Firmy w Polsce i we Włoszech, gdzie odprowadzać podatki?

Miejsce zameldowania jest w zasadzie bez znaczenia. Zgodnie z ustawą z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych [Dz.U.2012.361 ze zm.], osoby fizyczne, jeżeli mają miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, podlegają obowiązkowi podatkowemu od całości swoich dochodów (przychodów) bez względu na miejsce położenia źródeł przychodów (nieograniczony obowiązek podatkowy). Trzeba pamiętać, iż ustawa za osobę mającą miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej uważa się osobę fizyczną, która:

1) posiada na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej centrum interesów osobistych lub gospodarczych (ośrodek interesów życiowych) lub

2) przebywa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej dłużej niż 183 dni w roku podatkowym.

Wystarczy zatem spełniać tylko jeden z ww. warunków (wypełniać jedną przesłankę) by mieć w Polsce miejsce zamieszkania dla celów podatkowych czyli w rozumieniu potocznym tzw. rezydencję podatkową. Osoby fizyczne, jeżeli nie mają na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej miejsca zamieszkania, podlegają obowiązkowi podatkowemu tylko od dochodów (przychodów) osiąganych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (ograniczony obowiązek podatkowy).

Powyższe zasady stosuje się z uwzględnieniem umów w sprawie unikania podwójnego opodatkowania, których stroną jest Rzeczpospolita Polska. Jedną z takich umów jest umowa między Rządem Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej a Rządem Republiki Włoskiej w sprawie unikania podwójnego opodatkowania w zakresie podatków od dochodu i zapobiegania uchylaniu się od opodatkowania. z dnia 21 czerwca 1985 r. (Dz. U. z dnia 24 listopada 1989 r.), która stanowi, że określenie „osoba (obejmuje osobę fizyczną, spółkę oraz każde inne zrzeszenie osób) mająca miejsce zamieszkania lub siedzibę w Umawiającym się Państwie” oznacza osobę, która zgodnie z prawem tego Państwa podlega tam opodatkowaniu z uwagi na jej miejsce zamieszkania, miejsce stałego pobytu, siedzibę zarządu albo inne kryteria o podobnym charakterze (Jednakże określenie to nie obejmuje osoby, która podlega opodatkowaniu w tym Państwie tylko w zakresie dochodu ze źródeł położonych w tym Państwie). Jeżeli na podstawie powyższego miejsce zamieszkania w obu Umawiających się Państwach nie zostanie jednoznacznie ustalone, to status danej osoby będzie określony według zasad z art. 4 ust. 2 umowy, tj. daną:

a) osobę uważa się za mającą miejsce zamieszkania w tym Umawiającym się Państwie, w którym ma ona stałe miejsce zamieszkania. Jeżeli ma ona stałe miejsce zamieszkania w obu Umawiających się Państwach, to uważa się ją za mającą miejsce zamieszkania w tym Umawiającym się Państwie, z którym ma ściślejsze powiązania osobiste i gospodarcze (ośrodek interesów życiowych);

b) jeżeli nie można ustalić, w którym Umawiającym się Państwie osoba ma ośrodek interesów życiowych, albo jeżeli nie posiada ona stałego miejsca zamieszkania w żadnym z Umawiających się Państw, to uważa się ją za mającą miejsce zamieszkania w tym Umawiającym się Państwie, w którym zazwyczaj przebywa;

c) jeżeli przebywa ona zazwyczaj w obydwu Umawiających się Państwach lub nie przebywa zazwyczaj w żadnym z nich, to będzie ona uważana za mającą miejsce zamieszkania w tym Umawiającym się Państwie, którego jest obywatelem;

d) jeżeli miejsca zamieszkania tej osoby nie można ustalić zgodnie z postanowieniami liter a)-c), właściwe władze Umawiających się Państw rozstrzygną tę sprawę w drodze wzajemnego porozumienia.

Zakładając więc, że ma Pani miejsce zamieszkania dla celów podatkowych we Włoszech, to w przypadku pracy najemnej wykonywanej we Włoszech, zgodnie z art. 15 ww. umowy międzynarodowej, pensje, płace i podobne wynagrodzenia, które Pani osiąga z pracy najemnej, będą podlegać opodatkowaniu tylko we Włoszech.

