Nieprawdziwe zarzuty rodzica względem nauczyciela - co zrobić?

Nieprawdziwe oskarżenia rodzica pod adresem nauczyciela

Rozumiem, że po tylu latach pracy spotkanie się z tak sformułowanymi zarzutami pod Pani adresem może być bardzo przykre, ale zastanówmy się, czy w opisanym przypadku można z całą stanowczością uznać, że doszło do naruszenia obowiązujących norm prawnych i zszargania godności osobistej.

Na gruncie prawa karnego musielibyśmy tu mówić o przestępstwie zniesławienia, uregulowanym w Kodeksie karnym w art. 212 . Zgodnie z jego treścią „kto pomawia inną osobę, grupę osób, instytucję, osobę prawną lub jednostkę organizacyjną nie mającą osobowości prawnej o takie postępowanie lub właściwości, które mogą poniżyć ją w opinii publicznej lub narazić na utratę zaufania potrzebnego dla danego stanowiska, zawodu lub rodzaju działalności, podlega grzywnie, karze ograniczenia albo pozbawienia wolności do roku”.

Innymi słowy pomówienie to gołosłowne zarzuty lub posądzenia np. o określone postępowanie, które często przybiera formę silnego ataku personalnego, które może skrzywdzić daną osobę.

Naruszenie godności innej osoby przez pomówienie

Natomiast przedmiotem ochrony przed zniesławieniem czy pomówieniem jest dobre imię, godność osobista danej osoby, pozytywne wyobrażenie o wartości danego człowieka u innych.

Jak wynika z przytoczonej treści art. 212 Kodeksu karnego zniesławienie może nastąpić zarówno publicznie, jak i prywatnie, ustnie lub pisemnie, w wywiadzie, artykule prasowym, książce, rozmowie, komentarzu internetowym itp. Żeby jednak można było mówić o zniesławieniu, to zarzut musi być wygłoszony wobec osoby trzeciej Natomiast ocena, czy doszło do naruszenia dobrego imienia pomawianego, winna opierać się na kryteriach obiektywnych (stosowanych przy ocenie naruszenia dóbr osobistych), a nie na subiektywnych odczuciach osoby, wobec której dany zarzut został postawiony. W Pani przypadku doszło do postawienia zarzucenia Pani negatywnych właściwości (stawianie dzieci w kącie, krzyku, brak postępów u dziecka z Pani przyczyny), którym Pani zaprzecza. Forma tych zarzutów w zasadzie nie miała charakteru publicznego, ponieważ odbywało się ono w gronie Pani, Pani przełożonej, rodzica dziecka i jego babci. Niemniej nawet przy powzięciu przekonania, że żaden ze stawianych w tym gronie zarzutów nie przedostanie się do wiadomości publicznej, nie wyklucza to odpowiedzialności karnej za zniesławienie, jeżeli uznamy iż rzeczywiście miało ono miejsce. Jednak charakter zarzutów sformułowanych pod Pani adresem według obiektywnej oceny (np. przez Panią dyrektor) powinien być postrzegany jako próba narażenia Pani na utratę zaufania, które w przypadku wykonywanego zawodu jest konieczne.

Poniżenie nauczyciela przez rodzica ucznia w obecności dyrektora

I jeszcze jeden ważny element, proszę się zastanowić, czy na pewno zamiarem matki i babci rzeczonego dziecka była chęć poniżenia Pani czy zakwestionowania Pani wiarygodności jako nauczyciela?

W wyroku Sądu Najwyższego z dnia 23 maja 2002 r. (sygn. akt V KKN 435/00) formułuje on tezę, iż „nie wyczerpują znamion zniesławienia oceny formułowane w ramach krytyki naukowej, artystycznej czy w kręgu zawodowym, jak również ujemne opinie wyrażane w ramach wykonywania uprawnień i obowiązków (np. w raportach kontroli skarbowej, policyjnych, w opiniach o podległych pracownikach), chyba że są świadomie nieprawdziwe, a formułujący je działa w zamiarze ugodzenia w dobre imię lub poderwania zaufania do osoby opiniowanej”.

