majątku spadkowego i w jaki sposób ma zostać podzielone. Jeżeli jest zgoda między spadkobiercami to wszyscy powinni podpisać się pod zgodnym wnioskiem. Jeżeli nie ma, to składa Pani wniosek z własnym sposobem podziału spadku wraz z określeniem wysokości ewentualnych spłat między Panią a ojczymem (tudzież innymi spadkobiercami po Pani mamie, jeżeli tacy istnieją).