Fikcyjna faktura za usługę, która nie została zrealizowana - kontrola US

Odliczenie podatku z faktury wystawionej przez kontrahenta która nie dokumentowała rzeczywistej transakcji

Jak rozumiem z opisu sprawy, odliczyliście Państwo podatek naliczony z tzw. pustej faktury wystawionej przez kontrahenta, która nie dokumentowała rzeczywistej transakcji. Wnioskuję również, że złożone wyjaśnienia mają na celu uniknięcie ewentualnej odpowiedzialności z Kodeksu karnego oraz uniknięcie wymiaru dodatkowego zobowiązania podatkowego w podatku VAT. Podatnik nie ma bowiem prawa do odliczenia podatku z tzw. pustej faktury. W myśl art. 88 ust. 3a ust. 4 ustawy VAT nie stanowią podstawy odliczenia podatku wystawione faktury, faktury korygujące lub dokumenty celne stwierdzają czynności, które nie zostały dokonane – w części dotyczącej tych czynności.

Zgodnie bowiem z art. 112c ustawy VAT „w zakresie, w jakim w przypadkach, o których mowa w art. 112b ust. 1 pkt 1 oraz ust. 2 pkt 1, odpowiednio zaniżona kwota zobowiązania podatkowego, zawyżona kwota zwrotu różnicy podatku lub zwrotu podatku naliczonego, zawyżona kwota różnicy podatku do obniżenia kwoty podatku należnego za następne okresy rozliczeniowe, lub wykazanie kwoty zwrotu różnicy podatku lub kwoty zwrotu podatku naliczonego, lub kwoty różnicy podatku do obniżenia za następne okresy rozliczeniowe, w miejsce wykazania kwoty zobowiązania podatkowego podlegającego wpłacie na rachunek urzędu skarbowego, wynikają w całości lub w części z obniżenia kwoty podatku należnego o kwoty podatku naliczonego wynikające z faktur, które:

1) zostały wystawione przez podmiot nieistniejący,

2) stwierdzają czynności, które nie zostały dokonane – w części dotyczącej tych czynności,

3) podają kwoty niezgodne z rzeczywistością – w części dotyczącej tych pozycji, dla których podane zostały kwoty niezgodne z rzeczywistością,

4) potwierdzają czynności, do których mają zastosowanie przepisy art. 58 i art. 83 Kodeksu cywilnego – w części dotyczącej tych czynności

– wysokość dodatkowego zobowiązania podatkowego w części dotyczącej podatku naliczonego wynikającego z powyższych faktur wynosi 100%”.

Ponadto przepisy ustawy VAT milczą na temat możliwości uniknięcia powyższej odpowiedzialności, co często powoduje, że nawet w przypadku dokonania korekty deklaracji US i tak nakłada dodatkowe zobowiązanie w wysokości 100%.

Niezachowanie należytej staranności w transakcji z kontrahentem a kontrola US

W tym celu należy za wszelką cenę wykazać, że w transakcji z kontrahentem została zachowana należyta staranność. Chodzi mianowicie o to, że organy podatkowe nie mogą w sposób generalny wymagać, aby podatnik, który zamierza skorzystać z prawa do odliczenia, badał, czy wystawca faktury za towary lub usługi, których odliczenie ma dotyczyć, jest podatnikiem, czy dysponuje towarami będącymi przedmiotem transakcji i jest w stanie je dostarczyć oraz czy wywiązuje się z obowiązku złożenia deklaracji i zapłaty podatku. Mogą oczekiwać jedynie zachowania minimalnego, zwyczajowo przyjętego w danej branży poziomu należytej staranności związanej z uzyskaniem przekonania, że towar nie jest nabywany od oszusta, i nie mogą wymagać więcej niż podstawowego i racjonalnego poziomu działania weryfikacyjnego. W szczególności nie mogą wymagać dokonywania przez podatników czynności sprawdzających lub kontrolnych, przerzucając w ten sposób własne zadania i obowiązki z zakresu kontroli (zob. wyrok TS z 21.06.2012 r., C-80/11 i C-142/11, Mahagében).

