Jak przekazać aptekę córce i wycenić jej wartość?

Przeniesienie zezwolenia na prowadzenie apteki

Jak Pani się orientuje, możliwe jest przeniesienie zezwolenia na prowadzenie apteki. Stanowi o tym wprost Prawo farmaceutyczne w art. 104a:

„Art. 104a. 1. Organ zezwalający przenosi zezwolenie, o którym mowa w art. 99 ust. 1, na rzecz podmiotu, który nabył całą aptekę ogólnodostępną, w rozumieniu art. 551 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny, od podmiotu, na rzecz którego zostało wydane zezwolenie, jeżeli:

1) nabywca apteki spełnia wymagania, o których mowa w art. 99 ust. 3, 3a, 4–4b i art. 101 pkt 2–5 oraz przyjmuje w pisemnym oświadczeniu wszystkie warunki zawarte w zezwoleniu;

2) adres prowadzenia apteki nie ulega zmianie.

2. Stronami w postępowaniu o przeniesienie zezwolenia, o którym mowa w art. 99 ust. 1, są podmiot, który nabył całą aptekę ogólnodostępną oraz podmiot, na rzecz którego zostało wydane zezwolenie”.

Warunek brzegowy to:

1. nabycie przez dany podmiot niemający zezwolenia apteki ogólnodostępnej, w rozumieniu art. 551 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny,
2. od podmiotu, na rzecz którego zostało wydane zezwolenie,

jeżeli:

3. nabywca apteki spełnia wymagania, o których mowa w art. 99 ust. 3, 3a, 4–4b i art. 101 pkt 2–5 oraz przyjmuje w pisemnym oświadczeniu wszystkie warunki zawarte w zezwoleniu;
4. adres prowadzenia apteki nie ulega zmianie.

Tożsamość adresu lokalu, w którym prowadzona jest apteka, jest kluczowa dla przeniesienia zezwolenia na prowadzenie apteki - z uwagi na treść przywołanego wyżej art. 104a ust. 1.

Przeniesienie apteki jako przedsiębiorstwa

Mowa jest o nabyciu apteki jako przedsiębiorstwa. Generalnie Pana firma to przedsiębiorstwo w rozumieniu Kodeksu cywilnego. Stosownie do art. 55¹:

„Przedsiębiorstwo jest zorganizowanym zespołem składników niematerialnych i materialnych przeznaczonym do prowadzenia działalności gospodarczej. Obejmuje ono w szczególności:

1) oznaczenie indywidualizujące przedsiębiorstwo lub jego wyodrębnione części (nazwa przedsiębiorstwa);

2) własność nieruchomości lub ruchomości, w tym urządzeń, materiałów, towarów i wyrobów, oraz inne prawa rzeczowe do nieruchomości lub ruchomości;

3) prawa wynikające z umów najmu i dzierżawy nieruchomości lub ruchomości oraz prawa do korzystania z nieruchomości lub ruchomości wynikające z innych stosunków prawnych;

4) wierzytelności, prawa z papierów wartościowych i środki pieniężne;

5) koncesje, licencje i zezwolenia;

6) patenty i inne prawa własności przemysłowej;

7) majątkowe prawa autorskie i majątkowe prawa pokrewne;

8) tajemnice przedsiębiorstwa;

9) księgi i dokumenty związane z prowadzeniem działalności gospodarczej”.

Tak rozumiane przedsiębiorstwo lub jego zorganizowana część mogą być przedmiotem obrotu prawnego. Jak zaznacza się nadto w doktrynie oraz orzecznictwie: „W skład przedsiębiorstwa wchodzą składniki niemajątkowe i majątkowe powiązane ze sobą funkcjonalnie i przeznaczone do realizacji określonych zadać gospodarczych” (wyrok SN z 3 grudnia 2009 r., sygn. akt II CSK 215/09, Legalis). Takie uregulowanie oznacza, że możliwe jest wyliczenie składników tylko dla określonego przedsiębiorstwa, natomiast wyliczenie zawarte w komentowanym artykule ma charakter przykładowy; wskazuje na to także użycie określenia „w szczególności” (vide: Kodeks cywilny. Komentarz, (red.) prof. dr hab. M. Załucki, 2023).

