Fałszywy profil na Facebooku

Posługiwanie się cudzymi danymi do założenia profilu na FB

W opisanej przez Pana sytuacji może Pan dochodzić ochrony swego dobrego imienia, korzystając z dwóch samodzielnych procedur – tj. na drodze postępowania cywilnego lub karnego, jednak w obu przypadkach najpierw musi Pan ustalić dane osoby, która założyła Pana konto na portalu, a następnie korzystała z niego, podając się za Pana.

Po pierwsze może Pan wystąpić na drogę postępowania karnego, które z pewnością jest dużo tańsze i często szybsze dla strony. Jednak nie ukrywam, że organy ścigania chętnie pozbywają się takich spraw. Zgodnie z zapisami art. 212 Kodeksu karnego (w skrócie K.k.):

„§ 1. Kto pomawia inną osobę, grupę osób, instytucję, osobę prawną lub jednostkę organizacyjną niemającą osobowości prawnej o takie postępowanie lub właściwości, które mogą poniżyć ją w opinii publicznej lub narazić na utratę zaufania potrzebnego dla danego stanowiska, zawodu lub rodzaju działalności, podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności.

§ 2.Jeżeli sprawca dopuszcza się czynu określonego w § 1 za pomocą środków masowego komunikowania, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

§ 3. W razie skazania za przestępstwo określone w § 1 lub 2 sąd może orzec nawiązkę na rzecz pokrzywdzonego, Polskiego Czerwonego Krzyża albo na inny cel społeczny wskazany przez pokrzywdzonego”.

Zgodnie z zapisami tego artykułu ochroną prawną objęta jest tzw. cześć (zewnętrzna), a zatem dobre imię podmiotu rozumiane jako ocena jego wartości w pojęciu innych ludzi. Powszechnie uznaje się, że cześć oznacza przysługujące każdemu podmiotowi domniemanie o jego uczciwości, właściwym postępowaniu i charakteryzowaniu się cechami koniecznymi do zajmowania określonego stanowiska, wykonywania zawodu lub prowadzenia określonej działalności.

Twórca fałszywego profilu na Facebooku wykorzystuje cudze imię i nazwisko

Ponieważ twórca fałszywego profilu na Facebooku obraża Pana poprzez podszywanie się pod Pana imię i nazwisko, wysyłając w Pańskim imieniu do innych użytkowników portalu fałszywe zaproszenia, listy i komentarze, w których wyraża obraźliwe opinie na Pana temat, to czyni to publicznie, ponieważ treści te może przeczytać nieograniczona liczba osób. Można też stwierdzić, że osoba ta działa z wyraźnym zamiarem, by zniewagi dotarły do osób, do których były adresowane. Portale internetowe można uznać za środek masowej komunikacji ze względu na szerokie grono odbiorców, dlatego odpowiedzialność karna, jaką może ponieść sprawca tego czynu, jest zaostrzona.

Aby dochodzić swych praw oparciu o przepisy K.k., powinien Pan wystąpić do prokuratury z pisemnym zawiadomieniem o popełnieniu przestępstwa. Do zawiadomienia należy dołączyć dane osoby obrażającej, które umożliwią jej zidentyfikowanie (imię, nazwisko, adres zamieszkania, nick, początkowy numer IP), a także podać, na jakim portalu zamieszcza ona swoje uwagi i jaka jest ich treść, oraz wskazać konto, z którego działa. Jednocześnie należy załączyć wydruki. Musi Pan jednak mieć świadomość, że w przypadku tego przestępstwa prokuratura nie ma obowiązku prowadzić postępowania, chyba że zachodzą szczególne okoliczności (zastraszanie, brak środków finansowych na samodzielne popieranie oskarżenia przed sądem, wyjątkowy charakter czynionych zarzutów). Co do zasady po przyjęciu zawiadomienia o przestępstwie policja i prokuratura dokonują przesłuchania świadków, zabezpieczenia wpisów i najczęściej ustalenia danych podejrzanego. Dalej to już jednak na Panu będzie spoczywał obowiązek przygotowania aktu oskarżenia oraz dowodzenia winy twórcy fałszywego profilu w sądzie.

Dochodzenie ochrony danych osobowych na drodze postępowania sądowego cywilnego

Krok drugi to dochodzenie ochrony danych osobowych na drodze postępowania sądowego cywilnego. W ten sposób może Pan dochodzić ochrony swych dóbr osobistych, tj. czci i dobrego imienia, w oparciu o art. 23 i 24 Kodeksu cywilnego (w skrócie K.c.) i żądać na tej podstawie:

1. zaniechania działania wyrządzającego Panu szkodę;
2. aby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności żeby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie na portalu, na którym założone było konto na Pana nazwisko;
3. zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny.

