Granica działki przesunięta w drogę - jak wymusić cofnięcie ogrodzenia?

Roszczenie o dopuszczenie do współposiadania

W nawiązaniu do postawionego pytania odpowiadam, iż, jak wynika z treści art. 206 Kodeksu cywilnego (K.c.): „Każdy ze współwłaścicieli jest uprawniony do współposiadania rzeczy wspólnej oraz do korzystania z niej w takim zakresie, jaki daje się pogodzić ze współposiadaniem i korzystaniem z rzeczy przez pozostałych współwłaścicieli.”.

Jak wskazał dorobek doktryny, współwłasność jest postacią własności, środki jej ochrony, do których przede wszystkim należy roszczenie windykacyjne (art. 222 § 1 K.c.), mogą być stosowane także przez współwłaścicieli.

Jak wynika z opisu, oprócz tego, że sąsiad dokonał rozporządzenia przekraczającego zakres zwykłej czynności, to pozbawił Państwa także możliwości posiadania zajętego pasa drogi. Jeżeli zatem ze względu na charakter rzeczy wspólnej możliwe jest korzystanie z niej przez każdego współwłaściciela niezależnie od korzystania przez pozostałych współwłaścicieli (nie jest konieczne współdziałanie), współwłaściciel, którego uprawnienie zostało w powyższy sposób naruszone, może na podstawie art. 222 § 1 w zw. z art. 206 K.c. dochodzić od współwłaściciela, korzystającego z rzeczy w sposób wykluczający jego współposiadanie, roszczenia o dopuszczenie do współposiadania (por. uchwała SN (PSIC) z 28.09.1963 r., III CO 33/62, OSNCP 1964, Nr 2, poz. 22; wyrok SN z 25.10.1973 r., III CRN 247/73, OSN 1974, Nr 9, poz. 151 i uzasadnienie wyroku SN z 09.07.2003 r., IV CKN 325/01, Legalis, oraz uchwała SN z 29.11.2007 r., III CZP 94/07, Legalis; uzasadnienie uchwały SN z 13.03.2008 r., III CZP 3/08, OSNC 2009, Nr 4, poz. 53).

Droga niewątpliwie służy Państwu jako wszystkim współwłaścicielom, a więc konieczne jest współdziałanie, co uzasadnia wytoczenie powyższego powództwa, czyli o dopuszczenie do współposiadania.

Jak widać, działanie sąsiada w tym zakresie jest bezprawne, albowiem naruszył treść art. 206 K.c., a więc pozbawił Państwa możliwości posiadania części nieruchomości.

Idąc jednak dalej, za okres, w którym zostali Państwo pozbawieni możności korzystania z części drogi, należy się Państwu także wynagrodzenie, potwierdza to bowiem bogata linia orzecznictwa.

Roszczenie o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy wspólnej z wyłączeniem innych współwłaścicieli

Mianowicie współwłaściciel może domagać się od pozostałych współwłaścicieli, korzystających z rzeczy wspólnej z naruszeniem art. 206 K.c. w sposób wykluczający jego współposiadanie, wynagrodzenia za korzystanie z tej rzeczy z zachowaniem przesłanek określonych w art. 224 § 2 lub art. 225 K.c. [tak uchwała SN z 13.03.2008 r., III CZP 3/08, OSNC 2009, Nr 4, poz. 53; uchwała SN (7) z 19.03.2013 r., III CZP 88/12, OSNC 2013, Nr 9, poz. 103]. Roszczenia te są roszczeniami uzupełniającymi roszczenie windykacyjne współwłaściciela.

Roszczenie o wynagrodzenie przewidziane w art. 224 § 2 i art. 225 K.c. łączy w sobie pierwiastki roszczenia odszkodowawczego (może zmierzać do zwrócenia kosztów, jakie właściciel poniósł w związku z tym, że był zmuszony do korzystania z cudzej rzeczy, lub do kompensacji utraconych korzyści, jakie by uzyskał, gdyby rzecz wynajął) oraz roszczenia o zwrot bezpodstawnego wzbogacenia (może zmierzać do wydania korzyści uzyskanych przez posiadacza w wyniku bezprawnego korzystania). Jednak zarówno dochodzenie roszczenia o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy, jak i wysokość wynagrodzenia nie zależą od tego, czy właściciel w rzeczywistości poniósł jakiś uszczerbek, a posiadacz uzyskał jakąś korzyść. O wysokości należnego właścicielowi wynagrodzenia decydują stawki rynkowe za korzystanie z danego rodzaju rzeczy oraz czas posiadania rzeczy przez adresata roszczenia [por. uzasadnienie uchwały SN (7) – zasada prawna – z 10.07.1984 r., III CZP 20/84, OSNCP 1984, Nr 12, poz. 209; uzasadnienie uchwały SN z 07.01.1998 r., III CZP 62/97, OSNC 1998, Nr 6, poz. 91; uchwała SN z 13.03.2008 r., III CZP 3/08, OSNC 2009, Nr 4, poz. 53 oraz wyrok SN z 15.04.2004 r., IV CK 273/03, Legalis].

Z uwagi na powyższe, jak najbardziej mają Państwo rację i powinni podjąć działanie w tej sprawie. W pierwszej kolejności proponuję wystosować do sąsiada pismo wzywające do usunięcia naruszeń – powołując się na powyższe regulacje i wskazując termin na usunięcie ogrodzenia pod rygorem skierowania sprawy do sądu.