Jak ochronić mieszkanie przed zajęciem za długi, darowizna, sprzedaż i upadłość konsumencka, możliwe rozwiązania

Darowizna mieszkania córce i ryzyko wystąpienia przez wierzycieli ze skargą pauliańską

Wiem, że sytuacja jest dla Pani trudna, ale proszę pamiętać, że zawsze znajdzie się jakieś choćby częściowe rozwiązanie. Przede wszystkim wskazać należy, że z uwagi na to, że ma Pani zadłużenia, przeprowadzenie darowizny nieruchomości dla córki może spowodować wystąpienie przez wierzycieli ze skargą pauliańską. Instytucja ta została określona w Kodeksie cywilnym (Dz.U., z 2023 r., poz. 1610; w skrócie K.c.) Zgodnie z § 1 i 3 art. 527 K.c.:

§ 1. Gdy wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową, każdy z wierzycieli może żądać uznania tej czynności za bezskuteczną w stosunku do niego, jeżeli dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, a osoba trzecia o tym wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć.

(…)

§ 3. Jeżeli wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli uzyskała korzyść majątkową osoba będąca w bliskim z nim stosunku, domniemywa się, że osoba ta wiedziała, iż dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli.”

Warto również wskazać, że czynność prawna dłużnika jest dokonana z pokrzywdzeniem wierzycieli, jeżeli wskutek tej czynności dłużnik stał się niewypłacalny albo stał się niewypłacalny w wyższym stopniu, niż był przed dokonaniem czynności.

Zgodnie z art. 531 § 1 K.c.: „Uznanie za bezskuteczną czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli następuje w drodze powództwa lub zarzutu przeciwko osobie trzeciej, która wskutek tej czynności uzyskała korzyść majątkową”.

Zasadnicze znaczenie ma również przepis art. 533 K.c., zgodnie z którym: „Osoba trzecia, która uzyskała korzyść majątkową wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli, może zwolnić się od zadośćuczynienia roszczeniu wierzyciela żądającego uznania czynności za bezskuteczną, jeżeli zaspokoi tego wierzyciela albo wskaże mu wystarczające do jego zaspokojenia mienie dłużnika”.

Istotny jest również czas, w którym można wystąpić ze skargą pauliańską, tj. art. 534 K.c., zgodnie z którym uznania czynności prawnej dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli za bezskuteczną nie można żądać po upływie lat pięciu od daty tej czynności. Termin ten ma charakter zawity, tzn. nie jest przywracalny, co oznacza, że jeżeli upłynie, to wierzyciel nie będzie mógł skutecznie wystąpić ze skargą pauliańską.

Upadłość konsumencka

Odnosząc się do kwestii postępowania upadłościowego, w pierwszej kolejności wskazać należy, że jeżeli dana osoba zamierza ogłosić upadłość konsumencką, to nie może prowadzić działalności gospodarczej. Pani, będąc emerytką, spełnia przesłankę ogłoszenia upadłości jako osoba fizyczna nieprowadząca działalności gospodarczej, należałoby więc przeanalizować cele postępowania upadłościowego. Przede wszystkim postępowanie w stosunku do konsumentów od 2014 r. do nowelizacji, która weszła w życie w 2020 r. miało na celu oddłużenie upadłego, bez względu na stopień zaspokojenie wierzycieli. Natomiast aktualnie postępowanie upadłościowe powinno prowadzić do zaspokojenia wierzycieli w jak najwyższym stopniu, a oddłużenie upadłego traktowane jest jako cel równorzędny, a nie jak wcześniej pierwszorzędny.

W praktyce spotkałam się z różnymi sytuacjami, tj. syndycy w każdym wypadku, gdy zachodziły przesłanki do wystąpienia ze skargą pauliańską, to czynili, a także zwłaszcza w przypadku upadłości konsumenckiej odstępowali od tego działania. Zatem tak naprawdę wszystko zależy od osoby syndyka oraz tego, czy będzie chciał skorzystać z tego uprawnienia. Bezpieczniej byłoby zatem odczekać 5 lat od dokonania tej czynności lub też złożyć wniosek w bliskim terminie upływu tego okresu, tak aby syndyk nie zdążył wytoczyć powództwa przed jego upływem.

Sprzedaż mieszkania córce z ustanowieniem służebności mieszkania – spłata zadłużenia

Jest jeszcze jedna opcja, którą polecam rozważyć z uwagi na to, że zapewne w Pani sytuacji finansowej nie jest korzystne oczekiwanie ze złożeniem tego wniosku. Można byłoby rozważyć sprzedaż nieruchomości córce. Tak aby nie otrzymała ona tej nieruchomości pod tzw. darmowym tytułem. Wówczas uzyskane pieniądze mogłaby Pani przeznaczyć na spłatę zadłużenia. Natomiast córka mogłaby ustanowić na Pani rzecz służebność mieszkania na tej nieruchomości, która gwarantowałaby Pani zamieszkanie do śmierci.

Istotne jest również, w jakich bankach zaciągała Pani zobowiązania. Proszę pamiętać, że przed udzieleniem pożyczki bank musiał zweryfikować Pani zdolność kredytową. Niedociągnięcia w tym zakresie winny obciążać bank. Zatem również rekomendowałabym składanie wniosków do banku o częściowe umorzenie zobowiązań z uwagi na to, że padła Pani ofiarą oszustwa albo też rozłożenie zadłużenia na raty.

Źródła:

Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93