Jak napisać testament wzajemny?

Państwo Adam i Halina Wójcikowie, małżeństwo z wieloletnim stażem, zwrócili się do nas o poradę co do sporządzenia wzajemnych testamentów. Chcieli, aby po śmierci jednego z nich drugi małżonek dysponował całością majątku, który stanowiło w znaczącej części mieszkanie i oszczędności. Małżeństwo ma syna, ale chcieliby, żeby żyjący małżonek decydował o wszystkim, czego wspólnie się dorobili. Nie chodziło o wykluczenie jedynego dziecka, tylko „przesunięcie” jego dziedziczenia, aż oboje odejdą. Pytanie – jak napisać testamenty wzajemne? Czy można je sporządzić samodzielnie, bez udziału notariusza, a jeśli tak, jak to zrobić prawidłowo?

Testament wzajemny własnoręczny

Skoro Państwo Wójcikowie nie chcą sporządzić testamentów notarialnych, to kolejną możliwością jest sporządzenie testamentów własnoręcznych. Zgodnie bowiem z treścią art. 949 Kodeksu cywilnego:

„§ 1. Spadkodawca może sporządzić testament w ten sposób, że napisze go w całości pismem ręcznym, podpisze i opatrzy datą.

§ 2. Jednakże brak daty nie pociąga za sobą nieważności testamentu własnoręcznego, jeżeli nie wywołuje wątpliwości co do zdolności spadkodawcy do sporządzenia testamentu, co do treści testamentu lub co do wzajemnego stosunku kilku testamentów”.

Testament własnoręczny cechują przede wszystkim: prostota formy, silna ochrona prywatności testatora co do treści jego rozrządzeń oraz brak kosztów związanych z jego sporządzeniem.

Sporządzenie testamentu holograficznego polega na spisaniu treści ostatniej woli przez spadkodawcę. Prostota tej formy jest jednak pozorna, co niejednokrotnie prowadzi do skutecznego kwestionowania ważności lub skuteczności tak sporządzonych aktów ostatniej woli. Mimo lakonicznego brzmienia art. 949 zawiera bowiem pewne rygorystyczne wymagania, których testatorzy mogą nie być świadomi.

Jak skutecznie napisać testament wzajemny?

Po pierwsze, cały tekst testamentu musi zostać spisany własnoręcznie. Należy bowiem dodać, iż zdarzają się testamenty holograficzne będące wydrukami komputerowymi jedynie podpisanymi własnoręcznie przez spadkodawcę, których nie można uznać za ważnie sporządzone testamenty własnoręczne. Dlatego też cały testament trzeba sporządzić pismem odręcznym.

Po drugie, testament holograficzny musi być podpisany. Brak normatywnej, jednoznacznej definicji podpisu w prawie polskim powoduje, że wymaganie to jest szczególnie „zdradliwe”. Dlatego zalecam podpisać testament imieniem i nazwiskiem w sposób czytelny.

Po trzecie, niezbędne jest opatrzenie testamentu własnoręcznego datą jego sporządzenia. Wymaganie to, w przeciwieństwie do dwóch poprzednich, nie ma jednak charakteru bezwzględnego, jednak jest to bardzo istotne dla ewentualnych celów dowodowych.

Należy także podnieść, iż dla ważności testamentu własnoręcznego nie jest wymagane uczestnictwo osoby trzeciej, a więc świadków.

Ważne jest jednak, aby spadkobiercy wiedzieli, iż taki testament został sporządzony.

Należy także dodać, iż sporządzenie niniejszego testamentu nie wiąże się z żadnymi kosztami.

Zatem jeżeli testament własnoręczny będzie posiadał powyższe przesłanki, a więc będzie sporządzony pismem odręcznym, podpisany, a także opatrzony w datę – będzie uznany za ważny.

Nie istniej coś takiego jak wzór testamentu, ale można kierować się ogólnie przyjętymi zasadami. Czyli na przykład w prawym górnym rogu wskazać miejscowość i datę, zatytułować pismo jako testament, wskazać, iż to na przykład pani Halina Wójcik jako spadkodawczyni wyraża swoją ostatnią wolę (podać imię, nazwisko, adres zamieszkania, pesel) i na wypadek swojej śmierci oświadcza, iż do całości spadku powołuje swojego męża (imię, nazwisko, adres, pesel). Na końcu testament należy czytelnie podpisać.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93