Jak uzyskać dostęp do środków osoby ubezwłasnowolnionej, które nabyła w spadku?

Zarząd majątkiem ubezwłasnowolnionego

Podstawą prawną do udzielenia odpowiedzi jest ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (K.r.o.). Zgodnie z art. 175 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego: Do opieki nad ubezwłasnowolnionym całkowicie stosuje się odpowiednio przepisy o opiece nad małoletnim z zachowaniem przepisów poniższych. Wobec powyższego należy odnieść się do przepisów prawnych dotyczących zarządu majątkiem małoletniego. Zgodnie z art. 101 § 1 K.r.o. opiekun prawny jest obowiązany sprawować z należytą starannością zarząd majątkiem (odpowiednio] osoby ubezwłasnowolnionej. W oparciu o § 3 – opiekun prawny nie może bez zezwolenia sądu opiekuńczego albo, w przypadkach wskazanych w art. 640 (1) ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2023 r. poz. 1550, 1429, 1606, 1615, 1667 i 1860), sądu spadku dokonywać czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu ani wyrażać zgody na dokonywanie takich czynności przez ubezwłasnowolnionego.

Zarząd majątkiem ubezwłasnowolnionego obejmuje dokonywanie czynności, które dotyczą przedmiotów wchodzących w skład tego majątku, w tym czynności prowadzących do jego obciążenia. Kryterium pozwalającym na wyodrębnienie czynności zarządu w prezentowanym szerokim ujęciu jest zatem ich związek z sytuacją majątkową ubezwłasnowolnionego. Zarząd obejmuje w tym ujęciu całokształt czynności prawnych i faktycznych dotyczących majątku, a wśród nich czynności, których treścią jest zarówno zobowiązanie się do zbycia prawa majątkowego, stanowiącego składnik majątku, jak i przeniesienie tego prawa na inną osobę. Zasada ta ma niewątpliwie zastosowanie do zarządu majątkiem ubezwłasnowolnionego.

Czynności zwykłego zarządu majątkiem osoby ubezwłasnowolnionego oraz czynności przekraczające zwykły zarząd

W kontekście regulacji zawartej w art. 101 § 3 K.r.o. istotne znaczenie ma dokonanie podziału czynności zarządu majątkiem na czynności stanowiące czynności zwykłego zarządu majątkiem i czynności przekraczające zakres zwykłego zarządu. Nie ma w kodeksie definicji, czym jest taka czynność przekraczająca zakres zwykłego zarządu, nie ma nawet przykładowego katalogu takich czynności. Jednakże zdefiniowanie określonej czynności w ramach jednej lub drugiej kategorii jest kluczowe z uwagi na konieczność uzyskania zezwolenia sądu opiekuńczego na każdą czynność przekraczającą zwykły zarząd. W doktrynie prawa przyjmuje się , iż miernikami czynności przekraczającej zakres zwykłego zarządu są ciężar gatunkowy wykonywanej czynności, jej skutki dla majątku ubezwłasnowolnionego, wartość przedmiotu danej czynności oraz szeroko pojęte dobro dziecka i wzgląd na ochronę jego życiowych interesów. Nie jest jednak możliwe taksatywne wyliczenie czynności przekraczających zwykły zarząd z uwagi na dużą liczbę wchodzących w rachubę kryteriów oceny oraz konieczność uwzględnienia okoliczności każdego konkretnego przypadku. Ogólnie za czynności niemieszczące się w ramach zwykłego zarządu uważane są te wszystkie, które mogą, choćby tylko hipotetycznie, zagrażać naruszeniem majątkowych interesów ubezwłasnowolnionego.

Zezwolenie sądu na comiesięczną wypłatę środków na pokrycie kosztów utrzymania ubezwłasnowolnionego

Odnosząc się do zapytania: w pierwszej kolejności wskazać należy, że spadek stanowi majątek osobisty ubezwłasnowolnionego. To jest majątek ubezwłasnowolnionego, a zatem może on z niego korzystać. Natomiast korzystanie z tego majątku zawsze będzie odbywało się za pośrednictwem opiekuna prawnego. Niestety, przepisy mówią jasno, że w tym zakresie, jeżeli chodzi o czynności przekraczające zakres zwykłego zarządu, konieczne jest zezwolenie sądu. To, co radziłabym w Państwa sytuacji zrobi, to:

1. obliczyć koszty związane z utrzymaniem osoby ubezwłasnowolnionej,
2. wskazać na bieżące potrzeby tej osoby,
3. dokładnie to udokumentować,
   a następnie, jeżeli będzie już znana kwota tych potrzeb, to wystąpić do sądu rodzinnego o zezwolenie na wypłaty bez każdorazowej zgody sądu kwoty X, np. 5000 zł miesięcznie w związku z bieżącymi potrzebami. W ten sposób opiekun będzie miał dostęp do środków niezbędnych dla utrzymania ubezwłasnowolnionego bez każdorazowo występowania o zgodę sądu. Należy jednak pamiętać, że trzeba będzie posiadać dokumenty, że wypłacane środki przekazywane były na utrzymanie ubezwłasnowolnionego.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy - Dz.U. 1964 nr 9 poz. 59
2. Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego - Dz.U. 1964 nr 43 poz. 296