Biorąc pod uwagę powyższe, uznać należy iż w świetle przedstawionego opisu córka nabędzie całe przedsiębiorstwo w rozumieniu art. 55¹ Kodeksu cywilnego, a nie tylko określony zespół rzeczy ruchomych i nieruchomych.

Umowa, która ma za przedmiot przedsiębiorstwo, może objąć wszystko, co wchodzi w skład przedsiębiorstwa, poza składnikami, które mają niezbywalny charakter. Należą do nich zezwolenie na prowadzenie apteki, a także prawo użytkowania rzeczy.

Zbywalne są natomiast prawa wynikające z umów najmu lub dzierżawy, co umożliwia zbycie apteki razem z zajmowanym lokalem, pod warunkiem uzyskania zgody wynajmującego.

Darowizna apteki

Pewne obiekcje budzi dopuszczalność zbycia produktów leczniczych, znajdujących się na stanie apteki, z uwagi na restrykcje dotyczące obrotu tymi produktami. Uważam, że obiekcje te nie mają wystarczających podstaw, ponieważ zbycie leków wraz z apteką nie stanowi obrotu produktami leczniczymi. Produkty te pozostają w aptece, a zmienia się tylko podmiot prowadzący aptekę. To, czy umowa obejmie wszystkie zbywalne składniki przedsiębiorstwa, czy też niektóre z nich zostaną wyłączone z transakcji, zależy od stron umowy. Decydując się na wyłączenie niektórych składników przedsiębiorstwa, należy pamiętać o tym, by pozostałe zachowały zorganizowany charakter, w przeciwnym wypadku przedmiotem umowy przestanie być przedsiębiorstwo.

Przekazanie w darowiźnie jest szczególnie korzystnym sposobem zbycia na rzecz osób najbliższych, tzn. małżonka, wstępnych (rodzice, dziadkowie), zstępnych (dzieci, wnuki), rodzeństwa, pasierbów, ojczyma lub macochy. Nie podlega bowiem żadnemu opodatkowaniu, pod warunkiem zgłoszenia nabycia w urzędzie skarbowym w terminie 6 miesięcy.

Lokal jest wynajmowany. Zapewne wynajmujący nie będzie miał obiekcji co do osoby prowadzącej aptekę, a zatem i do zmiany strony w dotychczasowej umowie najmu.

Zapewne planowane jest również w ramach umowy darowizny przedsiębiorstwa przeniesieni na nabywcę prawa z umów na dostawę energii, na dostawę gazu, na korzystanie z wody i kanalizacji oraz z umowy o świadczenie usług telekomunikacyjnych i w zakresie licencji na program apteczny. Nadto (z uwagi na konieczność przeniesienia również obowiązków z tych umów) dojdzie być może do cesji tych umów lub zawieranie umów trójstronnych.

Inne aspekty prowadzenia apteki

Prowadzenie apteki wiąże się również z koniecznością regularnej inwentaryzacji oraz zarządzania zapasami. Apteki są zobowiązane do przeprowadzania inwentaryzacji przynajmniej raz w roku, co pozwala na kontrolę zapasów i wykrycie ewentualnych niezgodności. Dodatkowo przeterminowane produkty muszą być odpowiednio ewidencjonowane i utylizowane zgodnie z przepisami, co również musi znaleźć odzwierciedlenie w księgowości.

Rozliczanie refundacji leków z NFZ jest jednym z bardziej skomplikowanych zadań w księgowości apteki. Proces ten wymaga dokładnej ewidencji sprzedaży, przygotowania raportów dla NFZ oraz wystawienia odpowiednich faktur. Precyzyjne i terminowe rozliczenie z NFZ jest kluczowe, aby zapewnić płynność finansową apteki oraz uniknąć problemów podczas ewentualnych kontroli.

W aptece, jak w każdej firmie, kluczowe jest prawidłowe rozliczanie kosztów uzyskania przychodu. Do najważniejszych kosztów zaliczają się wydatki związane z zakupem leków, wynajmem lokalu, opłatami za media, a także wynagrodzeniami pracowników.

