Fundusz socjalny w trakcie przekształceń własnościowych

Status funduszu socjalnego w trakcie przekształceń własnościowych lub organizacyjnych pracodawcy, z którymi wiąże się przejście zakładu pracy lub jego części na innego pracodawcę, reguluje art. 7 ust. 3-3d ustawy o ZFŚS. Pracodawca przejmujący zakład pracy, lub jego część, wobec przejmowanych pracowników z mocy prawa staje się stroną dotychczasowych stosunków pracy art. 23(1) § 1 Kodeks pracy (K.p.), a na podstawie wymienionych przepisów ustawy o ZFŚS przejmuje również środki funduszu socjalnego lub ich część w proporcji do liczby przejmowanych pracowników oraz zbiorowe prawo załogi do korzystania ze środków funduszu. Zasady postępowania w tym zakresie zróżnicowane zostały w zależności od tego, czy pracodawca przejmujący zobowiązany jest do tworzenia funduszu, czy też nie.

W przypadku przejścia zakładu pracy na pracodawcę zobowiązanego do tworzenia funduszu zachowana zostaje ciągłość realizowania obowiązków socjalnych względem przejmowanych pracowników. W takim przypadku środki pieniężne, należności i zobowiązania funduszu socjalnego pracodawcy przejmowanego przechodzą na fundusz socjalny działający u pracodawcy przejmującego zakład (art. 7 ust. 3 ustawy). Po przejściu zakładu gospodarowanie powiększonymi środkami funduszu pracodawcy przejmującego odbywa się na podstawie regulaminu tego funduszu. W ograniczonym zakresie może wystąpić jednak konieczność korzystania z regulaminu funduszu pracodawcy przejmowanego. Dotyczy to na przykład warunków spłaty pożyczek z funduszu socjalnego pracodawcy przejmowanego, które powinny być spłacane do funduszu pracodawcy przejmującego, ale na warunkach regulaminu funduszu pracodawcy przejmowanego.

Pracodawca przejmujący zakład pracy, który nie jest zobowiązany do tworzenia funduszu, ponieważ nie osiągnął limitu zatrudnienia wskazanego w art. 3 ust. 1 ustawy o ZFŚS (20 pracowników w przeliczeniu na pełne etaty), przejmuje środki pieniężne, należności i zobowiązania funduszu pracodawcy przejmowanego. Środki przejętego funduszu nie stanowią jednak przychodu pracodawcy przejmującego zakład. Powinny być one gromadzone na odrębnym rachunku bankowym lub subkoncie i wydatkowane na działalność socjalną na zasadach określonych przepisami ustawy o ZFŚS. Ten ostatni obowiązek oznacza, że pracodawca powinien sporządzić regulamin wydatkowania środków funduszu przejętych wraz z zakładem, a do wprowadzenia tego regulaminu powinien odpowiednio zastosować przepis art. 8 ust. 2 ustawy, a więc powinien uzgodnić treść tego regulaminu z organizacją związkową lub z reprezentacją organizacji związkowych działających w zakładzie, a jeżeli u pracodawcy nie działa organizacja związkowa, to z pracownikiem wybranym przez załogę do reprezentowania jej interesów.

Jeśli w wyniku przejęcia zakładu zatrudnienie u pracodawcy przejmującego przekroczy limit wskazany w art. 3 ust. 1 ustawy o ZFŚS, to – zgodnie z zasadą ogólną wyrażoną w art. 3 ust. 1 ustawy – pracodawca ten powinien utworzyć fundusz socjalny od 1 stycznia następnego roku kalendarzowego. Natomiast jeżeli w wyniku przejścia zakładu następuje rozpoczęcie działalności, to – zgodnie z regułą wyrażoną w art. 6 ust. 1a w zw. z art. 6 ust. 1 ustawy – pracodawca przejmujący, który zatrudnia co najmniej 20 pracowników w przeliczeniu na pełne etaty, zobowiązany jest utworzyć fundusz socjalny niezwłocznie.

Podsumowując, skoro w zakładzie przejmującym dotychczas nie był tworzony fundusz socjalny, to ma on obowiązek utworzenia go, tylko jeśli w wyniku przejęcia osiągnął limit zatrudnienia. Wówczas fundusz tworzony jest dla całego zakładu od 1 stycznia, a do tego czasu firma przejmująca dysponuje środkami z przejętego funduszu na podstawie ustanowionego regulaminu.

Zgodnie z art. 31 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej ustawa o PIT) – osoby fizyczne, osoby prawne oraz jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej, zwane zakładami pracy, są obowiązane jako płatnicy obliczać i pobierać w ciągu roku zaliczki na podatek dochodowy od osób, które uzyskują od tych zakładów przychody między innymi ze stosunku pracy.

