Grożenie śmiercią przez telefon

Gdzie zwrócić się o pomoc w związku z otrzymaniem telefonu z groźbą pozbawienia życia?

Zacznijmy od wskazania różnicy między wnioskowaniem (ewentualnie możliwością wnioskowania) a prawdopodobieństwem pozytywnego rozpatrzenia wniosku. Prawo składania petycji, wniosków i skarg oparte jest na różnych przepisach normatywnych – w tym na art. 63 Konstytucji RP; określone akty prawne zawierają przepisy bardziej precyzyjne z tego zakresu, np. Kodeks postępowania administracyjnego (K.p.a.). Jeżeli ktoś składa wniosek, skargę lub petycję, to organ władzy publicznej ma obowiązek przyjęcia takiego środka – nawet w przypadku oczywistej bezzasadności; zwracam na to uwagę, ponieważ nadal zdarza się, że jakiś urzędnik (nawet na niskim stanowisku służbowym) odmawia przyjęcia pisma (sporządzanie protokołów to zagadnienie bardziej złożone).

Rzeczownik „wniosek” jest wieloznaczny. Jego wieloznaczność dotyczy nie tylko zagadnień fundamentalnych znaczeniowo: „wniosek intelektualny” albo „środek prawny”. Słowo „wniosek” – w znaczeniu „środek prawny” – także jest niejednoznaczne. Przede wszystkim, chodzi o to, że przy jego pomocy oznacza się zarówno główne środki prawne (np.: wniosek o ściganie, wniosek o wydanie zezwolenia…, wniosek o ustanowienie zarządcy nieruchomości wspólnej), jak i środki o znaczeniu szczegółowym (np.: wniosek o przeprowadzenie dowodu, wniosek o zabezpieczenie dowodu, wniosek o dokonanie oględzin, wniosek o zabezpieczenie roszczenia).

Wyżej wskazana niejednoznaczność znaczeniowa rzeczownika „wniosek” przybliża nas do tego, co szczególnie ważne w związku z przedstawionym w zapytaniu problemem.

Wolno Pani zwrócić się do organów ścigania – do prokuratury lub do policyjnej jednostki organizacyjnej. Zwrócenie się może dotyczyć zarówno zagadnień podstawowych (np.: prośba o udzielenie pomocy w związku z odebraniem bardzo niepokojącego Panią telefonu, wniosek o ściganie – bardzo potrzebny w przypadku przestępstw ściganych na wniosek pokrzywdzonego), jak również aspektów szczegółowych (np.: wniosek o uzyskanie bilingów, wniosek o przeprowadzenie dowodu z zapisu rozmowy na nośniku magnetycznym, wniosek o przesłuchanie świadka. Z całą pewnością wolno Pani zwracać się do organów ścigania nie tylko z wnioskami podstawowymi.

Przestępstwo groźby bezprawnej

Proszę zapoznać się z treścią cytowanych poniżej przepisów Kodeksu karnego (K.k.). Dotyczą one przestępstwa groźby bezprawnej oraz przestępstwa nękania (art. 190a K.k.).

Art. 115 § 12. Groźbą bezprawną jest zarówno groźba, o której mowa w art. 190, jak i groźba spowodowania postępowania karnego lub rozgłoszenia wiadomości uwłaczającej czci zagrożonego lub jego osoby najbliższej; nie stanowi groźby zapowiedź spowodowania postępowania karnego, jeżeli ma ona jedynie na celu ochronę prawa naruszonego przestępstwem.

„Art. 190 § 1. Kto grozi innej osobie popełnieniem przestępstwa na jej szkodę lub szkodę osoby najbliższej, jeżeli groźba wzbudza w zagrożonym uzasadnioną obawę, że będzie spełniona, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

§ 2. Ściganie następuje na wniosek pokrzywdzonego.

Art. 190a § 1. Kto przez uporczywe nękanie innej osoby lub osoby jej najbliższej wzbudza u niej uzasadnione okolicznościami poczucie zagrożenia lub istotnie narusza jej prywatność, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

§ 2. Tej samej karze podlega, kto, podszywając się pod inną osobę, wykorzystuje jej wizerunek lub inne jej dane osobowe w celu wyrządzenia jej szkody majątkowej lub osobistej.

§ 3. Jeżeli następstwem czynu określonego w § 1 lub 2 jest targnięcie się pokrzywdzonego na własne życie, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.

§ 4. Ściganie przestępstwa określonego w § 1 lub 2 następuje na wniosek pokrzywdzonego.

Art. 191 § 1. Kto stosuje przemoc wobec osoby lub groźbę bezprawną w celu zmuszenia innej osoby do określonego działania, zaniechania lub znoszenia, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

§ 1a. Tej samej karze podlega, kto w celu określonym w § 1 stosuje przemoc innego rodzaju uporczywie lub w sposób istotnie utrudniający innej osobie korzystanie z zajmowanego lokalu mieszkalnego.

§ 2. Jeżeli sprawca działa w sposób określony w § 1 w celu wymuszenia zwrotu wierzytelności, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

§ 3. Ściganie przestępstwa określonego w § 1a następuje na wniosek pokrzywdzonego.”

Jeżeli miało miejsce jedno poważnie niepokojące Panią połączenie telefoniczne, to zapewne trudno byłoby traktować ową sytuację jako przejaw nękania, zwłaszcza przestępczego nękania. Jednak jedna – wywołująca obawę (szczególnie obawę uzasadnioną) – groźba bezprawna może uzasadniać zgłoszenie problemu organom ścigania.

Tak zwane założenie sprawy (np. wytoczenie powództwa lub skierowanie określonego wniosku do sądu lub innego organu władzy publicznej) jest charakterystyczne dla spraw cywilnych oraz dla całkiem wielu rodzajów postępowań administracyjnych; natomiast ma małe zastosowanie w sprawach karnych.