W przypadku dochodów spółek (czy też Pani dochodów, jeśli mówimy o spółkach osobowych) sprawa jest bardziej skomplikowana. Zasadą jest, że zyski przedsiębiorstwa Umawiającego się Państwa podlegają opodatkowaniu tylko w tym Państwie, chyba że przedsiębiorstwo prowadzi działalność w drugim Umawiającym się Państwie przez położony tam zakład. Jeżeli przedsiębiorstwo wykonuje działalność w ten sposób, zyski przedsiębiorstwa mogą być opodatkowane w drugim Państwie, jednak tylko do takiej wysokości, w jakiej mogą być przypisane temu zakładowi (art. 7 ust. 1 ww. umowy). Zasadę tę modyfikuje cały szereg postanowień szczegółowych, jednak zakładając, że przedsiębiorstwo polskie nie posiada zakładu we Włoszech, a przedsiębiorstwo włoskie w Polsce, to dochody z przedsiębiorstwa włoskiego podlegają opodatkowaniu tylko we Włoszech, a dochody z przedsiębiorstwa polskiego tylko w Polsce. Tu jednak pojawia się pewien problem – art. 3 ust. 1 lit. f) umowy stanowi, że określenie „przedsiębiorstwo Umawiającego się Państwa” oznacza przedsiębiorstwo prowadzone przez osobę mającą miejsce zamieszkania lub siedzibę „w jednym Umawiającym się Państwie”. Jeśli interpretować to określenie jako w „tym” umawiającym się Państwie, może powstać przy spółce wątpliwość, czy jest w myśl ww. umowy przedsiębiorstwem polskim czy zakładem przedsiębiorstwa włoskiego, skoro we Włoszech ma Pani miejsce zamieszkania?

W oparciu o przedstawiony stan faktyczny nie sposób tego rozstrzygnąć; w ogóle w mojej ocenie problem ten w obowiązującym stanie prawnym zawsze będzie budził wątpliwość. Niektórzy przedstawiciele doktryny nie podzielają moich wątpliwości i uznają, że podatek będzie należny od przedsiębiorstwa polskiego prowadzonego przez osobę z miejscem zamieszkania we Włoszech, tylko w Polsce. Tak np. A. Bartosiewicz:

„Wykonywanie działalności w Polsce przez obywatela włoskiego będzie powodować, że dochody z tej działalności będą opodatkowane w Polsce. Działalność gospodarczą utworzoną, zarejestrowaną i prowadzoną w Polsce, należy uznać za polską firmę (chociaż właściciel jest Włochem). Zgodnie z przepisem art. 7 ust. 1 in principio umowy między Rządem Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej a Rządem Republiki Włoskiej w sprawie unikania podwójnego opodatkowania w zakresie podatków od dochodu i zapobiegania uchylaniu się od opodatkowania z dnia 21 czerwca 1985 r. – dalej umowa, zyski przedsiębiorstwa Umawiającego się Państwa podlegają opodatkowaniu tylko w tym Państwie. Dochody uzyskiwane przez obywatela włoskiego z wykonywania działalności gospodarczej zarejestrowanej i prowadzonej w Polsce będą zatem opodatkowane w Polsce. Działalność ta będzie bowiem »przedsiębiorstwem polskim«. Przepisy umowy przewidują, że dochody z działalności gospodarczej są opodatkowane »tylko” w państwie, gdzie znajduje się przedsiębiorstwo. Chociaż zatem w umowie, przewiduje się stosowanie zasady potrącenia (zob. art. 23 ust. 3 umowy), to jednak Włoch nie będzie musiał zgłaszać dochodów z Polski do opodatkowania we Włoszech. Przepis art. 23 ust. 3 zdanie pierwsze umowy stanowi, że »Jeżeli osoba mająca miejsce zamieszkania lub siedzibę we Włoszech posiada części dochodu, które podlegają opodatkowaniu w Polsce, Włochy, przy obliczaniu podatków dochodowych wymienionych w artykule 2 niniejszej umowy, mogą uwzględnić do podstawy, od której te podatki są wymierzane, te części dochodu, chyba że poszczególne przepisy niniejszej umowy inaczej przewidują«. W sytuacji opisanej w pytaniu mamy właśnie do czynienia z sytuacją, w której poszczególne przepisy umowy »inaczej przewidują«. Zastrzegają bowiem opodatkowanie dochodów z działalności gospodarczej »tylko« w państwie przedsiębiorstwa. Zyski Włocha uzyskane z prowadzenia przedsiębiorstwa w Polsce podlegać będą więc opodatkowaniu tylko w Polsce” [A. Bartosiewicz, Lex, QA 44439].

W tym świetle wszystkie dochody z przedstawionych, poza dochodami przedsiębiorstwa polskiego, opodatkowane będą tylko we Włoszech, a dochody przedsiębiorstwa polskiego opodatkowane będą tylko w Polsce (nie dotyczy to ew. problemu dywidend, ale nie wskazuje Pani na to, byśmy mieli tu z dywidendami do czynienia).