Gdzie i kto powinien złożyć testament?

Ujawnienie testamentu

Spadkobierca będzie poinformowany najpóźniej z chwilą otwarcia i ogłoszenia testamentu. Do tego momentu może teoretycznie nie wiedzieć o istnieniu i treści testamentu. Nie ma przepisu, który nakładałaby obowiązek informowania spadkobiercy o istnieniu testamentu wcześniej niż w momencie złożenia go w sądzie.

Zgodnie z treścią art. 646 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego osoba, u której znajduje się testament, jest obowiązana złożyć go w sądzie spadku, gdy dowie się o śmierci spadkodawcy, chyba że złożyła go u notariusza. Sąd spadku to sąd rejonowy ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy.

Poprzednio cytowany przepis wskazuje, że testament powinna złożyć osoba, u której testament się znajduje. Po złożeniu testamentu sąd testament otworzy i ogłosi.

Powiadomienie spadkobiercy o istnieniu spadku

Jak jednak rozumiem opisaną przez Panią sytuację, na chwilę obecną spadkobierca nie wie o istnieniu spadku. W praktyce odbywa się to natomiast tak, że to spadkobierca składa od razu wniosek o stwierdzenie nabycia spadku, załączając testament i wówczas sąd w ramach postępowania o stwierdzenie otwiera i ogłasza testament.

Jeżeli jednak z jakichś względów nie jest możliwe powiadomienie spadkobiercy, wówczas jeżeli to świadek, wiedząc, że spadkodawca zmarł, posiada testament, powinien go złożyć w sądzie.

Zgodnie z treścią art. 646 § 2 Kodeksu postępowania cywilnego kto bezzasadnie uchyla się od wykonania powyższego obowiązku, ponosi odpowiedzialność za wynikłą stąd szkodę. Ponadto sąd spadku może nałożyć na uchylającego się grzywnę.

Ponieważ przepis ten nie zawiera wskazania kwoty grzywny, należy odnieść się do treści art. 163 § 1 Kodeksu, który stanowi, że jeżeli kodeks przewiduje grzywnę bez określenia jej wysokości, grzywnę wymierza się w kwocie do trzech tysięcy złotych. Natomiast ewentualna odpowiedzialność za szkodę jest nielimitowana, po prostu zależy od wysokości wyrządzonej szkody.

Testament ustny

Nie jest też późno na przesłuchanie świadków. Zgodnie z treścią art. 952 Kodeksu cywilnego treść testamentu ustnego może być stwierdzona w ten sposób, że jeden ze świadków albo osoba trzecia spisze oświadczenie spadkodawcy przed upływem roku od jego złożenia, z podaniem miejsca i daty oświadczenia oraz miejsca i daty sporządzenia pisma, a pismo to podpiszą spadkodawca i dwaj świadkowie albo wszyscy świadkowie. W wypadku gdy treść testamentu ustnego nie została w powyższy sposób stwierdzona, można ją w ciągu sześciu miesięcy od dnia otwarcia spadku stwierdzić przez zgodne zeznania świadków złożone przed sądem. Jeżeli przesłuchanie jednego ze świadków nie jest możliwe lub napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody, sąd może poprzestać na zgodnych zeznaniach dwóch świadków.

Stwierdzić treść testamentu ustnego można wyłącznie w ustawowo określonym czasie. Potem testament staje się bezskuteczny. Jeżeli testament jest spisany według reguł określonych w § 2, jest skuteczny. Jeżeli jest spisany nieprawidłowo, został rzeczywiście tylko miesiąc i należy pilnie złożyć testament do sądu. 

Przesłanki ważności testamentu są takie same jak przy innych testamentach, tj. testament jest nieważny, jeżeli został sporządzony:

1. w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli;
2. pod wpływem błędu uzasadniającego przypuszczenie, że gdyby spadkodawca nie działał pod wpływem błędu, nie sporządziłby testamentu tej treści;
3.  pod wpływem groźby.

Przesłuchanie świadków nie będzie konieczne, ponieważ treść testamentu została spisana. Art. 662 Kodeksu postępowania cywilnego stanowi bowiem, że świadków, którzy treści testamentu ustnego nie stwierdzili na piśmie, sąd wzywa do złożenia na wyznaczonym posiedzeniu sądowym zeznań stwierdzających treść testamentu.