Jak przepisać działalność gospodarczą na żonę po śmierci męża?

Czy jednoosobowa działalność gospodarcza podlega dziedziczeniu?

Sprawy spadkowe często nie należą do łatwych, przeciwnie – potrafią być naprawdę skomplikowane. Trudno jest zmierzyć się z tym problemem, tym bardziej że wcale nie będzie można łatwo i szybko go rozwiązać.

Zmarły tato prowadził jednoosobową działalność gospodarczą, a taka działalność nie podlega dziedziczeniu – jest ona ściśle związana z osobą przedsiębiorcy, a działalność z chwilą śmierci zostaje wykreślona z rejestru przedsiębiorców, gdyż nie ma tu żadnej osoby prawnej, a jedynie osoba fizyczna, która jest przedsiębiorcą. Co prawda, prowadzone są prace dotyczące ustanowienia zarządu sukcesyjnego, na razie jednak te przepisy nie weszły w życie, a więc należy stosować przepisy Kodeksu cywilnego (K.c.).

Dlatego też niemożliwe jest odziedziczenie przedsiębiorstwa jako zorganizowanej całości, możliwe jest po prostu odziedziczenie składników wchodzących w skład przedsiębiorstwa. Podlega ono normalnym zasadom dziedziczenia, jak wszystkie inne składniki majątku. Zgodnie z art. 931 K.c. w pierwszej kolejności do dziedziczenia powołane są dzieci spadkodawcy i małżonek. Dziedziczą oni w częściach równych. Postępowanie spadkowe należy przeprowadzić, aby móc legalnie dysponować tym majątkiem. Można to zrobić w dwojaki sposób – albo poprzez przeprowadzenie postępowania w sądzie, albo też u notariusza. Oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku można uczynić również u notariusza, jeśli strony są zgodne i nie ma między nimi sporu. Metoda ta jest niewątpliwie najszybsza, a także prosta. Jednak podaje Pani, że z jednym z rodzeństwa jest problem.

Zrzeczenie się spadku nie pomoże Pani matce. Zgodnie z art. 1020 K.c. – spadkobierca, który spadek odrzucił, traktowany jest jak ten, który nie dożył otwarcia spadku. Oznacza to, iż spadek przechodzi na zstępnych spadkobiercy, czyli dzieci, i tak potem krąży w rodzinie. Jeśli zaś miałaby go przejąć Pani matka, pozostali spadkobiercy powinni przyjąć spadek i przekazać jej swój udział w spadku. Należałoby to zrobić jak najszybciej.

Dziedziczenie środków zgromadzonych na kontach bankowych spadkobiercy

Jeśli chodzi o środki na koncie, to niestety sprawa również nie jest prosta. Środki na koncie również wchodzą w skład majątku spadkowego. Jednocześnie jednak były one majątkiem wspólnym, a więc połowa należy do Pani matki, gdyż zgodnie z art. 31 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego – z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami wspólnota majątkowa, a do majątku wspólnego należą w szczególności dochody z wynagrodzenia za pracę i innej działalności zarobkowej. Tak więc połowa środków na koncie jako część wspólnoty majątkowej jest własnością żony spadkodawcy, a połowa to masa spadkowa. Bank najprawdopodobniej zablokuje te środki, dopóki nie zostanie przeprowadzone postępowanie spadkowe, gdyż wcześniej nie będzie wiedział, kto jest spadkobiercą i w jakim udziale. Niestety, często z bankami w takich sytuacjach nie jest łatwo coś załatwić, choć czasem się udaje, ale dużo tutaj zależy również od wewnętrznych procedur w banku.

Czy żona może przejąć działalność gospodarczą po śmierci męża?

Najlepiej będzie, jeśli Pani matka założy własną działalność gospodarczą o takim samym profilu na swoje nazwisko. Niestety nie przejmie po mężu przedsiębiorstwa, ani zawartych przez niego umów (wygasły z chwilą śmierci), ale może zawrzeć nowe z dotychczasowymi kontrahentami. Póki co najlepiej byłoby korzystać z majątku do prowadzenia działalności gospodarczej i prowadzić postępowanie spadkowe. Jeśli większość przekaże jej swoje udziały, i tak będzie miała większość tego majątku, w tym firmowego, można dokonać spłaty tej osoby, która się nie będzie zgadzać. Można oczywiście dokonać również pewnej spłaty na rzecz pozostałych spadkobierców, tutaj nie ma ograniczeń w tej sprawie.

Należy niewątpliwie zawiadomić urząd miasta, wydział ewidencji działalności gospodarczej, a także ZUS i urząd skarbowy o śmierci oraz wykreśleniu z rejestru przedsiębiorców. Można również zawiadomić kontrahentów, spróbować z nimi dalej współpracować.

Trudno jest mi ocenić, czy ewentualnie przysługiwałoby Pani mamie prawo do renty po zmarłym mężu, gdyż można ją otrzymać, gdy zmarły miał prawo do emerytury lub renty lub też spełniał do nich warunki, ewentualnie pobierał zasiłek przedemerytalny czy też świadczenie przedemerytalne, a wdowa ukończyła 50 lat lub jest niezdolna do pracy. Wspomina Pani, że ojciec miał 58 lat, więc mama chyba by nic nie otrzymała, ale trudno jest jednoznacznie orzec.

Śmierć wywołuje zawsze problemy i komplikacje, a niestety nie ma uregulowań dotyczących dziedziczenia przedsiębiorstwa osoby fizycznej, gdyż nie jest ono osobnym bytem prawnym, a jedynie przedsiębiorcą jest osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą, a więc przedsiębiorca zostaje wykreślony z rejestru przedsiębiorców. Można już tylko założyć nową działalność o takim samym profilu, przeprowadzić postępowanie spadkowe, jeśli pozostali spadkobiercy się zgodzą, to przekazać swoje udziały w spadku jednej osobie, aby ułatwić jej prowadzenie owej działalności.