Proszę wziąć pod uwagę, że w aspekcie psychologicznym tego typu zachowania jak matki i babci dziecka wynikają z frustracji, braku realizacji potrzeb tego dziecka czy często braku rzetelnych informacji na jego temat. Znacznie częściej autorami tak wypowiadanych pomówień są osoby o osobowości ekstrawertycznej. Kierują się głównie emocjami, a później być może nawet biorą pod uwagę skutki wypowiadanych słów lub podejmowanych działań, ale nie potrafią się z nich sensownie wycofać. Proces wychowawczy dzieci jest bardzo trudnym zajęciem i przecież łatwiej problemów z nim szukać jak najdalej od siebie. Pani jako wieloletni, doświadczony wychowawca wie o tym najlepiej.

Przestępstwo pomówienia

Mając na uwadze więc opisaną przez Panią sytuację, stałabym na stanowisku, że odbyta we wskazanym gronie rozmowa nie świadczy jeszcze o popełnieniu przestępstwa pomówienia. Przede wszystkim dlatego, że przyczyną tej wizyty nie była chęć poniżenia Pani jako taka, ale próba znalezienia źródła zachowania się dziecka w powiązaniu z Pani postępowaniem (że nieprawdziwym, to mam nadzieję, że zdążyła Pani zaprzeczyć). Ponadto w postępowaniu karnym trudno będzie wykazać, że jedynym celem wizyty obu Pań w przedszkolu było poniżenie Pani, ponieważ one temu na pewno zaprzeczą.

Jeżeli jednak mimo to stoi Pani na stanowisku, że doznała krzywdy i naruszono Pani dobra, w tym godność osobistą poprzez zniesławienie, można w tej sytuacji wystąpić o zadośćuczynienie na podstawie art. 24 Kodeksu cywilnego, w myśl którego „ten, czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne. W razie dokonanego naruszenia może on także żądać, ażeby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności ażeby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie”.

Jak bronić dóbr osobistych?

Ochrona dóbr osobistych przysługuje jedynie w przypadku działań bezprawnych, tj. takich, które sprzeczne są z obowiązującymi normami prawnymi, porządkiem prawnym oraz zasadami współżycia społecznego. Zatem bezprawne będzie każde działanie naruszające dobro osobiste, jeżeli nie zachodzi żadna ze szczególnych okoliczności usprawiedliwiających takie działanie. Do tych okoliczności usprawiedliwiających, a jednocześnie wyłączających bezprawność naruszenia dóbr osobistych zalicza się np.: działanie w ramach porządku prawnego, wykonywanie prawa podmiotowego, zgodę pokrzywdzonego oraz działanie w ochronie uzasadnionego interesu.

Jeżeli jednak w świetle powyższego możemy uznać, że doszło do naruszenia dóbr osobistych, to jako osoba zniesławiona może domagać się Pani w szczególności: zaniechania działań naruszających określone dobro osobiste oraz usunięcia dokonanego naruszenia dobra osobistego i jego skutków – w szczególności przez złożenie oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie.

Zadośćuczynienie pieniężne za naruszenie dóbr osobistych

W razie naruszenia dobra osobistego sąd może także przyznać temu, czyje dobro osobiste zostało naruszone, odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę lub na jego żądanie zasądzić odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez niego cel społeczny.

W wypadku jednak dochodzenia zadośćuczynienia pieniężnego konieczne jest wykazanie winy osoby, która dopuściła się zniesławienia.

Skierowanie pozwu o ochronę dobrego imienia

Pozew o ochronę dobrego imienia należy skierować do sądu okręgowego właściwego ze względu na miejsce zamieszkania osoby pozywanej. Niezbędne jest określenie w pozwie dobra, którego ochrony powód żąda oraz roszczenia osoby poszkodowanej w związku z dokonanym naruszeniem. Jeśli chodzi o postępowanie dowodowe, to powód powinien wykazać, że doszło do naruszenia dobrego imienia w określony sposób, w sposób obiektywny. Żądając przy tym zadośćuczynienia, należy wykazać, że bezpodstawne oskarżenia wypowiedziane w obecności pani dyrektor jako Pani przełożonej wywołało u Pani szereg przykrości, stresów, bólu i cierpień psychicznych.

Ponadto zniesławienie jako przestępstwo zgodnie z art. 212 Kodeksu karnego można ścigać z oskarżenia prywatnego.