Minusem tego postępowania jest jednak fakt, że po pierwsze aby wytoczyć postępowanie, będzie Pan zobowiązany do poniesienia kosztu opłaty sądowej, po drugie – w toku procesu to na Panu będzie spoczywał ciężar dowodu wszystkich podnoszonych okoliczności i – co najistotniejsze – przed wystąpieniem z pozwem trzeba będzie ustalić dane personalne osoby obrażającej, czyli twórcy fałszywego portalu na Facebooku, a to niestety nie jest łatwe.

W celu uzyskania danych osobowych użytkownika, który podaje się za Pana, powinien Pan wystąpić do administratora Facebooka z zawiadomieniem o wpisach naruszających zasady portalu oraz o założeniu konta na Pana nazwisko wbrew Pana woli. Jednocześnie w tym samym piśmie należy zawrzeć wniosek o ujawnienie danych osoby dokonującej wpisu.

Złożenie tego rodzaju wniosku nie gwarantuje jednak, że otrzyma Pan żądane informacje. Po otrzymaniu zawiadomienia administrator portalu winien ocenić, czy otrzymane zawiadomienie ma charakter urzędowy (jak pisma pochodzące od policji, prokuratury, sądu, organów administracji publicznej lub organów jednostek samorządu terytorialnego) i podlega natychmiastowemu wykonaniu, czy też stanowi ono wiarygodną wiadomość o bezprawnym charakterze wpisu pochodzącą od innych podmiotów. W drugiej sytuacji administrator musi samodzielnie ocenić, czy pismo jest wiarygodne, prześledzić cały wątek rozmowy i podjąć decyzję, czy w oparciu o to zawiadomienie po pierwsze usunie obraźliwe treści z portalu, a po drugie – czy udostępni Panu wnioskowane dane. Jeżeli administrator sam stwierdzi, że wpis jest obraźliwy, może go usunąć.

Czy administrator Facebooka może ujawnić dane twórcy fałszywego profilu?

Przy podejmowaniu decyzji o ewentualnym ujawnieniu danych twórcy fałszywego profilu administrator bierze pod uwagę, że dane osobowe podlegają ochronie prawnej, a tym samym zgodnie z ustawą o ochronie danych osobowych na administratorze danych ciąży obowiązek dokładania szczególnej staranności w celu ochrony interesów osób, których dane dotyczą (w tym danych użytkowników), a w szczególności obowiązek zapewnienia, aby dane te były przetwarzane zgodnie z prawem (art. 26 ustawy o ochronie danych osobowych).

Administrator może odmówić udostępnienia Panu danych. Podstawę do odmowy może stanowić wyrok WSA z dnia 19 lipca 2007 r. (II SA/Wa 93/07), według którego samo stwierdzenie w piśmie żądającym ujawnienia danych, że dane są potrzebne do podjęcia przeciwko osobom, których dotyczą, stosownych kroków prawnych, jest niewystarczające.

Wynika to z dwóch okoliczności – po pierwsze samo stwierdzenie chęci podjęcia kroków prawnych wcale nie oznacza, że dany podmiot podejmie jakiekolwiek działania prawne, a więc fakt ten powinien być w jakikolwiek sposób bardziej uprawdopodobniony, a po drugie – podmiot żądający ujawnienia danych musi wykazać, że bez posiadania danych osobowych nie będzie mógł dochodzić swoich roszczeń. Jeżeli pomimo to osoba poszkodowana wystąpi na drogę sądową przeciwko użytkownikowi portalu i sąd uzna, że udostępnienie danych przez administratora jest niezbędne, to wyda postanowienie o ujawnieniu danych i przekazaniu ich Panu. Po otrzymaniu takiego postanowienia administrator nie będzie miał wyboru i będzie musiał ujawnić dane osoby zamieszczającej wpis.

Jeśli administrator odmówi udzielenia Panu żądanych informacji, będzie Pan mógł zwrócić się do generalnego inspektora ochrony danych osobowych o nakazanie udostępnienia takich danych, argumentując, że odmowa ich podania była bezzasadna (tak: Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z dnia 13 lutego 2009 r. – II Sa/Wa 1570/08). Jeżeli administrator uzna, że Pana żądanie jest zasadne, to oczywiście ujawni dane i przekaże je bezpośrednio Panu.

Sytuacja wygląda inaczej przypadku, gdy o ujawnienie danych występuje prokurator. W takiej sytuacji administrator nie ma wyboru i musi przekazać dane. Postępowanie o ujawnienie danych prowadzone przez prokuraturę jest znacznie szybsze i skuteczniejsze. Dlatego też warto najpierw wystąpić z zawiadomieniem do prokuratury i zaczekać na ustalenie przez nią danych użytkownika, by dopiero po ich uzyskaniu przez prokuraturę wystąpić z pozwem cywilnym.

Jeżeli Facebook odmówi ujawnienia danych, to może Pan pozwać sam portal o zapłatę odszkodowania z tytułu naruszenia Pańskich dóbr osobistych. Informuję jednak uczciwie, że byłby to proces wieloletni i bardzo trudny, zwłaszcza z uwagi na fakt, że portal Facebook nie jest polskim podmiotem i nie podlega polskim przepisom.