Jak odwołać się od zabrania prawa jazdy za prędkość?

Zatrzymane prawo jazdy z powodu przekroczenia prędkości o więcej niż 50 km/h w obszarze zabudowanym

Z Pani relacji wynika, że zostało Pani zatrzymane prawo jazdy na 3 miesiące z powodu przekroczenia prędkości. W tym stanie rzeczy pyta Pani, jak można się odwołać i czy w czasie odwołania można jeździć autem.

Odpowiadając na Pani pytania, w pierwszej kolejności należy zwrócić uwagę na przepisy ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. o kierujących pojazdami (j.t. Dz. U. z 2017 r. Nr 0, poz. 978), zwanej dalej u.k.p.

Artykuł 102 u.k.p. stanowi, jak niżej:

„Art. 102. 1. Starosta wydaje decyzję administracyjną o zatrzymaniu prawa jazdy lub pozwolenia na kierowanie tramwajem, w przypadku gdy:

1) upłynął termin ważności prawa jazdy lub pozwolenia na kierowanie tramwajem – jeżeli dokument ten został przesłany przez organy kontroli ruchu drogowego;

2) osoba posiadająca prawo jazdy lub pozwolenie na kierowanie tramwajem nie przedstawiła w wymaganym terminie zaświadczenia o ukończeniu:

a) kursu dokształcającego w zakresie bezpieczeństwa ruchu drogowego, o którym mowa w art. 91 ust. 2 pkt 1 lit. a,

b) praktycznego szkolenia w zakresie zagrożeń w ruchu drogowym, o którym mowa w art. 91 ust. 2 pkt 1 lit. b,

c) kursów reedukacyjnych, o których mowa w art. 99 ust. 1 pkt 4 lub 5;

3) osoba posiadająca prawo jazdy lub pozwolenie na kierowanie tramwajem nie przedstawiła w wymaganym terminie orzeczenia:

a) o istnieniu lub braku przeciwwskazań zdrowotnych do kierowania pojazdem, o którym mowa w art. 79 ust. 2,

b) o istnieniu lub braku przeciwwskazań psychologicznych do kierowania pojazdem, o którym mowa w art. 84 ust. 1;

4) kierujący pojazdem przekroczył dopuszczalną prędkość o więcej niż 50 km/h na obszarze zabudowanym;

5) kierujący pojazdem silnikowym przewozi osoby w liczbie przekraczającej liczbę miejsc określoną w dowodzie rejestracyjnym (pozwoleniu czasowym) lub wynikającą z konstrukcyjnego przeznaczenia pojazdu niepodlegającego rejestracji; przepis nie dotyczy przewożenia osób autobusem w publicznym transporcie zbiorowym w gminnych, powiatowych i wojewódzkich przewozach pasażerskich w rozumieniu ustawy z dnia 16 grudnia 2010 r. o publicznym transporcie zbiorowym (Dz. U. z 2016 r. poz. 1867, 1920 i 1954 oraz z 2017 r. poz. 60 i 730), o ile w pojeździe przewidziane są miejsca stojące.

1a. Przepisu ust. 1 pkt 5 nie stosuje się, jeżeli liczba przewożonych osób w sposób, o którym mowa w tym przepisie, nie przekracza:

1) 5 – w przypadku przewożenia ich autobusem;

2) 2 – w przypadku przewożenia ich samochodem osobowym, samochodem ciężarowym lub w przyczepie ciągniętej przez ciągnik rolniczy lub pojazd wolnobieżny.

1b. Administrator centralnej ewidencji kierowców przekazuje staroście informacje w przypadkach, o których mowa w ust. 1 pkt 4 i 5, będące podstawą wydania decyzji administracyjnej o zatrzymaniu prawa jazdy.

1c. Starosta wydaje decyzję, o której mowa w ust. 1 pkt 4 lub 5, na okres 3 miesięcy, nadając jej rygor natychmiastowej wykonalności oraz zobowiązując kierującego do zwrotu prawa jazdy, jeżeli dokument ten nie został zatrzymany w trybie art. 135 ust. 1 ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. – Prawo o ruchu drogowym.

1d. Jeżeli osoba kierowała pojazdem silnikowym pomimo wydania decyzji administracyjnej o zatrzymaniu jej prawa jazdy na podstawie ust. 1 pkt 4 lub 5 albo zatrzymania prawa jazdy na podstawie art. 135 ust. 1 pkt 1a ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. – Prawo o ruchu drogowym, starosta wydaje decyzję administracyjną o przedłużeniu okresu, na który zatrzymano prawo jazdy, do 6 miesięcy. Jeżeli decyzja, o której mowa w ust. 1c, nie została jeszcze wydana, starosta wydaje tę decyzję na okres 6 miesięcy.