Odpowiednio zaś do art. 39 ust. 2 ustawy o PIT, jeżeli obowiązek poboru przez płatników, o których mowa w art. 31, art. 33 i art. 35, zaliczek na podatek ustał w ciągu roku, płatnicy na pisemny wniosek podatnika, w terminie 14 dni od dnia złożenia tego wniosku, są obowiązani do sporządzenia i przekazania podatnikowi oraz urzędowi skarbowemu, którym kieruje naczelnik urzędu skarbowego właściwy według miejsca zamieszkania podatnika, lub urzędowi skarbowemu, którym kieruje naczelnik urzędu skarbowego właściwy w sprawach opodatkowania osób zagranicznych, imiennej informacji, o której mowa w ust. 1, z zastrzeżeniem ust. 5.

Zgodnie z art. 23(1) Kodeksu pracy w razie przejścia zakładu pracy lub jego części na innego pracodawcę staje się on z mocy prawa stroną w dotychczasowych stosunkach pracy. Za zobowiązania wynikające ze stosunku pracy, powstałe przed przejściem części zakładu pracy na innego pracodawcę, dotychczasowy i nowy pracodawca odpowiadają solidarnie.

Tak więc w związku z przejęciem zakładu pracy zostaje zachowana kontynuacja stosunku pracy. Tym samym obowiązek poboru zaliczek nie ustaje, lecz przechodzi na nowego płatnika – nową spółkę, która to przejmując pracowników przejmuje także obowiązek poboru podatku dochodowego od osób fizycznych.

Skoro obowiązek pracy nie ustał, to należy uznać, iż nowa spółka ma obowiązek kontynuować rozliczenia z zakresu podatku dochodowego od osób fizycznych po spółce w której dotychczas byli zatrudnieni przejęci pracownicy. W związku z tym nie ma zastosowania cytowany powyżej art. 39 ust. 2 ustawy o PIT.

O ciągłości zatrudnienia z formalnego punktu widzenia świadczy także obowiązek kontynuowania przez nową spółkę narastającego wyliczania zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych. Zgodnie z art. 32 ustawy o PIT, wysokość pobieranych zaliczek zależy od wysokości dochodu uzyskanego w danym zakładzie przez danego pracownika od początku roku. Zatem wysokość wpłacanych zaliczek powinna być obliczana w oparciu o wysokość dochodu uzyskanego przez pracownika od początku roku – czyli także w ramach stosunku pracy u poprzedniego pracodawcy.

Organy podatkowe jednomyślnie stwierdzają, iż obowiązki płatnika nałożone przepisami ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, w tym obowiązek sporządzenia stosownych informacji, tj. według ustalonego wzoru PIT-11 i PIT-4R w ustawowym terminie nie ustają, lecz przechodzą na nowego płatnika, który, przejmując pracowników, przejmuje także obowiązek poboru zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych oraz wszelkie inne obowiązki z tym związane – por. m.in. pismo Dyrektora Izba Skarbowej w Warszawie z dnia 11.05.2012 r., sygn. IPPB2/415-132/12-4/MS1 oraz w piśmie z dnia 13.07.2010r., sygn. IPPB2/415-414/10-2/AK.

W piśmie z 19 grudnia 2007 r. (nr IBPB2/415-188/07/CJS) Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach stwierdził: „aktualny pracodawca powinien sporządzić deklaracje PIT-4R, obejmującą przychody z całego roku podatkowego. Wobec tego dotychczasowi pracodawcy nie mają obowiązku wystawiania cząstkowych informacji PIT-4R i PIT-11 i przesyłania ich do właściwego urzędu skarbowego, oraz nie dokonują rocznego obliczenia podatku na druku PIT-40. Wszystkie te obowiązki obciążają aktualnego pracodawcę” (analogicznie Dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu w piśmie z 9 marca 2009 r., nr ILPB1/415-310/9-2/AK; Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie w piśmie z 11 lutego 2011r., nr IPPB2/415-1049/10-4/AS).

Podmiot zatrudniający pracowników przed przejęciem powinien przekazać pracodawcy (następcy prawnemu) wszelkie dane niezbędne do prawidłowego wystawienia informacji PIT-11 i sporządzenia deklaracji PIT-4R za cały rok podatkowy, a nowy pracodawca powinien:

• sporządzić informację PIT-11, oraz
• rozliczyć zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych w deklaracji PIT-4R za cały okres zatrudnienia pracowników w danym roku u obu podmiotów.