Ściganie przestępstwa

Przestępstwa są ścigane w trzech trybach: z urzędu (łacińskie ex officjo), na wniosek (pokrzywdzonego) oraz z oskarżenia prywatnego. Przestępstwa ścigane z urzędu nie wymagają żadnego wniosku dla wszczęcia postępowania karnego – często wystarczy powiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa lub nawet informacja w mediach. Aby mogło być prowadzone albo kontynuowane postępowanie karne w przypadku przestępstw ściganych na wniosek, niezbędny jest wniosek pokrzywdzonego – brak takiego wniosku jest przeszkodą dla (dalszego) prowadzenia postępowania karnego. Organa ścigania mają bardzo dużą (często dosłownie dominującą rolę) w postępowaniach dotyczących przestępstw ściganych z urzędu oraz ściganych na wniosek. Natomiast prywatnoskargowy tryb ścigania (ściganie z oskarżenia prywatnego) oznacza bardzo dużą rolę oskarżyciela prywatnego – właśnie taki oskarżyciel (bardzo często pokrzywdzony przestępstwem) powinien sporządzić wnieść do sądu oraz przed sądem popierać prywatny akt oskarżenia; oskarżycielowi prywatnemu mogą udzielać (na jego wniosek) wsparcia organa ścigania, ale takowe wsparcie nie oznacza wyręczania oskarżyciela prywatnego.

Zgłoszenie gróźb karalnych

W dotyczących gróźb bezprawnych typach przestępstw dominuje tryb ścigania na wniosek. Jeżeli treść odnośnego połączenia telefonicznego sprzed roku wzbudza obawę (zwłaszcza uzasadnioną), to może Pani nie tylko poprosić o pomoc organa ścigania, ale także zawnioskować o ściganie sprawcy (sprawców). W przypadku wszczęcia postępowania karnego dominującą rolę w postępowaniu przygotowawczym będzie miał (jako dominus processus) organ ścigania (np. prokuratura lub policja) – ten organ będzie decydował o przeprowadzaniu dowodów. Zapewne wcześniej (być może w trakcie prawdopodobnych wstępnych czynności sprawdzających) zostanie sprawdzone, czy takowe połączenie zostało wykonane – bilingi połączeń mogą być pobierane przez organa ścigania od operatorów telekomunikacyjnych. Potem prawdopodobnie dojdzie do sprawdzenia, czy Pani była adresatką gróźb; zdarzają się pomyłki (np. przy wyborze numeru). Jeśli groźby były skierowane rzeczywiście przeciwko Pani, to będzie Pani uprawniona formalnie (najlepiej pisemnie) zgłosić swój udział w postępowaniu karnym w charakterze pokrzywdzonego; być może również zdecyduje się Pani dochodzić roszczeń cywilnych.

Możliwość uzyskania zapisu rozmowy telefonicznej

Oczywiście określone wnioski dowodowe będzie wolno Pani przedstawiać. Wydaje się jednak mało prawdopodobne, by udało się uzyskać zapis samego połączenia, które Panią zaniepokoiło. Niezmiernie trudno jest weryfikować różne pogłoski o skali – według niektórych, już powszechnej – inwigilacji. Oficjalnie treści rozmów telefonicznych nie nagrywa się, co zmniejsza prawdopodobieństwo uzyskania takich zapisów – zwłaszcza od operatora telekomunikacyjnego. Różne służby – w ramach czynności operacyjnych – prowadzą rozmaite czynności, w tym związane z używaniem połączeń telekomunikacyjnych; także w mediach aktualnie sporo uwagi poświęca się tym zagadnieniom. Nie można wykluczyć, że niepokojąca Panią rozmowa została nagrana przez jakąś służbę (np. w związku z czynnościami dotyczącymi jakiejś sprawy), ale od różnych czynników – np. od rodzaju sprawy lub od chęci podzielenia się informacjami przez jakąś służbę – może zależeć ujawnienie treści nagranej rozmowy (o ile rozmowa została nagrana).

Zaakcentowane przez Panią zagadnienie możliwości ma – jak widać – różne aspekty. Nie zawsze same możliwości techniczne (np. wykonanie nagrania) oznaczają dostępność materiału, a więc możność uczynienia z niego przedmiotu dowodu. Gdyby udało się ujawnić (oczywiście legalnie) treść tamtego połączenia, to dużo łatwiejsze stałoby się udowodnienie prawnego znaczenia słów, które Pani usłyszała. Być może – w przypadku udowodnienia przestępstwa – Pani zdecydowałaby się dochodzić roszczeń cywilnych. Takie roszczenia zapewne dotyczyłyby naruszenia dóbr osobistych – art. 23 Kodeksu cywilnego (K.c.); podstawowe rodzaje roszczeń związanych z naruszeniem dóbr osobistych wskazano w art. 24 K.c. (między innymi roszczenie o zadośćuczynienie pieniężne). W przypadku roszczeń związanych z naruszeniem dóbr osobistych może być mała szansa na to, by sąd karny zgodził się takie roszczenia rozpatrywać w postępowaniu karnym – można jednak (nawet na wszelki wypadek) pozew cywilny skierować przed rozpoczęciem pierwszej rozprawy przed sądem karnym (w praktyce spotyka się załączanie pozwów cywilnych do aktów oskarżenia, jeżeli pozew trafił w odpowiednim czasie do prokuratury). Gdyby sąd karny odmówił rozpatrywania powództwa cywilnego, to mogłoby ono być rozpatrywane w odrębnym od sprawy karnej postępowaniu cywilnym.