1e. Okres, o którym mowa w ust. 1c i 1d, oblicza się na zasadach określonych w ustawie z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego, przy czym dla ustalenia początku okresu jest właściwa data zwrotu dokumentu do organu właściwego w sprawach wydawania dokumentów stwierdzających uprawnienia do kierowania pojazdami, a w przypadku zatrzymania prawa jazdy w trybie art. 135 ust. 1 pkt 1a ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. – Prawo o ruchu drogowym – data tej czynności. Jeżeli w chwili wydawania decyzji, o której mowa w ust. 1 pkt 4 lub 5, prawo jazdy było już w posiadaniu starosty z innego tytułu, okres zatrzymania prawa jazdy liczy się od dnia wydania tej decyzji.

2. Zwrot zatrzymanego prawa jazdy lub pozwolenia na kierowanie tramwajem następuje po ustaniu przyczyny zatrzymania oraz po uiszczeniu opłaty ewidencyjnej. Jeżeli od dnia zatrzymania prawa jazdy lub pozwolenia na kierowanie tramwajem upłynął okres przekraczający rok, warunkiem wydania prawa jazdy lub pozwolenia na kierowanie tramwajem jest uzyskanie pozytywnego wyniku kontrolnego sprawdzenia kwalifikacji.

3. Jeżeli sprawa o naruszenie, o którym mowa w ust. 1 pkt 4 lub 5, została skierowana do rozpoznania przez sąd lub organ orzekający o sprawie w postępowaniu dyscyplinarnym i nie zakończyła się prawomocnym rozstrzygnięciem w okresie 3 miesięcy od dnia zatrzymania dokumentu, a w przypadku, o którym mowa w ust. 1d – w okresie 6 miesięcy, podlega on zwrotowi.”

Zgodnie zatem z art. 102 ust. 1 pkt 4 u.k.p., to starosta wydaje decyzję administracyjną o zatrzymaniu prawa jazdy, jeżeli kierujący pojazdem przekroczył dopuszczalną prędkość o więcej niż 50 km/h na obszarze zabudowanym.

Decyzja powyższa ma charakter związany. Oznacza to, że starosta nie korzysta w tym przypadku z uznania administracyjnego. Każdorazowe ustalenie, że kierujący pojazdem przekroczył dopuszczalną prędkość o więcej niż 50 km/h na obszarze zabudowanym, pociąga za sobą konieczność wydania przez starostę decyzji o zatrzymaniu prawa jazy. Zaznaczyć również należy, że przepis ten nie przewiduje żadnych okoliczności zwalniających kierowcę z odpowiedzialności za popełniony czyn. Postępowanie w tej sprawie cechuje automatyzm i obligatoryjność.

Odwołanie od decyzji o zatrzymaniu prawa jazdy 

Od decyzji starosty w przedmiocie zatrzymania prawa jazy przysługuje odwołanie do Samorządowego Kolegium Odwoławczego za pośrednictwem starosty, który wydał decyzję, w terminie 14 dni od dnia jej doręczenia (art. 17 pkt 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (j.t. Dz. U. z 2017 r. Nr 0, poz. 1257), zwanej dalej K.p.a. w zw. z art. 127 i n. K.p.a.). O sposobie i terminie wniesienia odwołania będzie Pani również pouczona w treści samej decyzji.

Nadmienię również, że art. 102 ust. 1 pkt 4 u.k.p. był już poddany analizie przez Trybunał Konstytucyjny. Trybunał orzekł, że jest on zgodny z Konstytucją, z jednym wyjątkiem. Mianowicie „w zakresie, w jakim nie przewiduje sytuacji usprawiedliwiających – ze względu na stan wyższej konieczności – kierowanie pojazdem z przekroczeniem dopuszczalnej prędkości o więcej niż 50 km/h na obszarze zabudowanym, jest niezgodny z art. 2 i art. 45 ust. 1 Konstytucji” (wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 11 października 2016 r., sygn. akt K 24/15). Chodzi tu o takie sytuacje, gdy przekroczenie prędkości było konieczne dla ratowania życia lub zdrowia (stan wyższej konieczności), np. jazda do szpitala rodzącej kobiety). Niemniej jednak wyrok ten na dzień dzisiejszy nie został wykonany przez ustawodawcę. Brak jest bowiem w przepisach dotyczących zatrzymania prawa jazdy za przekroczenie prędkości o 50 km/h w terenie zabudowanym, uwzględnienia stanu wyższej konieczności.

