Jak zabezpieczyć przyszłość rodziców i dzieci poprzez darowiznę i służebność?

Darowizna dla synów a zachowek

Decydując się na podział uzyskanej kwoty pieniężnej między synów, powinna mieć Pani na uwadze przepisy dotyczące zachowku.

Instytucja zachowku została zdefiniowana w art. 991 § 1 Kodeksu cywilnego. Zgodnie z tym przepisem zstępnym (tj. dzieciom, wnukom, prawnukom), małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni – dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach – połowa wartości tego udziału.

Zgodnie z art. 991 § 2 Kodeksu cywilnego „jeżeli uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku bądź w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny, bądź w postaci powołania do spadku, bądź w postaci zapisu, bądź w postaci świadczenia od fundacji rodzinnej lub mienia w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej, przysługuje mu przeciwko spadkobiercy roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia”.

Kluczowe w Pani sprawie jest to, że zgodnie z 993 § 1 Kodeksu cywilnego „przy obliczaniu zachowku nie uwzględnia się zapisów zwykłych i poleceń, natomiast dolicza się do spadku, stosownie do przepisów poniższych, darowizny oraz zapisy windykacyjne dokonane przez spadkodawcę. Istotne jest również, że darowizny na rzecz spadkobierców (ustawowych lub testamentowych) lub na rzecz osób uprawnionych do zachowku podlegają doliczeniu niezależnie od tego, kiedy zostały dokonane”.

Podział pieniędzy po sprzedaży mieszkania

Powyższe oznacza, że rozporządzenie całym majątkiem za życia w postaci darowizn nie chroni obdarowanego przed roszczeniem o zachowek. Przykładowo, darowizna nieruchomości stanowiącej cały majątek spadkodawcy, uczyniona na rzecz jednego z dzieci 15 lat temu, podlega doliczeniu do spadku, a w konsekwencji ma wpływ na wysokość zachowku należnego pozostałym dzieciom od obdarowanego.

Roszczenie o zachowek przedawnia się z upływem 5 lat od ogłoszenia testamentu, a w przypadku braku testamentu – 5 lat od śmierci spadkodawcy (art. 1007 § 1 i 2 Kodeksu cywilnego).

W związku z tym, zakładając że ewentualny spadek przypadnie dzieciom w częściach równych, w celu uniknięcia ewentualnych sporów o zachowek, doradzam rozdzielenie kwoty uzyskanej ze sprzedaży w możliwie równych częściach między dzieci.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93