Jak zarządzać majątkiem ciężko chorej siostry z którą nie ma kontaktu?

Ubezwłasnowolnienie osoby chorej

Najlepszym i jedynym rozwiązaniem w tej sytuacji jest ubezwłasnowolnienie. Zgodnie z art. 13 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeksu cywilnego (w skrócie K.c.) „osoba, która ukończyła lat trzynaście, może być ubezwłasnowolniona całkowicie, jeżeli wskutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, nie jest w stanie kierować swym postępowaniem. Dla ubezwłasnowolnionego całkowicie ustanawia się opiekę, chyba że pozostaje on jeszcze pod władzą rodzicielską”.

Natomiast „osoba pełnoletnia może być ubezwłasnowolniona częściowo z powodu choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, jeżeli stan tej osoby nie uzasadnia ubezwłasnowolnienia całkowitego, lecz potrzebna jest pomoc do prowadzenia jej spraw” (art. 16 § 1 K.c.).

„Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Sądu Najwyższego o ubezwłasnowolnieniu Sąd może orzec po ustaleniu i rozważeniu istnienia dwóch przesłanek:

1. czy stwierdzony u uczestnika stan psychiczny wyłącza, czy jedynie ogranicza zdolność kierowania swoim postępowaniem,

2. czy ubezwłasnowolnienie całkowite lub częściowe jest celowe ze względu na osobiste i majątkowe stosunki tej osoby” (wyr. SA w Krakowie z 30.10.2013 r., sygn. akt I ACa 994/13).

„Za utrwalony w judykaturze uchodzi pogląd, że do orzeczenia o ubezwłasnowolnieniu nie wystarczą przesłanki określone w komentowanym przepisie, ponadto ubezwłasnowolnienie powinno być celowe, tzn. ma służyć niesieniu pomocy osobie, która ma być ubezwłasnowolniona w załatwianiu jej spraw osobistych lub majątkowych” (orz. SN z 16.08.1962, sygn. akt I CR 320/62, orz. SN z 16.01.1964, sygn. akt I CR 32/63, a zwłaszcza post. SN z 8.01.1966, sygn. akt II CR 412/65).

Możliwości opiekuna prawnego

Jako opiekun prawny będzie Pani mogła podejmować decyzje co do leczenia, umieszczenia w ZOL-u, DPS-ie czy wynajmu mieszkania. Kodeks rodzinny wymaga zgody sądu rodzinnego na rozporządzenie majątkiem poza zakresem zwykłego zarządu. Zgodnie z art. 156 K.r.io. „opiekun powinien uzyskiwać zezwolenie sądu opiekuńczego we wszelkich ważniejszych sprawach, które dotyczą osoby lub majątku ubezwłasnowolnionego”.

Orzecznictwo i doktryna do czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu zaliczają przede wszystkim: nabycie, zbycie, zrzeczenie się lub istotne obciążenie nieruchomości oraz praw o większej wartości, zmianę sposobu gospodarowania ważnym składnikiem majątku, zmianę przeznaczenia części nieruchomości, przebudowę budynku, ustanowienie odrębnej własności lokalu, dokonanie podziału nieruchomości. Do najczęstszych spraw rozpatrywanych przez sądy opiekuńcze należą wnioski dotyczące zezwoleń na odrzucenie spadku oraz sprzedaży nieruchomości. Innymi przykładami czynności, które wymagają zezwolenia sądu, są: zrzeczenie się dziedziczenia, przyjęcie spadku wprost, zawarcie umowy spółki cywilnej, decyzja o likwidacji książeczki mieszkaniowej i pozbawienia go prawa do premii gwarancyjnej, a także wypłata znacznej kwoty z rachunku. Sąd opiekuńczy wydaje zezwolenie w postępowaniu nieprocesowym w formie postanowienia. Zanim jednak rozstrzygnie daną sprawę, dokona ustaleń, czy zamierzona czynność jest zgodna z dobrem dziecka, którego ochrona jest głównym przesłaniem przywoływanych przepisów.

Osoba całkowicie ubezwłasnowolniona traci prawo do podejmowania czynności prawnych. W jej imieniu dokonuje ich ustanowiony przez sąd opiekun prawny. Są jednak czynności, których opiekun nie ma prawa samodzielnie wykonać, ponieważ we wszystkich sprawach, które dotyczą osoby lub majątku ubezwłasnowolnionego, opiekun jest zobowiązany uzyskać zezwolenie sądu opiekuńczego. Zgodnie z treścią art. 175 K.r.io. „do opieki nad osobą ubezwłasnowolnioną całkowicie stosuje się odpowiednio przepisy o opiece nad małoletnim”. Art. 155 K.r.io. „Opiekun sprawuje pieczę nad osobą i majątkiem pozostającego pod opieką i w tym zakresie podlega nadzorowi sądu opiekuńczego”. W myśl art. 156 K.r.io. „opiekun powinien uzyskiwać zezwolenie sądu opiekuńczego we wszelkich ważniejszych sprawach, które dotyczą osoby lub majątku małoletniego, implicite także ubezwłasnowolnionego”. Sąd opiekuńczy, rozpoznając wniosek o zezwolenie na dokonanie czynności prawnej przekraczającej zakres zwykłego zarządu majątkiem podopiecznego, musi rozpatrzyć, czy planowana czynność prawna ma na celu ochronę praw podopiecznego, czyli szeroko rozumianych jego praw majątkowych oraz czy jest korzystna i celowa, a także czy odpowiada względom gospodarczym.

Wynajęcie mieszkania osoby podlegającej opiece to właśnie taka „ważniejsza sprawa”. Opiekun nie może jej skutecznie przedsięwziąć bez uprzedniej akceptacji sądu opiekuńczego w formie postanowienia.