Pomocne przy wykazaniu przesłanki dochowania należytej staranności może być opublikowana 25.04.2018 r. przez Ministerstwo Finansów Metodyka w zakresie oceny dochowania należytej staranności przez nabywców towarów w transakcjach krajowych. Jest to zbiór kryteriów, które organ bierze pod uwagę przy ocenie, czy podatnik zachował należytą staranność w kontaktach z nieuczciwym kontrahentem. Mówiąc inaczej, czy podatnik wiedział i miał świadomość, że udokumentowana fakturą transakcja nie miała miejsca.

Zgodnie z tym dokumentem na brak dochowania przez podatnika należytej staranności mogą wskazywać następujące okoliczności:

? podatnik nie weryfikował w sposób regularny, czy kontrahent jest zarejestrowany jako podatnik VAT czynny;

? podatnik nie weryfikował w sposób regularny, czy kontrahent nie utracił wymaganych koncesji i zezwoleń;

? podatnik nie weryfikował w sposób regularny, czy osoby zawierające umowę/dokonujące transakcji posiadają aktualne umocowania do działania w imieniu kontrahent;

? kontrahent został wpisany do prowadzonego przez Szefa Krajowej Administracji Skarbowej wykazu podmiotów, które zostały wykreślone przez naczelnika urzędu skarbowego z rejestru jako podatnicy VAT chyba, że rejestracja kontrahenta została przywrócona w późniejszym okresie.

W piśmie składanym do US należy zatem wskazać, że powyższe czynności zostały dokonane.

Okoliczności które wskazują na możliwość braku dochowania należytej staranności w transakcji z kontrahentem

W dalszej części pisma MF czytamy, że jako okoliczności, które wskazują na możliwość braku dochowania należytej staranności, wskazać należy w szczególności:

? zawarcie transakcji bez ryzyka gospodarczego;

? płatność gotówką albo obniżenie ceny w razie płatności gotówką – w przypadku gdy wartość transakcji przekracza 15 000 zł;

? zapłata za towar na dwa odrębne rachunki bankowe (nie dotyczy mechanizmu podzielonej płatności), rachunek podmiotu trzeciego lub rachunek zagraniczny;

? cena towaru znacząco odbiegała od ceny rynkowej – bez ekonomicznego uzasadnienia;

? transakcja – bez ekonomicznego uzasadnienia – dotyczyła towarów, które należały do innej branży niż ta, w której działa kontrahent i których dotychczas podatnik od niego nie nabywał;

? termin płatności za towar od podatnika był krótszy niż standardowy termin płatności - bez ekonomicznego uzasadnienia;

? transakcja została przeprowadzona na warunkach znacznie odbiegających od tych, które uznawane były w danej branży za gwarantujące bezpieczeństwo obrotu;

? kontrahent dostarczał towary niezgodne z wymaganiami jakościowymi określonymi w przepisach prawa powszechnie obowiązującego;

? transakcja pomiędzy podatnikiem a kontrahentem nie została udokumentowana umową w formie pisemnej (w tym w formie elektronicznej), zamówieniem lub innym potwierdzeniem warunków tej transakcji;

? w dotychczasowych transakcjach kontrahent bez uzasadnienia zmienił sposób transportu towaru (np. towar miał być dostarczony z Polski, a jest przewożony z terytorium innego państwa).

W kontekście powyższego w złożonych wyjaśnieniach warto także odnieść się do powyższych przesłanek. Można wskazać, że transakcja miała miejsce z kontrahentem, z którym podatnik współpracował od dłuższego czasu i że płatność miała miejsce przelewem (zakładam jedynie, że tak było). Można także podnieść argument, że cena za usługę nie odbiegała od wartości rynkowej i termin płatności również był standardowy w tego typu przypadkach. Warto także podeprzeć się wszelką możliwą dokumentacją, która jest w sprawie, tj. umowa, zamówienie, zlecenie, korespondencja e-mailowa itp.

Udowodnienie istnienia dobrej wiary i zachowania należytej staranności będzie kluczowe w kontekście uniknięcia dodatkowego zobowiązania podatkowego z art. 112c ustawy VAT. Co więcej, w pewnych przypadkach daje to prawo do zachowania prawa do odliczenia podatku VAT z takiej faktury. Musi Pan jednak ponad wszelką wątpliwość wykazać, że pomimo zachowania należytej staranności nie wiedział Pan i nie mógł wiedzieć, że kontrahent działa nierzetelnie i że doszło do transakcji fikcyjnej.