Jak uniknąć płacenia za pobyt teściowej w DPS?

Kto jest zobowiązany do ponoszenia opłat za pobyt osoby w domu pomocy społecznej?

Sprawy związane z kierowaniem do domu pomocy społecznej i odpłatnością związaną z pobytem w nim regulują przepisy ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2009 r. Nr 175, poz. 1362, j.t. Dz. U. z 2016 r., poz. 930). Zgodnie z art. 61 ust. 1 tejże:

„1. Obowiązani do wnoszenia opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej są w kolejności:

1) mieszkaniec domu, a w przypadku osób małoletnich przedstawiciel ustawowy z dochodów dziecka,

2) małżonek, zstępni przed wstępnymi,

3) gmina, z której osoba została skierowana do domu pomocy społecznej

– przy czym osoby i gmina określone w pkt 2 i 3 nie mają obowiązku wnoszenia opłat, jeżeli mieszkaniec domu ponosi pełną odpłatność.”

Wysokość opłat za pobyt osoby w domu pomocy społecznej

Wysokość opłat ponoszonych przez osoby zobowiązane określa ust. 2 przywołanego przepisu określając, że:

„Opłatę za pobyt w domu pomocy społecznej wnoszą:

1) mieszkaniec domu, nie więcej jednak niż 70% swojego dochodu, a w przypadku osób małoletnich przedstawiciel ustawowy z dochodów dziecka, nie więcej niż 70% tego dochodu;

2) małżonek, zstępni przed wstępnymi – zgodnie z umową zawartą w trybie art. 103 ust. 2:

a) w przypadku osoby samotnie gospodarującej, jeżeli dochód jest wyższy niż 300% kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej, jednak kwota dochodu pozostająca po wniesieniu opłaty nie może być niższa niż 300% tego kryterium,

b) w przypadku osoby w rodzinie, jeżeli posiadany dochód na osobę jest wyższy niż 300% kryterium dochodowego na osobę w rodzinie, z tym że kwota dochodu pozostająca po wniesieniu opłaty nie może być niższa niż 300% kryterium dochodowego na osobę w rodzinie;

3) gmina, z której osoba została skierowana do domu pomocy społecznej – w wysokości różnicy między średnim kosztem utrzymania w domu pomocy społecznej a opłatami wnoszonymi przez osoby, o których mowa w pkt 1 i 2.”

Natomiast ust. 2a przywołanego przepisu stwierdza, iż: „2a. Opłatę za pobyt w domu pomocy społecznej mogą wnosić osoby niewymienione w ust. 2.”.

Ustalenie wysokości opłaty ponoszonej przez konkretnego mieszkańca gminy skierowanego do domu pomocy społecznej

Ustalenie wysokości opłaty ponoszonej przez konkretnego mieszkańca gminy skierowanego do domu pomocy społecznej leży w gestii kierownika OPS i ustala ją w ramach swobodnego uznania w granicach od 0 do 70% posiadanego dochodu – przykładowo dla osoby posiadającej dochód w wysokości 1000 zł z tytułu otrzymywanej emerytury kierownik OPS może ustalić opłatę w granicach między 0 zł a 700 zł (1000 zł x 70%). Należy przy tym zaznaczyć, iż przepisy nakładają na mieszkańca obowiązek ponoszenia odpłatności do wysokości 70% posiadanego dochodu (zdefiniowane w art. 8 ustawy o pomocy społecznej).

Jeżeli pensjonariusz nie jest w stanie sam ponieść całej opłaty, to cały lub częściowy koszt pobytu w domu pokrywają: małżonek, zstępni i w ostatniej kolejności wstępni, pod warunkiem spełnienia kryteriów dochodowych. Kierownik ośrodka pomocy społecznej ustala w drodze umowy z małżonkiem, zstępnymi przed wstępnymi mieszkańca domu wysokość wnoszonej przez nich opłaty za pobyt tego mieszkańca w domu pomocy społecznej, biorąc pod uwagę wysokość dochodów i możliwości, przy czym opłata ta nie powinna być zwiększana w przypadku, gdy jedna z osób jest zwalniana z odpłatności z mocy prawa lub z powodów, o których mowa w art. 64 ustawy o pomocy społecznej (niżej wymienione). Dla ustalenia sytuacji osobistej, rodzinnej, dochodowej i majątkowej osób i rodzin pracownik socjalny przeprowadza stosowny wywiad. Osoby (małżonek, zstępni przed wstępnymi, inne osoby) wnoszą opłatę, ustaloną z umową zawartą z kierownikiem ośrodka pomocy społecznej do kasy lub rachunek bankowy gminy, z której mieszkaniec domu został skierowany. Opłatę tę gmina wraz ze swoją opłatą przekazuje na rachunek bankowy domu pomocy społecznej.