Jak zakwestionować decyzję o odebraniu prawa jazdy za przekroczenie prędkości?

W odwołaniu może Pani podać wszelkie argumenty, które Pani zdaniem przemawiają przeciw zatrzymaniu prawa jazu (np. wadliwość pomiaru, kwestionowanie kwalifikowania danego terenu jako teren zabudowany, etc.). Jak wskazał bowiem Trybunał Konstytucyjny w powyższym wyroku, w toku tego postępowania organy zobowiązane są do stania na straży praworządności, z urzędu lub na wniosek stron podejmowania czynności niezbędnych do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz do załatwienia sprawy, mając na względzie interes społeczny i słuszny interes obywateli (art. 7 K.p.a.). Organy są zobowiązane w sposób wyczerpujący zebrać i rozpatrzyć cały materiał dowodowy (art. 77 ust. 1 K.p.a.) oraz uwzględnić żądanie strony dotyczące przeprowadzenia dowodu, jeżeli przedmiotem dowodu jest okoliczność mająca znaczenie dla sprawy (art. 78 ust. 1 K.p.a.). Dopiero na podstawie całokształtu materiału dowodowego organy powinny ocenić, czy dana okoliczność została udowodniona (art. 80 K.p.a.). Dotyczy to zarówno etapu wydawania decyzji przez starostę, jak i postępowania odwoławczego przed SKO.

W praktyce jednak starosta jest związany informacją policji o przekroczeniu przez kierującego prędkości, w terenie zabudowanym, o 50 km/h. W tym zakresie można wskazać chociażby na wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z dnia 31 maja 2017 r. Przyjęto w nim, że „organ wydający decyzję o zatrzymaniu prawa jazdy nie prowadzi własnych ustaleń dotyczących faktu rażącego przekroczenia prędkości czy winy. Organ, co do zasady, opiera swoje rozstrzygnięcie na przekazanej mu informacji, która ma charakter dokumentu urzędowego (art. 76 § 1 k.p.a.), stanowiąc dowód tego, co zostało w nim urzędowo stwierdzone” (wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z dnia 31 maja 2017 r., sygn. akt II SA/Gl 111/17).

Obowiązek kierującego do zwrotu prawa jazdy po otrzymaniu decyzji starosty o ich zatrzymaniu

Następnie należy wskazać, że decyzji o zatrzymaniu prawa jazdy starosta nadaje rygor natychmiastowej wykonalności oraz zobowiązując kierującego do zwrotu prawa jazdy, jeżeli dokument ten nie został zatrzymany przy kontroli (art. 102 ust. 1c u.k.p.). Oznacza to, że decyzja jest wykonana nawet przed upływem 14-dniowego terminu do wniesienia odwołania (art. 108 K.p.a. w zw. z art. 130 § 3 pkt 1 K.p.a.). Innymi słowy decyzja, której nadano rygor natychmiastowej wykonalności w zakresie wykonalności jest traktowana jak decyzja ostateczna. Zatem wniesienie odwołania nie zatamuje skutków prawnych wynikających z decyzji starosty o zatrzymaniu prawa jazdy.

Toteż w czasie odwołania powinna Pani powstrzymać się od kierowania pojazdem. W przeciwnym razie narazi się Pani w szczególności na sankcję wynikającą z art. 102 ust. 1d u.k.p. Mianowicie, jeżeli osoba kierowała pojazdem silnikowym pomimo wydania decyzji administracyjnej o zatrzymaniu jej prawa jazdy na podstawie ust. 1 pkt 4 lub 5, starosta wydaje decyzję administracyjną o przedłużeniu okresu, na który zatrzymano prawo jazdy, do 6 miesięcy. Jeżeli decyzja, o której mowa w art. 102 ust. 1c u.k.p., nie została jeszcze wydana, starosta wydaje tę decyzję na okres 6 miesięcy.

Na zakończenie należy wskazać, że zgodnie z art. 102 ust. 1e u.k.p. dla ustalenia początku okresu 3 miesięcy, w przypadku zatrzymania prawa jazdy w trybie art. 135 ust. 1 pkt 1a u.p.r.d., właściwa jest data tej czynności.