Obliczenie wartości przedsiębiostwa

W zależności od przyjętego celu wyceny należy określić właściwy standard wartości. Jeśli wycena dokonywana jest w celu sprzedaży jednoosobowej działalności, czy wniesienia jej aportem do istniejącej spółki należy rozstrzygnąć wybór między standardem „godziwej wartości rynkowej, „wartości wewnętrznej” lub „wartości inwestycyjnej”. W przypadku postępowań cywilnoprawnych czy w sprawach rozwodowych do wyceny działalności gospodarczej przyjąć należy standard „wartości sprawiedliwej” lub – po analizie konkretnej sytuacji – standard „godziwej wartości rynkowej” (albo „wartości wewnętrznej”).  

Proosta metoda Rules of thum

Istotą Rules of Thumb jest obliczenie wartości przedsiębiorstwa poprzez zastosowanie iloczynu mnożnika i powiązanej z nim wielkości ekonomicznej. Najczęściej tą wielkością ekonomiczną są przychody ze sprzedaży. Rzadziej, choć również występują, takie wielkości jak wysokość uzyskiwanych prowizji, czy też innych dochodów przez właścicieli. Regułę ta w oparciu o wielkość przychodów ze sprzedaży prezentuje poniższa formuła:

WP = Mn · S

gdzie:
Mn – mnożnik,
S – przychody ze sprzedaży (liczone zwykle za ostatni rok obrotowy)

Spotyka się również reguły kciuka, gdzie – podobnie jak w metodzie wyceny UEC – wartość przedsiębiorstwa stanowi sumę wartości „majątkowej” przedsiębiorstwa i wartości goodwill.  W takim przypadku wartość „majątkową” podmiotu wyraża zwykle wartość jego majątku netto czyli wartość aktywów ogółem pomniejszonych o zobowiązania. (Czasem uwzględnia się jedynie zapasy – Zs).

Natomiast iloczyn mnożnika i wielkości ekonomicznej stanowi wartość goodwill’u podmiotu. Taka odmiana Rules of Thumb (w oparciu o mnożnik uwzględniający przychody ze sprzedaży) przedstawia się następująco:

WP = AN + Mn · S,

gdzie:
AN – wartość aktywów netto (gdzie aktywa netto = aktywa – zobowiązania i rezerwy na zobowiązania),
pozostałe oznaczenia jak poprzednio.

Wartość apteki uzależniona jest od kwestii własności lokalu, długości umowy najmu i jej stabilności, marżowości apteki, zadłużenia apteki, wartości jej magazynu, perspektyw rozwoju, wielkości i stabilności kadry, sytuacji na lokalnym rynku, jakie dokładnie składniki wchodzą skład majątku tego przedsiębiorstwa. Przy sprzedaży kolei na uzyskaną cenę wpływają także zdolności negocjacyjne, indywidualne przekonania, potrzeby i emocje.

Zazwyczaj transakcje sprzedaży są przeprowadzane w modelu: X (wartość apteki ( z wyceny lub z negocjacji) + Y (wartość magazynu) – Z (wartość zadłużenia w hurtowniach) = faktyczna wartość.

Ale tutaj ma być darowizna i Pani zasadniczo nie jest nastawiona na dodatkowy zysk ze zbycia apteki. A samodzielne ustalenie wartości jest na takim poziomie jak w sytuacji, gdyby aptekę Pani sprzedawała.

Przy darowiźnie nie ma obawy o podatek z tytułu zbyt wysokiej wartości. Obawiać się należy raczej uznania przez fiskusa, że wartość jest zbyt niska.

Jak nie będzie Pani wyceniać przez biegłych, to zasadniczo: wartość magazynu pomniejszona o zobowiązania oraz powiększona o wartości majątku innego niż lek i(sprzęt, wyposażenie, oprogramowanie itd.). A do tego jakaś kwota dodana z tytułu istnienia apteki, jej rozpoznawalności wśród pacjentów, podmiotów współpracujących.