Niewywiązanie się z obowiązku opłat za pobyt osoby bliskiej w domu pomocy społecznej

Natomiast w przypadku niewywiązania się osób, o których mowa wyżej, z obowiązku opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej opłaty te zastępczo wnosi gmina, z której osoba została skierowana do domu pomocy społecznej. Gminie przysługuje prawo dochodzenia zwrotu poniesionych na ten cel wydatków. Według ustawy należności z tytułu wydatków na świadczenia z pomocy społecznej z tytułu opłat określonych przepisami ustawy o pomocy społecznej oraz z tytułu nienależnie pobranych świadczeń podlegają ściągnięciu w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.

Należy zaznaczyć, że opłaty nie dzieli się po równo na wszystkich zobowiązanych, a obciąża ich się w kolejności.

Ponadto jeżeli członek rodziny, mimo posiadanych możliwości, uchyla się od tego obowiązku, istnieje możliwość, aby DPS w imieniu mieszkańca wystąpił do sądu z wnioskiem o alimenty. Należy jednak podkreślić, że działania tego typu podejmowane są rzadko i w trakcie postępowania bada się przede wszystkim sytuację rodzinną, majątkową oraz relację z osobą uprawnioną do alimentów. Następnie sąd bada sytuację osoby uprawnionej i zobowiązanej, i w konsekwencji wydaje stosowne orzeczenie.

Czy wysokość dochodu rodziny i jej możliwości finansowe są brane pod uwagę przy ustalaniu wysokości opłaty za pobyt osoby w DPS-ie?

Trzeba zaznaczyć, że obowiązek regulowania części opłaty za pobyt Pana teściowej w domu pomocy społecznej nie jest uzależniony od stosunków majątkowych łączących Pana z żoną, czyli od tego czy pozostajecie we wspólności ustawowej, czy też posiadacie rozdzielność majątkową lub też ograniczoną wspólność umowną. Istotny jest jedynie fakt pozostawania Pana i żony we wspólnym gospodarstwie domowym, zaś dla potrzeb ustalenia obowiązku wnoszenia opłat dochody wszystkich osób w rodzinie podlegają sumowaniu. Zaś rodzinę w świetle definicji zawartej w art. 6 pkt 14 ww. ustawy stanowią osoby spokrewnione lub niespokrewnione, pozostające w faktycznym związku, wspólnie zamieszkujące i gospodarujące.

Pana żona jako osoba zobowiązana do pokrywania brakujących kosztów pobytu jej matki w DPS zawiera umowę z kierownikiem ośrodka pomocy społecznej ustalającą wysokość wnoszonej przez nią opłaty za pobyt mieszkańca w domu pomocy społecznej, biorąc pod uwagę wysokość dochodów jej rodziny i możliwości (art. 103 ust. 2 ustawy). Pana żona mogłaby się zwolnić (na jej wniosek) częściowo lub całkowicie z tej opłaty, w szczególności jeżeli:

• wnosi opłatę za pobyt innych członków rodziny w domu pomocy społecznej ośrodku wsparcia lub innej placówce,
• występują uzasadnione okoliczności, zwłaszcza długotrwała choroba, bezrobocie, niepełnosprawność, śmierć członka rodziny, straty materialne powstałe w wyniku klęski żywiołowej lub innych zdarzeń losowych,
• małżonkowie, zstępni, wstępni utrzymują się z jednego świadczenia lub wynagrodzenia, (czyli opisany przez Pana przypadek),
• osoba obowiązana do wnoszenia opłaty jest w ciąży lub samotnie wychowuje dziecko.

W Pana przypadku możliwość uniknięcia wnoszenia opłaty za pobyt matki żony w DPS leży w wykazaniu przez Pana żonę, iż rodzina utrzymuje się jedynie z jednego świadczenia (Pana zarobków), i zgodnie z powołanym wyżej art.64 u.p.s. może wnieść o zwolnienie z tego obowiązku. Wysokość opłaty można również negocjować, by w rażący sposób nie pogorszyła się sytuacja w Pana rodzinie. Również można pomyśleć o DPS z niższym kosztem utrzymania, bo tu też są znaczące różnice (od 1500 do 3500 zł).

Reasumując – z całą pewnością Pana żona jest osobą zobowiązaną do ponoszenia odpłatności za pobyt jej matki w domu pomocy społecznej w części, której nie ponosi jej matka. Celem wyliczenia odpłatności OPS powinien ustalić m.in. w jakiej sytuacji rodzinnej i majątkowej znajduje się Pana żona. Jeżeli nie wskażecie Państwo wysokości Pana dochodów, OPS ma możliwości ustalenia tych dochodów na podstawie innych niż zaświadczenie o dochodach środków dowodowych. Niestety ustrój majątkowy, w jakim Państwo pozostajecie, nie ma wpływu na możliwość wydania stosownej decyzji przez OPS dotyczącej obowiązku ponoszenia częściowej opłaty za pobyt Pana teściowej w DPS.

Jeśli chodzi o separację: po orzeczeniu separacji nie mamy do czynienia z rodziną w rozumieniu przepisów ustawy o pomocy społecznej (wyrok WSA w Poznaniu z dnia 7 sierpnia 2008 r. sygn. akt IV SA/Po 321/07), zatem w takiej sytuacji trudno byłoby sobie wyobrazić, aby Pana żona miała wnosić opłaty za DPS.